نقدی بر دانشگاه آزاد واحد گچساران؛ از کلیپ تبلیغاتی تا فرهنگ راحت طلبی

کبنا ؛روز گذشته در کمال تعجب کلیپی تبلیغاتی در پیج دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران دیدم که علاوه بر آنکه کمی در امکانات این دانشگاه اغراق شده بود، گویای واقعیت کالاشدگی دانشگاه‌ها بود. اما در مورد کلیپ تبلیغاتی، با بازدیدی که در چندماه گذشته از خوابگاه دختران داشتم، تصویری که در کلیپ آمده گویای واقعیت‌ها و کم و کاستی خوابگاه دختران نیست، همینطور تا قبل از پایان سال تحصیلی عملاً سلف سرویس بسته شده بود، مگر آنکه مسئولان دانشگاه تدبیر جدیدی اندیشیده باشند. عملاً کلیپ تبلیغاتی شباهت زیادی به کلیپ‌های تبلیغاتی تلویزیونی داشت که همه چیز را برای جلب مشتری خوب جلوه می‌دهند.
دور از نظر نیست که اینگونه تبلیغات فقط به دانشگاه آزاد گچساران محدود نیست و چنین بحثی آفتی است که به دانشگاه‌های دولتی نیز وارد است. اما بحث مهمتر، بحث کالایی شدن دانش است.
کالا شدن دانش، تفکری برآمده از صنعت فرهنگ است که آدورنو و هورکهایمر در نظریات خود آن را به عنوان وجهی منفی از عصر صنعت بیان کرده و به نقد آن پرداختند. محمد مالجو پژوهشگر اقتصادی اینگونه اظهار نظر می‌کند: وقتی آموزش تبدیل به «کالا» می‌شود، فرآیندی شکل می‌گیرد که بر اساس آن «نیاز» به آموزش اهمیت خود را از دست می‌دهد و آنچه که اهمیت می‌یابد «میزان تقاضا» است، و وقتی که آموزش عالی کالایی می‌شود، یگانه و تنها قطب‌نمای رفتار عرضه و تولید آموزش عالی سنجه «سود اقتصادی» است؛ در این فرآیند سود اقتصادی اهمیت می‌یابد و آموزش در فرایند صنعت شدن قرار می‌گیرد.
تغییر شاخص‌های منزلت اجتماعی
دکتر غفور شیخی جامعه شناس و استاد دانشگاه معتقد است پدیده کالایی شدن علم و دانش باعث روند نزولی علم و عملکرد ضعیف بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شده است، و تبعات منفی‌ای در جامعه به وجود آورده است که یکی از این تبعات منفی تغییر شاخص‌های منزلت اجتماعی است. امروزه دیگر یکی از این شاخص‌های مهم، مستقیماً به مدرک تحصیلی افراد ربط پیدا می‌کند.؛ مدرک تحصیلی‌ای که باعث می‌شود شغل و درآمد و بهره‌مندی‌شان از امکانات مختلف، تا اندازه زیادی مشخص شود.
یکی از اثرات منفی کالایی شدن علم همین‌جا دیده می‌شود؛ همین‌جا که افراد جامعه تصمیم می‌گیرند به هر قیمتی شده، برای رساندن خودشان به شاخص‌های منزلت اجتماعی مورد قبول جامعه، حتی بدون علاقه به تحصیل، حتی بدون استعداد و... صرفاً با هدف جا نماندن از بقیه افراد جامعه پا به دانشگاه بگذارند. در نتیجه اینجا خیلی هم برایشان فرق نمی‌کند که در کدام دانشگاه و کدام رشته تحصیل کنند.
آفت بعدی کالایی شدن علم و دانش، این است که به مرور زمان، آگاهی ارزش و اعتبار خودش را از دست می‌دهد، یعنی اصلاً مهم نیست که چقدر به علم و دانش و مهارت دانشجوها اضافه شده، همین که یک قدم به مدرک تحصیلی نزدیک‌تر شده‌اند، یعنی همه چیز! در حقیقت دیگر آگاهی از ردیف اهداف اصلی علم‌آموزی کنار می‌رود و کم‌کم بدون ارزش می‌شود. نتیجه این اتفاق هم این است که جامعه بیشتر به سمت مظاهر علم‌آموزی می‌رود و در تولید علم هیچ پیشرفتی نمی‌کند.
فرهنگ راحت طلبی در خانواده‌ها و پرداخت پول برای دانش
آفت دیگری که در برخی خانواده‌ها در شهر گچساران ریشه دوانده، و برای یک خانواده منزلت اجتماعی محسوب می‌شود، ورود فرزندانشان به دانشگاه آزاد است، در واقع این خانواده‌ها دانشگاه آزاد را به دانشگاه دولتی ترجیح می‌دهند و چون برای شهریه پول و هزینه پرداخت می‌کنند این «پرداخت پول» برای تحصیل را یک منزلت اجتماعی برای خود می‌دانند، در حالی که درس خواندن در یک دانشگاه دولتی سطح خوب در شهری دیگر چنین منزلتی را برای این خانواده ندارد، به این بخش از جامعه به اصطلاح نوکیسه  و تازه به دوران رسیده گفته می‌شود، یعنی افرادی که فرهنگ، دانش، کتاب خواندن، و مسائل این چنینی در بینشان رواجی ندارد و به واسطه پول یا بدون زحمت جایگاهی را بدست آورده‌اند، این افراد به فرهنگی تظاهری روی می‌آورند یعنی اینکه از نمادهای فرهنگی و اجتماعی فقط بصورت ظاهری استفاده می‌کنند. البته این فرهنگ پرداخت پول برای دانش و راحت طلبی به طبقات اجتماعی پایین نیز تسری پیدا کرده و تبدیل به منزلت اجتماعی شده است.  اما اگر دقیق‌تر به این موضوع بنگریم خواهیم دید که چنین تفکری ریشه در آسیبی اجتماعی به نام «تنبلی» دارد، این افراد زحمت نکشیدن و مدرک گرفتن را به زحمت کشیدن ترجیح می‌دهند و اگر این افراد را در مراحل بعدی زندگی دنبال کنیم می‌بینیم که اگر شغلی هم بدست آورده‌اند شغلی نیست که زحمت زیادی را بر آنها تحمیل کند.
بازار داغ پایان نامه نویسی
اما یکی از آفات دیگر کالایی شدن علم بازار داغ پایان نامه‌ها است که دانشگاه آزاد اسلامی گچساران هم از این آفت مستثنی نشده است، به یک معنا اهمیتی ندارد که مقاله و پایان نامه توسط دانشجو نوشته شده باشد، گاها اساتید نیز به این موضوع و آفت اهمیتی نمی‌دهند، برخی دانشجوها بخاطر تنبلی و بی اهمیتی علم و برخی فقط بخاطر کسب مدرک به مراکز تولید پایان نامه سری می‌زنند و با چند میلیون تومان پایان نامه خود را می‌خرند.
دکتر غفور شیخی به عنوان یک راهکار می‌نویسد: باید از ریشه از خود آموزش و پرورش و از دوران ابتدایی و پیش از دبستان، این فرهنگسازی را آغاز کرد که مدرک گرفتن برای این است که ما آدم‌های بهتری باشیم و زندگی مسالمت‌آمیزتری در جامعه داشته باشیم. همین فرهنگسازی را باید به تناسب در مقاطع بعدی تا خود دانشگاه هم انجام داد.

----------------------------------
سیده زهرا حسینی فر