مرکز رشد گچساران فراجناحی عمل می‌کند / کار علمی برای برخی نان ندارد / دستگاه‌های گچساران به جای کار سیاسی کار علمی کنند

کبنا ؛مرکز رشد، مرکزی است تحت مدیریت متخصصین حرفه‌ای که با ارائه خدمات حمایتی از ایجاد و توسعه حرفه‌های جدید توسط کارآفرینانی که درقالب واحدهای نوپای فعال در زمینه‌های مختلف منتهی به فناوری متشکل شده‌اند و اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فن دارند، پشتیبانی می‌کند و برای مدت چند سال اطلاعات و مشاوره‌های ضروری و نیز خدمات و تجهیزات مناسب را برای رشد و ارتقای آن‌ها ارائه داده و آنها را برای حضور مستقل و مؤثر در صحنه فناوری کشور آماده می‌کند.
اولین اندیشه تأسیس مرکز رشد در سال 1371 مطرح شد که در واقع بحث شهرکهای علم و فناوری بود و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان (که هنوز هم پابرجاست) و شهرک کاوش وابسته به وزارت صنایع و معادن شکل گرفتند. در آن سال بحث مراکز رشد مطرح نبود و در حدود سال 1376 این ایده عنوان و اولین مرکز رشد در سال 1378 در شهرک علمی - تحقیقاتی اصفهان به مرحله اجرا رسید و این شهرک شروع به پذیرش هسته‌ها و شرکتهای فناور کرد. در سال 1380 بر روی این مساله تمرکز بیشتری صورت گرفت و قدم اولیه در این زمینه تصویب ضوابط گسترش مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری در 17 اسفندماه 1381 توسط شورای گسترش آموزش عالی کشور بود. در ادامه این روند، در سال 1382 مجوز موافقت با احداث مراکز رشد صادر گردید.
جهت معرفی مرکز رشد گچساران با دکتر سیدجواد حسینی عضو هیئت علمی، معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران و مدیر مرکز رشد درباره این مرکز به گفت و گو نشستیم که شرح آن آمده است. خواندن این گفت‌وگو به کسانی که به فکر اجرایی کردن طرح یا ایده خود هستند و نیاز به حمایت متخصصان دارند توصیه می‌شود:

برای مخاطبان ما که ممکن است با مرکز رشد آشنایی نداشته باشند کمی درباره این مراکز بگویید؟
مراکز رشد در وهله اول جایی است که در آن بتوان طرح‌هایی را پرورش داد و از آن کسب درآمد کرد. اما برخی دانشگاه‌ها مثل دانشگاه ام آی تی در ایالت ماساچوست روی مباحث آموزشی کار می‌کنند و کارآفرینی بصورت مجزا تدریس می‌شود، یعنی اینکه مرکز رشد جایی برای آموزش دادن هم است.
به عنوان مثال ایده ایجاد شبکه‌های اجتماعی از مراکز رشد کلید خورد. اورکات یک شبکه اجتماعی بود که کارکردهایی داشت، ولی زیاد دوام نیاورد و نهایتاً فیسبوک همه شبکه‌های پیشین را ادغام کرد، یا مثلاً مسنجر یاهو الان دیگر استفاده نمی‌شود، شروع به کار اینها در مراکز رشد بوده است.
مثلاً یک فردی مثل اریک ریس  که متخصص استارتاپ و کارآفرین است و کتاب نوپای ناب را نوشته است، شرکتی دارد که شرکت‌های فعال و موفقی را در خود جای داده است ولی در عین حال ممکن است 20 شرکت هم داشته باشد که شکست خورده هستند، می‌خواهم این را بگویم که؛ یکی از اصولی که روی آن تاکید داریم این است که در طرح دادن یا ایده دادن‌ها گاها ممکن است با شکست مواجه شویم ولی قطعاً موفقیت هم در ادامه راه می‌آید. 
در ایران کارافرینی و مراکز رشد زیرمجموعه وزارت علوم هستند. یعنی وزارت علوم بصورت خاص یک مجموعه علم و فناوری دارد، زیرمجموعه اینها مراکز رشد را داره می‌کند. مراکز رشد جدای از ساختار دانشگاه‌ها است. می‌تواند در داخل دانشگاه‌ها به عنوان یک زیرمجموعه‌ای کار کند، ولی اغلب زیرمجموعه پارک‌های علم و فناوری استان‌ها است.
مرکز رشد گچساران چطور ایجاد شد؟
دو سال گذشته نماینده شهرستان، آقای تاجگرون تلاش کرد که پارک علم و فناوری تأسیس شود، پس از این تلاش و حمایت‌هایی صورت گرفت، پارک استان احداث شد و مرکز رشد گچساران نیز زیر نظر پارک علم و فناوری شروع به کار کرد.
مراکز رشد با توجه به پتانسیل‌های هر شهرستان مشغول به کار می‌شوند، طبیعی است که هر چقدر پتانسیل علمی، صنعتی، فناوری شهرستان بیشتر باشد می‌توان از این ظرفیت‌ها بیشتر استفاده کرد، هیچوقت نمی‌توان یک شهرستانی مثل شهرستان ما را با استان اصفهان مقایسه کرد. شهرستانی که مهدهنر، صنعت، فرهنگ و علم هست را با یک شهرستانی که سبقه شهرنشینی آن به واسطه نفت بوده، مقایسه کرد ولی به هر حال گچساران هم در این راه جوان است و اگر بخواهیم ظرفیت‌های آموزشی را بالا ببریم می‌توانیم به جاهای خوبی دست پیدا کنیم.
چه عواملی مرکز را به سمت پیشرفت بیشتر می‌برد؟
هم زیرساخت‌های سخت افزاری و هم زیرساخت‌های نرم افزاری نیاز  است. باید از قبل مشخص شود که این شهرستان چه پتانسیل‌های فنی، مهندسی و چه زمینه‌های کاری دارد. نزدیکی و دوری به راه‌های ارتباطی، وجود فرودگاه مهم است. راه‌های مواصلاتی این مرکز کجاست؟ این‌ها یک قسمت قضیه است.
از طرف دیگر شهرستان گچساران چقدر فارغ التحصیل دارد، چند استاد دارد، چه رشته‌هایی دارد، چند دانشگاه دارد، در چه سطحی و رتبه‌ای در میان دانشگاه‌ها قرار دارد، دانشگاه‌ها چقدر فعال هستند؟ مثلاً کرمانشاه و همدان و خرم آباد یک قطب علمی را تشکیل داده‌اند که این قطب در حال حاضر با مرکزیت همدان است، قطعاً بر اساس پتانسیل‌هایشان و ارتباطات این سه استان این قطب ایجاد شده است.
پتانسیل‌ها چه از لحاظ سخت افزاری و مثلاً دسترسی به راه‌های ارتباطی، بنادر، فرودگاه، آب‌های آزاد، حوزه‌های نفتی تأثیر دارد. همینطور به وجود افراد و اساتیدی که صاحب فکر هستند ربط دارد.
مرکز رشد جایی برای درآمدزایی است/جایی برای تحقیق صرف نیست
اطلاع رسانی‌هایی انجام داده‌ایم، مرکز رشد رسالتی دارد. اولین چیزی که باید به آن توجه داشت این است که مرکز رشد جایی برای انجام تحقیقات نیست. اینطور نیست که کسی صاحب ایده‌ای باشد و بخواهد در اینجا درباره ایده‌اش تحقیق کند، مرکز رشد برای کسی است که دارای ابتکار خاصی است و می‌تواند از قبل آن درآمدزایی کند.
مرکز چه تسهیلاتی به افراد می‌دهد؟
مرکز به این افراد خدمات، اینترنت، مشاوره، خدمات اداری، امکانات کتابخانه‌ای، خدمات کارگاهی و آزمایشگاهی، و تسهیلات ارائه می‌دهد. تسهیلات در مرحله رشد مقدماتی وام 5 میلیون تومانی است، اگر کسی بتواند کارافرین خوبی باشد خیلی بحث پول به آن وارد نیست، کارافرینی یک علم است، کما اینکه کسانی هستند که ایده خود را می‌فروشند و از فروختن ایده‌شان پول بدست می‌آورند.
کسی که اینجا می‌آید یا ایده علمی دارد و یا اینکه ایده‌اش خیلی دانش بنیان نیست ولی می‌تواند ایده‌اش را تبدیل به یک محصول کند. هر دوی این حالت‌ها می‌تواند منجر به این شود که شرکتی تأسیس کند و بتواند درآمدزایی کند.
افراد صاحب ایده ممکن است بارها شکست بخورند
هدف این است که افراد به اینجا بیایند و آموزش ببینند. با امور اداری، حسابداری، قوانین شرکت تأسیس کردن، با اقتصاد و جبر بازار آشنا شوند و به یک نتیجه‌ای برسند که آیا می‌توانند محصول خود را وارد بازار کنند یا اینکه به این نتیجه می‌رسند که  این ایده را کنار بگذارند و روی ایده دیگری کار می‌کنند. نباید این انتظار را داشت که یک فردی با سطح پایینی از خلاقیت و ایده وارد اینجا شود و یک فرد پولداری بیرون برود. خیر. کسانی که به عنوان صاحب ایده به اینجا می‌آیند ممکن است بارها شکست بخورند، ما می دانیم و خودشان می‌دانند و اگر ندانند ما به آنها گوشزد می‌کنیم، برای این افراد مشاور می‌گیریم. کسانی که ده بار یا بیست بار شکست می‌خورند و دوباره بلند شده‌اند، و الان پخته این کار هستند. این افراد را در گچساران کم داریم. خود من هم یک سالی هست که درگیر این کار هستم. مشاور و راهنمای شغلی کسی است که بارها کارهایی را تکرار کرده‌اند و ممکن است کارهای شکست خورده داشته باشند و یکی دو کار موفق دارند. اینطور نیست که یک فردی از بدو شروع افکار و ایده‌هایش موفق شود. اصول زندگی کردن هم همین است که شما تا شکست نخورید نمی‌توانید موفق شوید.
یک فردی که طرح و ایده‌ای دارد چطور در مرکز پذیرش می‌شود؟
معمولاً کسانی را که به ما مراجعه می‌کنند قبل از اینکه کارشان داوری شود باهاشون صحبت می‌کنیم، چند و چون کار را برایشان تشریح می‌کنیم.  نهایتاً پرونده استقرار تشکیل می‌دهند، پرونده‌شان داوری الکترونیک و بعد از آن داوری حضوری می‌شود. داورها هم تخصص‌های مختلفی دارند و یک نفر هم متخصص بازار است. حدود چند دقیقه فرصت ارائه دارند، بعد از آن هم پرسش‌هایی می‌شود، هم پرسش‌های علمی و هم پرسش‌هایی که بفهمیم بازارسنجی و بازاریابی، مدل کسب و کار صورت گرفته است و یا خیر.
بعضی از افراد چیزی را ابتکاری ساخته‌اند یا محصولی دارند که روی آن کار کرده‌اند و در رزومه‌شان داده‌اند. و برخی افراد هم فقط ایده پرداز هستند، و می گویند فلان کار را می‌خواهند انجام بدهند که خود فرد و چند نفر دیگر به واسطه این کار کسب درآمد کنند. داوری اولیه که انجام گرفت، شورای مرکزی در پارک انجام می‌گیرد و استقرار نهایی اینها را تأیید می‌کنند و این افراد به عنوان یک هسته یا شرکت فناور فضا در اختیارشان قرار می‌دهیم که می‌توانند از امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی، اینترنت، کتابخانه و ... استفاده کنند. این هزینه‌ها از بودجه پارک تأمین می‌شود.
اگر هسته‌ای بخواهد مشاور بگیرد ما می‌توانیم به اینها مشاوره بدهیم، هزینه مشاوره هم بر دوش مرکز رشد است. اغلب مشاووره ها را از بیرون می‌گیریم. بخصوص در بحث کارافرینی از مشاوره‌هایی که در شهرستان‌های دیگر هستند استفاده می‌کنیم.
کارافرینی خیلی بحث علمی‌ای است، افراد 4 سال درس کارآفرینی را می‌خواند و چند سال هم در مرکز رشد فعالیت می‌کند و بعد به امتحان کردن کارهای مختلفی می‌پردازد.
در دوره 6 ماهه‌ای هسته‌ها دوره مقدماتی می‌بینند، 6 تا 9 ماه و حتی 1 سال می‌توانند مجوز استقرار داشته باشند و در این مدت با قوانین شرکت، امور مالیاتی، بیمه کردن افراد و ... را آموزش می‌بینند. اگر این دوره‌ها را بخوبی گذراندند یک شرکت با سهامی خاص می‌توانند تأسیس کنند و یک تا دو سال می‌توانند زیرنظر مرکز و با امکانات شرکت کار کنند، نهایتاً باید از اینجا خارج شوند، باید از یک بینش و سنجشی و ارزیابی برخوردار باشند که وقتی شرکت تأسیس کرده‌اند و مستقل هم شده‌اند بتوانند درآمدزایی کنند و دوام داشته باشند.
در جایگاه انسانی اشخاص نیست که دنبال امضا گرفتن و توصیه نامه برای پشت میز نشینی باشند
خوبی قرار گرفتن مرکز رشد در دانشگاه این است که دانشجو با این مرکز آشنا می‌شود و ممکن است بتواند جذب شود و بتواند از فکر و خلاقیت خود برای بهره وری از تخصص خود استفاده کند، و این می‌تواند یک تلنگری باشد که دانشجوها فقط به دنبال پشت میزنشینی و کار دولتی نباشند. همیشه دنبال کار دولتی بودن درست نیست، و اصلاً در جایگاه انسانی اشخاص نیست که مبتلا به این باشند که دنبال امضا گرفتن و توصیه نامه از فلانی و فلانی باشند که یک کار پشت میز نشینی بگیرند، اصلاً مگر ما چند تا میز داریم؟ همه هم که نمی‌توانند مدیر باشند.
معمولاً سر کلاس‌ها یا در دانشگده نفت و گاز تلنگری به دانشجوها می‌زنیم که بتوانند از این مرکز استفاده کنند و فعالیت مرکز بیشتر شود، و البته برهه‌های تعطیلی در دانشگاه زیاد است ولی به دنبال کارگاه گذاشتن و همایش‌های آموزشی و این چنینی هستیم. دوره‌ای را در یکی دو هفته آینده توسط خانم دکتر مقدسی قرار است برگزار کنیم و پوستری را هم برایش درنظر گرفته‌ایم. ورود افراد به این همایش هم آزاد است.
طرح‌هایی هم داشته‌اید که پذیرفته نشده باشند؟
چند مورد داشتیم که پذیرفته نشده‌اند، هم از رشته‌های فنی و هم از رشته‌های انسانی بوده‌اند.
ملاک برای مرکز چه چیزی است؟ سطح تحصیلات؟
معمولاً افرادی که مراجعه می‌کنند تحصیل کرده هستنند، کما اینکه از یک دانش آموز کلاس نهمی هم طرح داشتیم، ولی سطح تحصیلات برای مرکز ملاک نیست. ممکن است یک فردی دکتری داشته باشد و ممکن است یک فردی دیپلم باشد، اما شرط اینکه افراد در مرکز حضور پیدا کنند و طرح ارائه بدهند این است که بر کار واقف باشند و با کارآفرینی آشنا باشند. در شرکت تأسیس کردن مدرک مهم نیست، اینکه بازار را بشناسد و ارتباط جمعی خوبی داشته باشد اهمیت بیشتری دارد، در حال حاضر روابط عمومی داشتن خیلی اهمیت دارد، مثلاً کسی که ادارات را بخوبی بشناسد، بتواند شرکت را با اداره‌های شهرداری، اداره آب، دانشگاه و مراکز دیگر خوب مرتبط کند و در کل رابط خوبی باشد.
پنج میلیون تومان تسهیلات کم نیست؟
پنج میلیون تومان تسهیلات وام مبلغ کمی است چون هدف پول دادن نیست، ولی شما تصور کنید امکانات جانبی اینجا خودش هزینه‌هایی دارد، مثلاً اگر بخواهید یک دوره آموزشی برگزار کنید حداقل چند میلیون هزینه دارد، اگر بخواهید مشاور بگیرید حداقل یک میلیون هزینه دارد. با این حساب هدف مرکز رشد این نیست که یک فرد بیکاری که ایده‌ای دارد و 5 میلیون تومان وام می‌گیرد تبدیل به یک فرد بدهکار شود، الان بیکارهای ما از جیب پدر و مادر خرج می‌کنند، غیر از این که نیست! ما نمی‌خواهیم یک فردی بعد از اینکه طرحش با شکست مواجه شد تبدیل به یک فرد بیکار بدهکار شود. کما اینکه اگر طرح افراد پذیرش شود و ظرفیت درآمدزایی داشته باشد، ببینیم که با وجود تسهیلات می‌توانند پیشرفت کنند و «شرکت در حال رشد» باشند از یک سری راه‌هایی ما به این افراد تسهیلات بیشتری ارائه می‌دهیم و این افراد را برای وام گرفتن به بانک معرفی می‌کنیم. اما اگر شرکت در سطح ابتدایی باشد تسهیلات بیشتر ارائه نمی‌شود. بنابراین ما سعی می‌کنیم که افراد مشاوره بگیرند، راهنمایی بیشتری شوند، خوب فکرهایشان را بکنند بعد شروع به کار کنند و تسهیلات بگیرند.
رشته‌های علوم انسانی هم می‌توانند طرح بدهند یا اینکه مرکز بیشتر برای رشته‌های فنی و پزشکی است؟
رشته‌های علوم انسانی هم می‌توانند. یک مرکز رشد در کرمانشاه است که هسته‌ای در قالب یک شرکت در آن تشکیل شده که به واسطه مشاوره‌ای که می‌دهد درآمدزایی دارد، کسب و کار مشاوره دارد.
الان یکی از شرکت‌هایی که به مرکز رشد وارد شدند، به درآمدزایی هم رسیده‌اند و در حال حاضر هم به دلیل اینکه هزینه‌ای نمی‌دهند و می‌توانند از برند پارک استفاده کنند برایشان مثبت است.
در این چند ماهه چند طرح پذیرفته شده‌اند؟
حدود 8 طرح پذیرش شده‌اند که 6 تا هسته فناور هستند و 2 تا شرکت هستند.
همه مراکز رشد در دنیا زیرمجموعه وزارت علوم است؟
در خارج از کشور لزوماً مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری زیرمجموعه وزارت علوم نیست، می‌تواند بخش خصوصی باشد. مثلاً دانشگاه ام ای تی یا دره سیلیکون اتاق‌هایی را به فناوران اجاره می‌دهند. شرکت سامسونگ، اپل، آل جی تمام سعی‌شان را می‌کنند که در چنین مراکزی اتاق بگیرند. الان به دلیل اینکه هزینه اجاره چنین مکان‌هایی در دانشگاه‌های بزرگ بالا است، یک خانمی که ایرانی است، در فرانسه جای بزرگی را فراهم کرده است، و شرکت‌ها را ترغیب می‌کند که شرکت‌ها واحد فناور خود را آنجا مستقر کنند، و با هزینه پایین‌تری ارائه خدمات بدهد و هدفش این است که با دره سیلیکون دانشگاه ماساچوست رقابت کند. همه شرکت‌های مهم دنیا در انجا مستقر هستند. فرانسه به دلیل جذابیت‌های توریستی و هم به لحاظ هزینه ممکن است جذاب‌تر از آمریکا باشد.
در جلسه‌ای که در فرمانداری درباره اشتغال برگزار شد خانم وفایی معاون مرکز رشد از طرح پنل های خورشیدی انتقاد کرد. داستان چه بود؟
خانم وفایی نظرشان این بوده که می‌شود از ظرفیت مرکز استفاده کرد، مثلاً می‌توانستند از لحاظ علمی یک پرس و جویی کنند، ارتباطاتی بین شرکت آلمانی و اینجا برقرار کنند و یک جوری دانش فنی‌اش را به اینجا انتقال بدهد، هسته فناور را تشکیل بدهد که دانش فنی پنل های خورشیدی را بومی کند. الان عربستان بهترین دستگاه‌های آب شیرین کن را دارد که برق تولید می‌کند، همه‌اش وارداتی است ولی آنها هم به این نتیجه می‌رسند که علم آن را بومی کنند.
با توجه به اینکه مرکز با تلاش نماینده گچساران ایجاد شد، مرکز رشد از جناح سیاسی حمایت می‌کند؟
مرکز رشد یک مرکز فراجناحی است و این اجازه را نمی‌دهیم که از مرکز چنین استفاده‌هایی شود و اصلاً انتظار این را هم نداریم، اینجا یک مرکز بی حاشیه و علمی باید بماند.
از مسئولان چه انتظاری دارید؟
انتظار می‌رود حوزه‌های دولتی و غیردولتی شهرستان این بحث را جدی بگیرند یکی از اهداف ما این است که به فارغ التحصیلان و افراد صاحب ایده این را بفهمانیم که می‌توان جور دیگری هم درآمد کسب کرد؛ به این معنا که باید با فکر و ایده درامد زایی کرد. در حال حاضر جامعه وابستگی شدیدی به وضعیت اقتصادی دارد، مطمئناً کسی که گرسنه‌اش باشد نمی‌رود کتاب بخرد، مطمئناً چیزی می‌خورد که سیر شود و در وهله‌های بعدی شاید سراغ کتاب خواندن برود.
از مجموعه اداراتی مثل فرمانداری، آموزش و پرورش انتظار می‌رود که به اشاعه فعالیت‌های مرکز کمک کنند. ادارات و نهادها بجای کارهای سیاسی کارهای علمی و کسب و کار انجام دهند. کار سختی نیست هرچند که برای بعضی‌ها نون ندارد، مثلاً اگر فلان نهاد یا فلان دستگاه بخواهد یک همایشی بخواهیم برگزار کند چقدر افراد مختلفی می‌آیند و سر و دست می‌شکنند ولی اگر یک همایش علمی بگذاریم چند نفر شرکت می‌کنند.
 
----------------------------------------
گفت‌وگو: سیده زهرا حسینی فر
---------------------------------------