کبنانیوز - در ثبت اثر معنوی فصل و خون بس خلط مبحث نشود

چندی پیش ریاست دادگستری شوش با انتشار فراخوانی از بزرگان و صاحب نظران شهرستان شوش و منطقه خواست که در ثبت فرهنگ فصل و خون بس به وی یاری رسانند.

چندی پیش ریاست دادگستری شوش با انتشار فراخوانی از بزرگان و صاحب نظران شهرستان شوش و منطقه خواست که در ثبت فرهنگ فصل و خون بس به وی یاری رسانند.

در همان ابتدای کار برخی فعالین اجتماعی محلی با واکنش به این موضوع آنرا در تعارض با جایگاه زن در مناطق عشایر دانسته و اظهار داشتند که این رسومات برای نسل‌های قبل بوده، و لذا در زمان فعلی فصلیه یک امر ناصواب در بین مردم منطقه بشمار می‌رود.

یکی از همین فعالین در گفت‌وگویی با ایرنا بیان داشت، در رسم «فصل و خون بس» قتلی از سوی مردان یک طایفه اتفاق می افتد و برای اینکه قتل‌ها خاتمه پیدا کند، زن یا زنانی را به خانواده قاتل به عنوان خون‌بس می‌دهند. به این معنی که برای پایان دادن به نزاع، یک زن بدون هیچگونه دخالتی در یک قتل، غرامت آن را به عهده می‌گیرد، یعنی سازشی صورت می‌گیرد و زن در آن معامله می‌شود، زن را در حالی که از اتفاق بی‌خبر بوده به عقد مردی از خانواده مقتول درمی‌آوردند که شاید او هم مخالف باشد، بنابراین آنهایی که مدعی صلح و سازش در این سنت هستند باید بدانند که یک خانواده آسیب دیده را ایجاد می‌کنند.

وی اینچنین می‌گوید آیین خون بس مربوط به زمان قبل از اسلام بوده (مستنداتش موجود است) و به اسامی مختلفی در کل کشور اتفاق می‌افتاده و مختص خوزستان نیست اما آنچه در خوزستان متفاوت است این بود که در مواردی سه یا چهار زن را همزمان به عنوان خون‌بس می‌دادند.

در اینجا یک نکته حائز اهمیت و تأمل بسیار است، در تعاریف خون بس و فصل خلط مبحث شده است.

شعبه شورای ویژه حل اختلاف دادگستری شوش از سال ۹۶ در امر رفع اختلافات قومی، نزاع‌های طایفه‌ای مشغول بکار شده و تاکنون قریب به ۱۶۰ پرونده را به صلح و سازش ختم کرده است.

صادق جعفری چگنی با دعوت از بزرگان، شیوخ، سادات، معتمدین و افراد با نفوذ منطقه اقدام به تقویت این شورا نمود. این مقام مسئول به درستی توانست از ظرفیت بزرگان قوم استفاده کرده و در کمتر از ۴ سال ۱۶۰ نزاع قومی قبیله‌ای و ۱۲ پرونده قتل منطقه را به صلح ختم کنند.

در طی این ۴ سال و این تعداد قابل توجه صلح و سازش هیچگاه پای دختران و زنان منطقه در میان نبوده است.
شاید بنا به گفته فعالان اجتماعی منطقه در گذشته این صلح و سازش‌ها با استفاده ابزاری از زنان صورت می‌گرفت که بشدت محکوم است ولی در سالهای اخیر سازش‌ها با پادرمیانی بزرگان و شیوخ منطقه انجام گرفته است.
فصل و خون بس را می‌توان یک قالب جدید از فصلیه زمان دور دانست که در مِتُد جدیدشان و جایگاه زنان حفظ می‌شود و مطلقاً زنان هیچ نقش واسطه‌ای را ایفا نخواهند کرد.

فریدون رحیم خانی از اعضاء شورای حل اختلاف با اشاره به قدمت دیرینه آیین فصل و خون بس اظهار داشت در زمان‌های گذشته این رسم به شکلی دیگری انجام می‌گرفت به نحوی که خانواده قاتل مجبور بود برای خاتمه دادن به نزاع قبیله‌ای، یکی از دختران زیبای قبیله را در ازای گذشت خانواده مقتول به یکی از پسران آنها پیش کش کند و در مواردی مشاهده می‌شد که خانواده مقتول برای تحقیر خانواده قاتل دختر زیبای پیش کشی را برای یک فرد پیر یا فردی با سطح اجتماعی پایین انتخاب می‌کردند، که با گذر زمان و بالا رفتن سطح علمی و جایگاه اجتماعی زنان در جامعه این رسم برچیده شد.

عضو شورای حل اختلاف شوش از صلح خماط بعنوان طولانی‌ترین سازش که پس از ۱۸ سال جدایی و ۲ سال تلاش به سرانجام نشست و از صلح عبدالخان که در ۶ ماه به طول انجامید بعنوان سریع‌ترین سازش یاد کرد.

حجت الاسلام والمسلمین طاها آل کثیر از منتفذین منطقه در این باره گفت؛ در منطقه خماط یک نزاع طایفه‌ای بود که منجر به قتل ۳ نفر از هر دو طرف شده بود. این اختلاف خانوادگی ۱۸ سال به طول انجامید که با ورود شورای حل اختلاف شوش و با تلاش فراوان دستگاه قضا پس از ۲ سال منجر به صلح و سازش شد و امنیت به منطقه بازگشت.

طاها آل کثیر در ادامه افزود پیش از انقلاب نزاع‌های قبیله‌ای و خانوادگی با فصلیه و خون بها که خانواده قاتل با پیش کشی یکی از دختران قبیله به خانواده مقتول رضایت آنها را می‌گرفتند، مشکل حل می‌شد پس از انقلاب، بخصوص با تشکیل شورای ویژه حل اختلاف رسم پیش کشی زن برای صلح از بین رفته و سازش‌ها بوسیله پول و احترام به بزرگان منطقه انجام می‌گیرد.

صادق فاضلی برادر یکی مقتولین درباره نزاع خماط می‌گوید؛ دو خانواده این منطقه حدود ۲۰ سال بر سر اختلافات و قتل درگیر بودند. در سال سیزدهم همین اختلافات منجر به قتل نفر سوم شد.

فاضلی می‌گوید عموی من به جرم قتل حدود ۱۰ سال زندان بود. تا سال ۹۷ با ورود شورای حل اختلاف و برگزاری قریب به ۳۰ جلسه توانستند بدون قصاص در بین این دو خانواده صلح و سازش ایجاد کنند.

صادق فاضلی اینطور ادامه می‌دهد که در طی این ۲۰ سال هیچگاه با اطمینان و امنیت نمی‌توانستیم قدمی برداریم ولی الان امنیت به منطقه بازگشته است.
کثیر حمیدی رئیس شعبه ویژه حل اختلاف عشایر شهرستان شوش ضمن اشاره به اینکه از دستورات مؤکد خداوند در قران مجید اندیشه صلح و سازش و استقرار آن در جامعه بویژه گروه‌های قومی و عشایری درجهت امنیت و آرامش خاصه هنگام بروز درگیری و اختلاف موضوعی بسیار حائز اهمیت می‌باشد بیان داشت در این راستا استفاده از ظرفیت و پتانسیل بزرگان وشیوخ ومعتمدین و سادات و سایر فرهیختگان بعنوان یک سرمایه عظیم و قابل اعتماد و اتکا همواره گره گشا بوده است.

رئیس ایلات و عشایر (اقوام) استان خوزستان در ادامه تشریح کرد، دو آیین کهن فصل و خون بس یا خون وصلح با حذف برخی عناصر منسوخ شده‌ی آنها مثل (فصل النساء و تعیین دختر) که از برکات نظام مقدس جمهوری اسلامی و تاکیدات مقام معظم رهبری در جهت حذف شکلی و اساسی این نوع حل اختلاف در جامعه عشایری بوده و مورد پذیرش همه اقشار واقع گردیده است وشکل اصلاح شده‌ی ان بعنوان عامل ایجاد کننده سازش در حل وفصل اکثر اختلافات و پرونده‌های قضایی بسیار مؤثر می‌باشد.

کثیر حمیدی در پایان اظهار داشت، در بدوشروع بکار این شعبه تاکنون، ضمن ورود و پیگیری وحصول نتیجه یعنی صلح وسازش پرونده‌های منجر به قتل و سایر اختلافات و دعوی مهم وباتوان حداکثری کلیه اعضاء محترم شعبه وهمکاری سایر نهادها و ارگان‌های انقلابی با در نظر گرفتن منویات مقام معظم رهبری در خصوص رعایت حقوق خانواده بویژه دختران، در هیچ پرونده‌ی صلح و سازشی از رسوم و عرف‌ها ومناسک منسوخ ومتروک شده، استفاده نکرده و از روش‌های جایگزین و مورد قبول و پذیرش جامعه‌ی امروزی با تاکید بر رویکرد ایرانی، اسلامی استفاده گردیده است. این شیوه حل اختلاف مورد اقبال ورضایت عمومی قرار گرفته است بطوریکه عملکرد شعبه حل اختلاف عشایری شهرستان شوش که از طرف مسئولین قضایی استان بعنوان اولین شعبه در استان معرفی گردیده است. لذا شایسته است همه صاحب نظران و کسانیکه دغدغه صلح و سازش را دارند این سبک و شیوه بومی ومحلی مشارکت عمومی در توسعه قضایی را حمایت نموده و در جهت ثبت ملی دو اثر میراث معنوی اقوام و عشایر همت و همکاری نمایند.

یک فعال اجتماعی اینطور نوشت: در مقایسه دو واقعه فصلیه ُ خون بهاء و فصل ُ خون بس می‌توان به یک مثال ساده اشاره کرد، در اوایل انقلاب از ویدئو (یا هر وسیله ارتباط جمعی) بعنوان یک امر منکر یاد می‌کردند و استفاده از آن جُرم محسوب می‌شد ولی در زمان حال و با گذشت ۴ دهه از اینگونه وسایل ارتباط جمعی بعنوان یک ابزار برای ترقی انسانها، رشد علم، تولید محتوای کاربردی استفاده می‌شود.

در رابطه با فصل و خون بس نیز بهمین شکل است که در گذشته با توجه به شرایط موجود استفاده می‌شد ولی در زمان حال شکل کاربردی آن کاملاً بروز و متناسب با شرایط جامعه تغییر کرده است که اصلی‌ترین تغییر آن حذف رسم غلط دادوستد زن در صلح و سازش‌هاست.
-----------------------------------------
احسان سلیمان نژاد
شهرستان شوش
مدیر پایگاه خبری شوشنا