سد تنگ سرخ یکی از مهمترین پروژه‌های شرکت آب منطقه‌ای است / عده‌ای بر این عقیده هستند که سدسازی بدنه کشور را نابود کرده!

کبنا ؛اگر به اطراف خود توجه کنیم و کمی با دقت تر به مسائل را کنکاش کنیم موضوعات محیط زیستی را در صدر چالش های این روزها خواهیم یافت، گرم شدن هوای کره زمین، آتش سوزی های گسترده در کشورهای غربی و آمریکا و همینطور آتش سوزی ها در مراتع و جنگل های ایران، تنش های آبی در خوزستان، سیستان و بلوچستان و دیگر مشکلات محیط زیستی در کشور ایران این روزها بیش از پیش اهمیت محیط زیست و زیست کره ها را مشخص کرده است. تنش های آبی و خشکسالی موضوعی بسیار جدی در کشور ایران است که باید با نگاه علمی و توجه به محیط زیست به سمت حل این معضل رفت.
به گزارش کبنا نیوز، از طرفی در خصوص تنش های آبی که در خوزستان به وجود آمده عموماً سدسازی، نداشتن پیوست های محیط زیستی سدها، طرح های انتقال آب و انتقال آب بی رویه به عنوان عوامل این تنش آبی مطرح می شوند، از همین رو، این سوال مطرح است که سدسازی در استان کهگیلویه و بویراحمد که در همسایگی خوزستان است، آیا مشکلات این چنینی را ایجاد خواهد کرد؟ پایگاه خبری کبنا نیوز گفت و گویی با دکتر اکبر خدری متخصص آب شناسی و مدیر اداره بهره برداری و نگهداری سد کوثر گچساران صورت داده است که در ادامه می خوانید.
*یکی از مسائلی که در خصوص خوزستان موجب تنش‌های آبی شده علاوه بر اینکه سوء مدیریت وجود داشته، گفته می شود به دلیل احداث سدهایی است که مخصوصا پیوست‌های محیط زیستی نداشته‌اند، در خصوص سدهای استان کهگیلویه و بویراحمد این وضعیت چگونه است؟ حجم روان آب های زیادی از استان ما مخصوصاً شهرستان گچساران، به ویژه در زمان بارندگی‌ها و سیلاب‌ها، حجم روان آب‌های زیادی از استان ما خارج و اکثراً به رودخانه زهره می‌ریزد و از رودخانه زهره به خلیج همیشه فارس می‌ریزد. از نظر بنده که 8 سال در سد خدمت می‌کنم و تخصص بنده آب شناسی است، احساس می‌شود وجود سد نه تنها در استان ما هیچ ضرری ندارد، بلکه می‌تواند کمک کند؛ هم به استان‌های پایین دست، هم به استان ما.
بطور مثال سد کوثر که آب شرب 2 میلیون و 500 هزار نفر از هموطنان ما را تأمین می‌کند، علاوه بر اینکه یک شاهرگ حیاطی برای بخش‌هایی از 5 استان کشور محسوب می شود، حدود 5 هزار هکتار از اراضی دشت لیشتر را آبیاری می کند که قبل از احداث سد، زمین‌های دیم بودند و از لحاظ ریالی هم کم ارزش بودند، زمینه اشتغال برای آنها فراهم نبود. الان 5 هزار هکتار زیر کشت رفته، منطقه خیرآباد تبدیل به قطب کشاورزی شده، تبدیل به منبع درآمد شده و با توجه به معضل بیکاری در شهرستان، جوانان تحصیل کرده هم بصورت آکادمیک به کشاورزی روی آورده‌اند.
برخی جاها نیاز به سد احساس نمی‌شود
برخی جاها نیاز به سد احساس نمی‌شود، گاهی احساس‌های ناسیونالیستی وجود دارد و برخی از نمایندگان برای منطقه‌شان تلاش می‌کنند، گاهی وقت‌ها اصرارها باعث می‌شود پروژه‌ای اجرا شود که خیلی نیازی به آن احساس نمی‌شود.
سد کوثر هم حقآبه زیست محیطی دارد، در سیلاب 98 حدود 10 میلیارد روان آب از استان ما خارج شد، اگر سد چمشیر آبگیری شده بود می‌توانست این حجم آب را نگهدارد. سد کوثر نیز که در سال 98 از 580 میلیون متر مکعب به 195 میلیون مترمکعب رسیده بود، خیلی از سد بصورت صد در صدی آبگیری شد و 150 میلیون متر مکعب نیز رهاسازی کردیم، یعنی با استفاده از سد هم آب ذخیره کردیم و هم رهاسازی کردیم، هم از ذخیره تا حال حاضر برای منابع کشاورزی و آب شرب استفاده می‌کنیم.
جدیداً فعالان محیط زیستی درباره سدها اظهارنظر کرده اند که قطعاً به گفته‌های آنان نیز ارزش داده شود.
85 میلیون متر مکعب حقآبه محیط زیستی سد کوثر
باید برآورد شود که سدسازی تا چه اندازه سودمند است، سد کوثر یکی از پروژه‌هایی است که خیلی مفید بود. اگر سد کوثر نبود همه روان آب‌ها به خلیج فارس ریخته می‌شد. اگر آب در خوزستان آبگیری و سدسازی می‌شد به دلیل سازندهای نمکی و گچی کیفیت آب را پایین می‌آورد، ولی ما در بهترین جا، آب را نگهداری کردیم و برای استان‌های فارس، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد استفاده می‌شود. برای کشاورزی استان خودمان نیز منبع درآمدی شده است.
بهره برداری از سد از طریق یک برنامه زمان بندی شده و ابلاغ شده صورت می‌گیرد. سالانه 85 میلیون متر مکعب حقآبه محیط زیستی سد کوثر برای رودخانه خیرآباد است که دوبرابر حقآبه کشاورزی است. الان در روستای خیرآباد کشت برنج انجام می‌دهند به دلیل اینکه الان آب فراوانی در این منطقه است.
قبل از احداث سدها، گزارش‌های زیست محیطی، گزارش‌های جمعیت شناختی، گزارش‌های زمین شناسی و گزارش‌های اقتصادی و تمامی گزارش‌های مربوطه جمع آوری و بررسی می‌شود.
هر جایی که انسان در محیط زیست ورود می‌کند رد پایی از تخریب به جای می‌گذارد، از سیزده بدر رفتن گرفته تا احداث یک پل یا تونل، که راه‌های ارتباطی را ایجاد می‌کند، ولی برآورد اقتصادی و سود و ضرر آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. مطالعات اولیه و اصلی برای هر پروژه مطالعات زمین شناسی است، ولی مطالعات زیست محیطی، مطالعات اکولوژیکی، جمعیت شناسی، سیاسی، اقتصادی، برای یک پروژه در نظر گرفته می‌شود، با تمام این شرایط ساخت سازه را انجام می‌دهند.
*در مورد سد تنگ سرخ که گفته می‌شود بخش اعظمی از آب برای صنایع شهر شیراز انتقال داده می‌شود چه نظری دارید؟
این تصور درست نیست، بطور مثال سد کوثر سالانه 123 میلیون متر مکعب تا 150 میلیون متر مکعب تأمین آب شرب می‌کنیم که فقط 10 میلیون مترمکعب آن برای آب شرب شهرستان گچساران می‌رود.
*ولی سد تنگ سرخ پیوست محیط زیستی ندارد!
حقابه و جریان پایدار رودخانه رهاسازی می‌شود، در برنامه منابع و مصارف، تخصیصی به نام «آب حقآبه بران» داریم که برای حقابه مناطقی است که از آن مصرف می‌کرده‌اند.
همیشه در خصوص یک موضوع، مخالفان و موافقانی وجود دارد. جبهه‌های سیاسی مخالف همیشه به دنبال بهانه‌هایی هستند که یکسری پروژه‌ها را کم اهمیت جلوه بدهند و از نظر من احداث و راه اندازی سد تنگ سرخ یکی از مهمترین پروژه‌های شرکت آب منطقه‌ای است تا هم مشکل آب شرب شهرستان بویراحمد و هم استان فارس مرتفع شود. اگر ما بخواهیم به این دید ببینیم، بوشهر می‌تواند شیر نفت پارس جنوبی و عسلویه را ببندد و بگوید این مال خودم هست، در حالی که پارس جنوبی دارد کل کشور را پوشش می‌دهد، یا اینکه خوزستان چاه‌های نفت را ببندد و تولید نیرو و برق را برای خودش نگهدارد.
چیزی به نام «محل محوری» در زمینه انرژی نداریم، روان آب‌های زیادی وارد استان ما می‌شود، ما مهار می‌کنیم، به اندازه مصرف خود استفاده می‌کنیم و بقیه را به استان‌های همجوار می‌رسانیم.
در فضای مجازی عده‌ای بر این عقیده هستند که سدسازی بدنه کشور را نابود کرده است، اتفاقاً کشور ما که یک کشور خشک محسوب می‌شود و یک سوم جهانی بارش دارد، نیاز به سد حس می‌شود.
*سدهای خوزستان از جمله سد گتوند پیوست محیط زیستی نداشت، و نبود همین پیوست‌ها مشکل ایجاد کرد!
سد گتوند یکی از بزرگترین پروژه‌ها در خاورمیانه است، تولید برقی که سد گتوند دارد، برابر با سد کرخه و دز و کارون سه و چهار است. به اندازه همه اینها تولید نیرو دارد. اینکه رگه‌هایی از نمک در سازند گچساران پیدا شده، درست است، ولی عموماً در مقالات و مطالعات صحبت از گنبد نمکی می‌شود ولی ما زمین شناس ها اعتقاد به گنبد نمکی در سازند گچساران نداریم، سازند گچساران یک سازند تبخیری است که می‌تواند مقداری از سدیم کلرید هست.
*وجود رگه های نمک و پایین آمدن کیفیت زمین های کشاورزی خوزستان در مورد سد گتوند عنوان شده است!
از سال 90 که این سد بهره برداری شده، همچنان در مورد این سد صحبت می‌شود، ولی همچنان دارد بهره برداری و تولید نیرو می‌شود، ولی اگر میزان نمک این سد به حدی بود که امکان استفاده نداشت، الان تمام توربین‌ها از کار افتاده بود، تمام زمین‌های کشاورزی خشک شده بود. این در حالی است که حدود 1 دهه است از آن بهره برداری می‌کنند، ممکن است در برخی نقاط شوری آب بالا رفته باشد ولی آنطور که در فضای مجازی بزرگ می شود، نبود و رسانه‌های معاند نیز به آن دامن می‌زنند و می گویند که فاجعه زیست محیطی اتفاق افتاده است، بخشی از کشور به فنا رفته است، در حالی که به این صورت نبوده است.
*چرا وزارت نیرو به سمت استفاده از انرژی‌های پاک نمی‌رود؟
من هم موافقم، زیرساخت‌های ما برای این کار هنوز به اندازه کافی نیست، علم ما در این زمینه نوین است، ما باید به انرژی خورشیدی روی بیاوریم، چین یک نمونه خیلی خوب و بارز است که از انرژی خورشید دارد استفاده می‌کند و موفق بوده است، ولی به دلیل اینکه این علم نوین است و هزینه‌های گزافی دارد، فعلاً کند پیش می‌رود.
پارک علم و فناوری در یاسوج، کارهایی در این خصوص کرده ولی گسترده نیست، شرکت‌های بهره برداری نفت و گاز گچساران، سدها، صنایع می‌توانند از این انرژی خورشیدی استفاده ببرند، هر چند که از سد کوثر نیز می‌توانیم برق بهره برداری کنیم و استفاده بهینه‌ای از سد شود، قرار بر این بوده که 5 مگاوات برق از خط آب شرب سد کوثر بهره برداری شود که فعلاً این موضوع به آینده موکول شد.

خبرنگار: سیده زهرا حسینی فر