روایت پژوهشگر ایرانی از انتشار «کرونا» در قلب «ژاپن»

محمد رضازاده: اخبار رسانه‌های داخلی و خارجی را که با هم مقایسه می‌کنم می‌بینم برخی از رسانه‌های خارجی طوری درباره شیوع کرونا و کمبود ماسک و مواد بهداشتی در ایران صحبت می‌کنند که گویی ایران تنها کشوری است که با کمبود ماسک و اقلام بهداشتی مواجه شده و در هیچ جای دنیا خبری از این بیماری نیست؛ طوری با بی‌انصافی خبرها را اعلام می‌کنند که انگار منشأ شیوع این بیماری در دنیا ایران بوده، غافل از اینکه کرونا از چین به سراسر دنیا منتقل شده است.
خیلی از مخاطبان، دوست و آشنایان این سوال را از من می‌پرسند که چرا ماسک و مواد بهداشتی کم هست و چرا این مشکل فقط در ایران وجود دارد؟ خیلی‌ها هم سوال می‌کنند که چرا مسؤولان دولتی شفاف با ما سخن نمی‌گویند و فراموش می‌کنند که آمار مبتلایان به کرونا به صورت روزانه در رسانه‌های عمومی کشور اعلام می‌شود. دروغ‌پراکنی و ایجاد شبهه توسط این رسانه‌ها باعث شد تا با یکی از ایرانیان مقیم ژاپن ارتباط برقرار کنیم تا از زبان وی بشنویم که دولت و مردم ژاپن برای مقابله با کرونا چه اقداماتی انجام داده‌اند و ژاپنی‌ها در این شرایط روزهای خود را چگونه سپری می‌کنند.
زینب بهرامی، معلم زبان انگلیسی بزرگسالان بزرگترین مدرسه شهر کیوتو در ژاپن است، سال 2015 برای ادامه تحصیل به این کشور آمده و در دانشگاه دولتی کیوتو تحصیل می‌کند. دو سال و نیم محقق بخش اپیدمیولوژی دانشکده پزشکی بوده و حالا دانشجوی محیط زیست سلامت است.

*خانم بهرامی مسئله شیوع بیماری «کرونا» از چه زمانی در کشور ژاپن آغاز شد؟ رفت و آمد چینی‌ها به ژاپن چگونه است؟
- مسئله کرونا در کشور ژاپن تقریبا از همان روزهای سال نوی کشور چین آغاز شد یعنی در ماه ژانویه و بیش از یک ماه قبل آغاز شد، ما در شهر کیوتو ساکن هستیم که شهری توریستی است و به دلیل تردد توریست‌ها بسیار پرجمعیت بوده، به طوری که تخمین زده شده بود در سال 2018 و 2019 بیش از پنجاه میلیون توریست از این شهر بازدید کرده‌اند، از این 50 میلیون توریست معمولا 70 الی 80 درصد چینی‌ها هستند و زمانی که در ماه ژانویه  زمزمه‌های شیوع این ویروس جدید به گوش می‌رسید تعداد زیادی از چینی‌ها در این شهر سکونت داشتند.
به دلیل اینکه محل کار من به مرکز شهر نزدیک است و در این منطقه رفت و آمد می‌کنم ترافیک همیشگی در این منطقه وجود دارد و ژاپنی‌ها نیز منتقد این ترافیک هستند، در زمان اعلام شیوع این بیماری چینی‌ها در این شهر حضور زیادی داشتند و پس از این که بحران کمبود ماسک در چین مطرح شد بسیاری از چینی‌ها تصمیم گرفتند به جای خرید سوغاتی ماسک بخرند، ناگفته نماند این شهر مقصد توریست‌های ثروتمند چینی است به همین دلیل دیدن چینی‌هایی که بسته‌های بزرگ ماسک را به همراه داشتند و حتی چمدان‌های خود را پر از ماسک کرده و با خود حمل می‌کردند خیلی عادی شده بود، برخی از آنها حتی ماسک‌های خریداری شده را از طریق پست به شهرشان ارسال می‌کردند.

بزرگترین شریک تجاری ژاپن چین است و اکثر شاگردهای من در مدرسه زبان در کمپانی‌هایی مشغول به کار هستند که یک شاخه در کشور چین دارد یا با شرکت‌های چینی همکاری می‌کنند، این افراد در آن دوران می‌گفتند که شرکت به ما پیام داده که ماسک بفرستید به همین دلیل این افراد سعی می‌کردند به هر طریق ممکن ماسک تهیه کنند؛ در آن زمان دلیل این موضوع را نمی‌فهمیدیم!
*با توجه به مسائلی که شما مطرح کردید در ژاپن هم کمبود ماسک وجود دارد؟
- مدت کوتاهی ماسک در این کشور نایاب شد، اواخر ژانویه و اوایل فوریه ماسک وجود نداشت بعد از این بازه زمانی فروشگاه‌ها اقدام به تهیه ماسک کردند و این موضوع با کم شدن جمعیتی چین همزمان شد. در برخی خیابان‌های مرکز شهر ترافیک سنگینی برای تهیه ماسک وجود داشت و حتی رد شدن از خیابان سرسام آور بود. با این حال اکنون چینی‌ها حضور کمرنگ‌تری در این شهر دارند و شهر خلوت شده است، پس از این بحران ماسک تهیه شد اما اکثر فروشگاه‌ها تابلویی نصب کردند و اعلام کردند که به هر نفر فقط یک بسته ماسک تعلق می‌گیرد اما توجه داشته باشیم که قیمت ماسک هیچی تغییری نکرد و هول و بلایی که همه به دنبال ماسک بودند خوابید، برخی از افراد اقدام به تهیه ماسک می‌کردند و برخی دیگر نه! 
درحال حاضر شاید سی درصد مردم از ماسک استفاده می‌کنند که شاید یکی از دلایل آن کمبود ماسک باشد، از سوی دیگر شیوع این بیماری با آلرژی بهاری در ژاپن همراه شده است، این آلرژی یکی از گسترده‌ترین آلرژی‌ها در کشور ژاپن است؛ طی چند سالی من در این کشور زندگی می‌کنم این آلرژی با علائمی نظیر عطسه، تب و لرز از اواسط فوریه شروع می‌شود و در محل کار یا دانشگاه حاضر نمی‌شوند، معمولا هر ساله مردم در این ماه اقدام به زدن ماسک می‌کنند و به نظرم از اوایل ماه قبل افرادی که آلرژی داشتند اقدام به تهیه ماسک بیشتری کردند.

*اطلاع رسانی ژاپن در زمینه شیوع کرونا چگونه بوده است؟ این اطلاعات از دیدگاه ژاپنی‌ها چقدر دقیق است؟
- من تلویزیون ژاپن را نگاه نمی‌کنم و اطلاع دقیقی از اطلاع‌رسانی درباره این بیماری ندارم اما با یکی از پزشکان که صحبت می‌کردم به من گفتند که آمار دقیقی درباره مبتلایان ارائه نمی‌دهد به دلیل اینکه مردم علاقه‌ای برای شنیدن این اخبار ندارند و فقط فوت یک خانم 80 ساله در بین مردم خیلی دست به دست شد در اوایل روزهای شیوع کرونا مردم ژاپن به من می‌گفتند که از تلویزیون خواسته شده که نکات بهداشتی و اطلاعات درباره کرونا را ارائه دهند اما شاگردان من می‌گفتند اطلاعات منتشر شده در تلویزیون نیز متناقض است به طوری که یک پزشک در یک شبکه مطلب متفاوتی را با به پزشک دیگر در یک شبکه دیگر ارائه می‌دهد! این انتقاداتی که در کشور ما وجود دارد در کشور ژاپن نیز مشاهده می‌شود.
*سطح رعایت بهداشت در ژاپنی‌ها از دیدگاه شما چقدر است؟
مردم ژاپن مردم تمیزی هستند و نکات بهداشتی را رعایت می‌کنند و معمولا در تمام مراکز از قبیل مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات ظرف الکل مشاهده می‌شود و من این ظرف الکل را دائم در محل کار یا محیط‌هایی که رفت و آمد دارم دیده بودم و چیز جدیدی نیست. علاقه ژاپنی‌ها به خرید مواد بهداشتی زیاد است و به صورت افراطی ژاپنی‌ها مواد بهداشتی از قبیل دستمال کاغذی و شوینده‌ها را می‌خرند هرچند من اطلاع دقیقی از میزان مصرف این اقلام ندارم اما این اقلام بهداشتی جزو خریدهای ثابت آنهاست. قبل از دو روز قبل مشکل خرید وجود نداشت اما روز گذشته با قفسه‌های خالی مواد بهداشتی مواجه شدم و گمان می‌کنم این کمبود به این دلیل رخ داده که بخشی زیادی از محصولات ژاپن ساخت کشور چین است. البته کیفیت این محصولات بسیار خوب است.

* کلیپی از درگیری برای تهیه ماسک در فضای مجازی منتشر شده است؟ این کلیپ را دیده‌اید؟ آیا مردم برای ماسک با هم درگیر می‌شوند؟
- فرهنگ مردم ژاپن بسیار به چشم می‌آید و تاکنون موردی از درگیری برای تهیه مواد بهداشتی ندیده‌ام! ویدئویی که دو نفر درحال دعوا بر سر ماسک هستند تکذیب شده است، امروز که در خیابان قدم می‌زدیم و مواد بهداشتی تهیه کرده بودیم، فقط یک نفر از ما سوال کرد که این اقلام را از کجا تهیه کرده‌اید، و کمبودها برای مردم ژاپن جالب و عجیب است!‌ وقتی از یکی دوستانی که تلویزیون ژاپن را تماشا می‌کند در مورد اخبار کرونا که سوال کردم گفت شبکه‌های تلویزیونی مطلب خاصی را ارائه نداده‌اند اما این حس در مردم وجود دارد که ممکن است کارخانه‌ها تعطیل شوند و اخبار کشورهای آلمان فرانسه و ... را که دنبال می‌کنند مردم ژاپن هم احساس کرده‌اند که باید اقلام بهداشتی را ذخیره تهیه کنند.
* شما از کرونا می‌ترسید؟ ژاپنی‌ها در مواجهه با این بیماری چگونه عمل می‌کنند؟ آیا ترس بر فضای جامعه حاکم است؟
- راستش را بخواهید نه؛ وقتی اوایل شیوع این بیماری خبرهای ایران دیدم وحشت کردم و فکر کردم شاید بیماری دیگری در ایران شیوع پیدا کرده باشد. به دلیل اینکه جو ژاپن و مردم طوری است که بیماری وحشتناک به نظر نمی‌رسد و مردم وحشت زده نیستند، مردم رفتار کاملا طبیعی دارند در محل کار حضور پیدا می‌کنند، البته یک مسئله این است که درصد بالایی از جمعیت سنی بالای 60 سال هستند یعنی اکثر جمعیت ژاپن بین 64 تا 69 سال هستند که این بیماری می‌تواند خطر زیادی برای آنها داشته باشد. هر روز صبح که می‌خواستم سر کار حاضر شوم گروهی از افراد مسن را می‌دیدم که در حال ورزش کردن هستند، ورزش سنتی دارند که مردم با یک برنامه رادیویی همراه با آن ورزش می‌کنند، این چند وقت به دلیل شیوع بیماری و سرمای هوا افراد 70 تا 80 ساله کمتری را در خیابان می‌بینم به دلیل اینکه جمعیت ژاپن عموما سالم هستند و مسکلات زانو درد و پا درد در آنها بسیار کم است. بسیاری از افراد سن بالا در این کشور حتی خریدهای روزانه را خودشان انجام می‌دهند اما طی روزهای اخیر این افراد کمتر در رفت و آمد هستند.

*مسؤولان ژاپن در راستای مقابله با کرونا چه اقداماتی انجام داده‌اند؟ 
- دولت و مسؤولان ژاپن سعی می‌کنند التهاب جامعه را کم کنند و به نگرانی‌ها دامن نزنند به همین دلیل زندگی جریانی عادی دارد، در فروشگاه‌های ژاپن در همین شرایط حراج وجود دارد، این کشور دومین کشوری بود که به دلیل حضور میلیونی چینی‌ها کرونا در آن شیوع پیدا کرده است.
* ژاپن هم با کمبود کیت آزمایشگاهی مواجه است؟
- من با پزشکان و پرستاران زیادی در محل کارم سر و کار دارم و یکی از همین پرستاران به من می‌گفت کیت تشخیص کرونا در دسترس نیست و پزشکان وقتی بالای 80 درصد از احتمال ابتلای فرد اطمینان داشته باشند اقدام به گرفتن تست می‌کنند، اکثر بیمارستان‌ها در ژاپن این کیت‌ها را ندارند، فرزند دوست من دچار تب شده بود و وقتی به پزشک مراجعه کرده بود به وی گفته بودند که کودکان کرونا نمی‌گیرند و جای نگرانی نیست و سرماخوردگی بوده است، پزشکان اینجا با وسواس با بیمار برخورد نمی‌کنند بلکه با چک کردن علائم و شرح حال بیمار نسخه‌ای را برای بیمار تهیه می‌کنند.
* آیا دولت دانشگاه‌ها مدارس و ادارات را  تعطیل کرده است؟
- هر سال ماه مارس دانشگاه‌ها و مدارس تعطیل هستند و دانشگاه‌ها هیچ کلاسی ندارند و حتی برخی کلاس‌ها از اواسط فوریه کار خود را آغاز می‌کنند، مدارس راهنمایی و ابتدایی در این ماه کلاس‌ها فوق برنامه دارند و در مورد مرزها هیچ محدودیت رفت و آمدی وجود ندارد بلکه در فرودگاه‌ها سلامت افراد چک می‌شود.
* دولت ژاپن تصمیمی برای قرنطینه شهرها نگرفته است؟ منع رفت و آمد به سایر کشورها اعلام نشده است؟
- قرنطینه شهرها طبق قوانین ژاپن ممنوع است مگر در مو ارد خاص مثل کشتی دایاموند پرنسس که قرنطینه شده بود، دانشگاه‌ها برنامه‌های متفاوتی دارند و مثل ایران قانون خاصی ندارند به طور مثال دانشگاه ما روزانه برای ما ایمیل ارسال می‌کند که در ایمیل امروز اعلام کرده است که سفر به چین ممنوع است و سفر به برخی شهرهای کره جنوبی ممنوع شده است اما ممنوعیتی برای سایر کشورها نیست در خصوص ایران اعلام کرده‌اند که، رفت و آمد درجه 2،  یعنی سفر غیر ضروری به ایران نداشته باشید. در مورد کرده جنوبی و چین اعلام شده است که به این کشورها سفر نکنید. ما برای سفر باید از دانشگاه اجازه ترخیص بگیریم و اعلام می‌کنیم که به کدام کشور می‌رویم.



*برایمان از تمهیدات دولت برای پیشگیری از ابتلا به کرونا توضیح دهید؟
- پزشکان و پرستارانی که من با آنها در ارتباط هستم می‌گویند در فرودگاه‌ها فقط تب سنج وجود داشته است که با فشار مردم قرار شده دستگاه‌های پیشرفته‌ای در فرودگاه مستقر شوند اما اصرار مردم به ممنوعیت ورود چینی‌ها بر روی دولت بی اثر بوده است. شهروندان چینی خودشان سفرهایشان را محدود کرده‌اند.
* شهروندان ژاپنی بیشتر اخبار را از چه طریقی دنبال می‌کنند؟
- افراد بزرگسال و مسن اغلب برنامه‌ها را از طریق تلویزیون محلی و دولتی خصوصا شبکه NHKدنبال می‌کنند و جوانان و نوجوانان از طریق رسانه‌های مجازی پیگیر اخبار هستند.


*آیا دولت امکانات رایگانی برای شهروندان در نظر گرفته است؟
- هیچ امکانات رایگانی خصوصا ماسک رایگان در اختیار مردم و بیماران قرار نگرفته است البته تعداد الکل‌هایی که در اماکن از قبل وجود داشته است بیشتر شده است، همه باید در صف فروشگاه بایستند اقلام مورد نیازشان را تهیه کنند و چیزی به نام اقلام بهداشتی رایگان وجود ندارد.
*درمان کرونا در ژاپن رایگان است؟ درباره پوشش بیمه‌ای شهروندان برایمان توضیح دهید؟
-  از درمان رایگان کرونا اطلاعی ندارم اما پوشش بیمه‌ای در ژاپن بر اساس حقوق فرد تعیین می‌شود و هرکسی که درآمد کمتری داشته باشد حمایت بیمه‌ای بیشتری دریافت می‌کند و معمولا افراد برای تامین هزینه‌های درمان با مشکل مواجه نیستند. پوشش بیمه سراسری و ملی است و برای ژاپنی و غیر ژاپنی تفاوتی وجود ندارد هزینه درمان ما هم مثل ژاپنی‌هاست 70 درصد هزینه را دولت می‌دهد و اگر شخصی از شهرداری نامه‌ای درخواست کند مبنی بر اینکه حقوق و مقدار مالیات را مشخص کند تا 90 درصد هزینه را بیمه تقبل می‌کند.

*مردم ژاپن چقدر به توصیه‌های دولت و پزشکان توجه می‌کنند؟
- مردم ژاپن قانونمدار هستند و اگر چیزی به عنوان قانون برای آنها تعریف شود حتما انجام می‌دهند، اما گاهی اوقات طغیان‌گری‌هایی ممکن است دیده شود که قابل مقایسه با سایر کشورها نیست در جامعه بزرگسال عدم تبعیت معنی ندارد وقتی پزشک دستورالعملی را ارائه می‌دهد افراد تبعیت می‌کنند.
* واکنش وزیر بهداشت ژاپن به شیوع این بیماری چه بوده است؟
- وزیر بهداشت ژاپن، طی مصاحبه‌ای که دو روز قبل داشت گفته است تلاش می‌کنیم افرادی که مبتلا هستند را شناسایی کنیم و ببینیم این افراد با چه کسانی در ارتباط بوده‌اند، افراد مبتلایی را که شناسایی کرده‌ایم ارتباط زیادی با سایرین نداشته‌اند، همچنین به مردم توصیه کرد در صورت مشاهده علائم به پزشک خانواده مراجعه کنند نه بیمارستان‌ها. محدود کردن و قرنطینه وجود ندارد مگر اینکه جمعیت بزرگی در یک نقطه آلوده شده باشند.