آیا فقرزایی در ایران از فقرزدایی پیشی گرفته است؟

کبنا ؛بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه آذرماه ٩٨ برای خانوار‌های کشور به ٤٠ درصد رسید و نرخ تورم نقطه به نقطه نیز به ٢٧,٨ درصد رسیده است. البته نرخ رشد اقتصادی نیز در طول یک سال گذشته روند منفی خود را ادامه داده تا درآمد حقیقی خانوار‌ها کاهش شدیدی را تجربه کند.
 مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته با انتشار گزارشی اعلام کرده بود که برآورد‌ها از نرخ فقر نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶، حدود ۱۶ درصد از جمعیت کشور در زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند. این درحالی ست که تا پایان سال ۱۳۹۷ در حدود ۲۳ الی ۴۰ درصد در زیر خط فقر قرار خواهند گرفت و هزینه تأمین حداقل نیاز‌های زندگی به شدت افزایش خواهد یافت.
البته موسوی لارگانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز، اردیبهشت ماه ۹۸ در تکذیب آمار مرکزپژوهش های مجلس، به اعتماد آنلاین گفته بود که "اگر خط فقر درآمد ماهیانه کمتر از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان باشد، حدود ۵۵ درصد خانوار‌های ایرانی زیر این خط هستند. "
مرکز آمار ایران همچنین اعلام کرده که نرخ بیکاری در تابستان ۹۸ به ۱۰.۵ درصد رسیده و نرخ رشد اقتصادی نیز در نقطه منفی ۴.۹  قراردارد. آخرین خط فقر رسمی هم که شهریورماه سال گذشته منتشر شد، معادل ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان برای یک خانواده ۴ نفره بود.
 در کنار آمار‌های نگران کننده افزایش میزان فقر، نهاد‌های فقرزدا هم گفته اند که با کمبود شدید بودجه مواجه شده اند. البته در لایحه بودجه سال ۹۹، نهاد‌های فقرزدا همچون سازمان بهزیستی و کمیته امداد افزایش اعتبار داشته اند. این در حالی ست که دولت در سال آینده با کسری اعتبار ۱۰۶ هزار میلیارد تومانی، کاهش ۶۶ درصدی فروش نفت، پیش بینی تورم ۴۰ درصدی و نیاز‌های روز افزون جمعیت ۸۳ میلیون نفری مواجه خواهد بود.
 اما سوالی که پیش می آید این است که با وجود افزایش مداوم فقر، آیا پوشش این جمعیت بزرگ در بلندمدت امکان پذیر است؟ آیا با نهادهای فقرزدا می توان فقرزایی را کنترل و یا از بین برد؟ 
صمصامی، قائم مقام رئیس کمیته امداد هم چندی پیش گفته بود که "در حال حاضر حدود ۴ میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد هستند." او همچنین گفته که "براساس برآورده‌های ما در صورتی که قصد داشته باشیم تمام افراد زیر خط فقر را در حد تامین خوراک تحت پوشش بگیریم ۱۱ هزار میلیارد تومان کسری بودجه خواهیم داشت چرا که گفته می‌شود ۱۶ میلیون نفر زیر خط فقر هستند. "

داود سوری معتقد است که با نهاد‌های فقرزدا نمی‌توان فقرزایی را کم و یا کنترل کرد.
 
بخش بزرگی از فقرا، توان کار دارند، اما شغل ندارند
دکتر داود سوری، اقتصاددان وعضو سابق هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: "در واقع موتور فقرزایی ما بهتر عمل می‌کند و عملکرد اقتصادی ما بیشتر فقیر تولید می‌کند. "
وی ادامه داد: "مشاهده آمار و ارقام فقر در دو دهه گذشته و مشخصاً در یکسال گذشته، نشان می‌دهد که نرخ فقر در کشور رو به افزایش بوده است؛ و اگر با معیار‌های خودمان به فقر نگاه کنیم، فقر ما تا حد دهک سوم تا چهارم بالا رفته است. "
سوری با اشاره به آمار مسئولان کمیته امداد در مورد تعداد افراد زیر خط فقر، افزود: "آمار ۱۶ میلیون نفری که مسئولان گفته اند زیر خط فقر قرار دارند، تقریباً شامل ۲۰ درصد افراد جامعه را می‌شود. البته درمورد بحثی هم که مسئولان کمیته امداد در مورد مشکلات تامین خوراک این افراد مطرح کرده اند. باید گفت که فقرا جز غذا نیاز‌های دیگری هم دارند. "
وی اذعان داشت: " اگر از این زاویه دید به فقرزدایی نگاه کنیم که نهاد‌هایی دولتی وغیر دولتی وجود داشته باشند که به فقرا کمک کنند. ما هیچ موقع نمی‌توانیم فقر را کم و یا از بین ببریم. چراکه هیچ موقع چنین بودجه وتوانی نخواهیم داشت. "
سوری گفت: "فقرزایی ما بیشتر است و برای همین باید ابتدا روند فقرزایی را کنترل کنیم. چراکه وقتی اقتصاد یک کشور تولید نداشته باشد وخلق ثروت نکند، به جای آن فقرزایی می‌کند. "
این اقتصاددان تصریح کرد: "این انتظار که دولتی وجود داشته باشد که آن دولت بتواند با بودجه خود به افراد کمک کند تا فقیر نباشد، به نظر من انتظار به جایی نیست. چرا که دولت یک توانی دارد؛ که با آن توان می‌تواند برای عده محدودی مورد استفاده قرار بگیرد. "
وی افزود: "درصد بالایی از این فقرا، بدون نیاز به یارانه‌های دولت، اما متکی بر ظرفیت‌های آن، می‌توانند از فقر خارج شوند. حلقه گمشده در این مورد سیاست‌های مناسب اقتصادی است که دولت باید اتخاذ کند و در کنار آن هم کمک‌های یارانه‌ای به عده‌ای داشته باشد. "
 سوری ادامه داد: "اینکه تنها به کمک‌های یارانه‌ای دولت اتکا شود و دولت سیاست‌های مخرب اقتصادی تورم زا خود را همچنان داشته باشد. درچنین شرایطی هیچ کس نمی‌تواند فقر را کم و یا از بین ببرد. "
این استاد دانشگاه گفت: "بخش بزرگی از افرادی که امروز ما به عنوان فقیر از آن‌ها یاد می‌کنیم و محتاج خوراک خود شده اند،  افراد توانمند هستند و اگر کار داشته باشند از فقر خارج می‌شوند. "
وی خاطرنشان کرد: "اگر سیاست‌های اقتصادی درستی در کشور داشته باشیم که بتواند ثبات اقتصادی، شغل و درآمد ایجاد کند این افراد دیگر به دولت نیازمند نیستند. پوشش کمیته امداد وسازمان بهزیستی برای کسانی ست که نتوانند با چرخه اقتصاد همراه شوند. این عدم همراهی می‌تواند از کارافتادگی، کهولت و دلایل این چنینی باشد. در چنین شرایطی باید این نهاد‌ها به کمک این افراد بیایند. "
این اقتصاددان افزود: "اما اگر قرار باشد افرادی که توانمند، سالم و تحصیل کرده هستند و توانایی کار دارند به دلیل اینکه کار برای شان فراهم نیست و فقر هستند تحت پوشش یارانه دولت قرار بگیرند. درواقع هیچ دولتی نیست که توان مالی لازم را داشته باشد و بتواند در یک بازه زمانی بلند مدت این افراد را تحت پوشش خود قرار دارد. "
سوری گفت: "سیاست‌های کلان باید به گونه‌ای باشد که این حجم عظیم فقرایی که داریم را تفکیک کند؛ که عده‌ای از آن‌ها را متکی به خود کند و عده‌ای دیگر نیز با ظرفیتی که دولت دارد، به آن‌ها کمک شود تا روی پای خود بایستند. "
وی اذعان داشت: " در واقع مشکل ما در قسمت اول است. آن قسمتی که سیاست‌های کلان ما در وهله اول باید از ورود دیگران به مجموعه فقرا جلوگیری کند و در قسمت دوم کمک شود تا بخش اعظم فقرایی که اکنون در فقر به سر می‌برند، اما توان کار دارند، از فقر خارج شوند. اما متاسفانه در حال حاضر چنین سیاست‌هایی را نداریم. "
این استاد دانشگاه خطرنشان کرد: "اینکه اعتبار نهاد‌هایی همچون کمیته امداد و بهزیستی افزایش یابد هیچ گاه جوابگو نخواهد بود؛ و بودجه‌ای که با کسری همراه باشد تورم زا خواهد بود. " (فرارو)