فرهنگ ایثار و شهادت و رسالت امروز ما

کبنا ؛در ماه‌های اخیر خبر حذف نام شهدا از برخی معابر و کوچه‌های شهر تهران با واکنش و حساسیت مردم در فضای مجازی همراه شد تا جایی که احساس می‌شد این اقدام به‌صورت عمدی و باهدف حذف نام شهدا از معابر و خیابان‌ها انجام می‌گیرد. برای شناسایی عمیق و دقیق این مقوله یعنی حذف نام شهید از فرهنگ و هویت جامعه، مناسب است، جایگاه و ارزش ایثارگری در طول تاریخ و همچنین در دیگر جوامع را به‌اختصار برسی نماییم. تاریخ زندگی بشر از آغاز تا کنون به‌تناوب همراه جنگ بوده است. شاید فقط مدت محدودی را در تاریخ صدساله معاصر شمرد که در روی زمین هیچ جنگی وجود نداشته است. کشورهای درگیر جنگ همیشه در ادوار تاریخ بناهای یادبودی برای کشتگان در جنگ و سرداران فاتح بنانهاده‌اند. آنچه بدیهی و آشکار است، هر جامعه امنیت و آرامش، شرایط آشتی و صلح خود را مدیون افرادی هستند که در دفاع از وطن خویش سنگ تمام گذاشته‌اند.
تنها سخن از تجلیل از مجاهدین و یا گرامیداشت شهدای گمنام و سرداران فاتح در جهان اسلام نیست بلکه هدف آن است که با درک رفتارهای مردم غیرمسلمان در نگرش به جنگ‌های ملی یادمان باشد رسالت ما مردم و به‌ویژه مدیران کشور در قدردانی از ایثارگری‌ها و فداکاری کسانی که تا پای جان در مقابل دشمنان این مرزوبوم ایستادند بسیار سنگین است. بناهای فتح صرفاً مربوط به دوره معاصر نیست بلکه یادمان مدافعان گمنام و سرداران فاتح در تمدن بین‌النهرین و حتی تمدن ایلامی به‌صورت الواح سنگی و نقوش برجسته ازاین‌دست مشهود است. در تاریخ هنر و معماری هم بناهایی چون طاق نصرت و ستون یادبود سپتیموس و تراژان از سرداران فاتح نبردهای امپراطوری روم هنوز هم در جامعه و حتی دانشگاه‌ها اهمیت خاص خود را دارند. علاوه بر دوران قدیم در دوره‌ی معاصر صدسال اخیر که جنگ‌های جهانی ویرانگر بر بشریت تحمیل گردید و بنا بر برخی نقل‌ها حدود صد پنجاه میلیون کشته بر جا نهادند و کشورهای زیادی درگیر این جنگ‌ها شدند، هر کشوری بر اساس فرهنگ، ارزش و هویت اجتماعی خویش به دلاوری‌ها و زنده نموندن یاد فداکاران خود در جنگ‌ها پرداخته که غالباً نمادها و المان‌هایی که در مکان‌های عمومی بیشتر در انظار عمومی باشد برافراشته و احداث نمودند. درنتیجه شهروندان که مشغول زندگی روزمره خود هستند امنیت خود را قدر دانسته و فراموش نکنند که امنیت مردمان امروز مدیون جانبازی و فداکاری مردان دیروز است. در همین راستا مشاهده می‌شود نمادها و یادمان‌ها در محل وقوع جنگ‌ها بناشده است. برای مثال می‌توان به یادمان قیام ورشو در لهستان، یادآور مقابله با نازی‌ها در سال 1944 در جنگ جهانی دوم، یادمان کشته‌شدگان نبرد ورونژ (شهری در 500 کیلومتری مسکو) یادآور مقاومت مردمی در سال 1942 علیه نازی‌ها، یادمان سربازان برزیلی کشته‌شده در جنگ جهانی دوم در پارک فلامینگو اطراف ریودژانیرو می‌توان اشاره کرد که حکایت از اهمیت مدافعان، سربازان و کشته‌شدگان نزد مردم، جامعه و مسئولان این کشورها دارد. علاوه بر مصادیق ذکرشده اکثر کشورها به‌تناسب فرهنگ و هویت جامعه قوانین و تدابیر لازم برای حمایت از آسیب دیدگان وطن و افرادی که برای اعتلای سرزمینشان جان خود را ازدست‌داده‌اند تدارک، تدوین و کرده‌اند. تأمل در اهمیت و نقش ایثارگران در جوامع دیگر ازیک‌طرف و مقوله‌ی جهاد و شهادت دو عنصر حیاتی در دین مبین اسلام و اهمیت مجاهدت‌ها و رشادت‌های رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، مردم ایران با تقدیم بیش از ۲۰۰ هزار شهید از اسلام، اتحاد و یکپارچگی کشور دفاع نمودند، برای ما روشن می‌سازد که سناریوی حذف نام و یاد شهدا از معابر شهری حرکتی خزنده در جهت زدودن فرهنگ ایثار و شهادت است. سناریوی ادامه‌دار از بین بردن عنوان شهید علاوه بر تهران به برخی شهرهای دیگر نیز سرایت کرد، آن‌گونه که در برخی خبرها آمده است در یک شهر نام شهید از کوچه حذف و نام مارکوپولو بر آن نهاده شد، این سؤال مطرح است که چرا در ماه‌های اخیر زمزمه این موضوع به‌صورت مکرر به گوش می‌رسد؟! مگر نه این است که شهادت و شهید شناسنامه و هویت مردم ایران است مهم‌ترین میراث معنوی این ملت جهاد و شهادت است، چراکه امنیت، آسایش، آرامش و به‌طور خلاصه حیات فعلی جامعه مرهون شهداست به‌ویژه که در فرهنگ اسلامی و ازجمله در دیدگاه استاد شهید مطهری «منطق شهید منطق سوختن و روشن کردن است، منطق حل شدن و جذب شدن در جامعه برای احیای جامعه است. منطق دمیدن روح به اندام مرده‌ی ارزش‌های انسانی است، منطق حماسه‌آفرینی است، منطق دورنگری، بلکه بسیار دورنگری است» اگر منطق شهید بسیار دورنگری است، وظیفه ما به‌عنوان حافظان خون شهدا باید مبتنی بر آینده‌نگری باشد. این‌که می‌بینیم مقام معظم رهبری در پیام به مناسبت غبارروبی و گل‌باران مزار شهدا در هفته دفاع مقدس ۹۸ فرمودند «یاد و نام شهیدان مایه سربلندی ملت و نشانه راه به‌سوی پیروزی است، فداکاری شجاعانه آنان است که عظمت ملت‌ها و عمق و مبانی فرهنگی و تمدنی آنان را به اثبات می‌رساند، همه وظیفه‌داریم نام‌های نورانی شهیدان را تکریم کنیم و عظمت جایگاه آنان را در یادها ماندگار سازیم، افتخاری است برای کوی‌ها و برزن‌ها که نام شهید و عنوان شهید بر فراز آن‌ها بدرخشد » اشاره به لزوم بیداری جامعه و مردم در مقابل حذف نام شهدا از معابر شهری دارند. در مقطع کنونی و شرایط منطقه‌ای و جهانی که شهادت مهم‌ترین عنصر مقاومت است، کار برخی مدیران شهری به‌جایی رسیده است که با دست خویش دانسته و به‌عمد و یا نادانسته و از روی غفلت درصدد تخریب ارزش‌های بزرگی چون شهادت و ایثار می‌باشند. محروم کردن جامعه و به‌ویژه نسل‌های بعدی از جایگاه و اهمیت هشت سال دفاع مقدس و شهدای گران‌قدر جنگ تحمیلی چه پیامدهای ناگواری در جامعه ایجاد خواهد کرد؟! چرا شهردار تهران در خصوص این موضوع با تسامح واکنش نشان داد، آنجا که می‌گوید بعضی تابلوها فرسوده شده و ما اصلاح کردیم. یا اشاره به دلایل فنی دارد، آیا این دلیل فنی فقط در زمان شهردار فعلی تهران کشف شد؟! گویا معمار کبیر انقلاب اسلامی امام راحل این وضعیت را خوب پیش‌بینی می‌کرد آنجا که فرمودند «نگذارید پیشکسوتان شهادت و خون در پیچ‌وخم روزمره زندگی به فراموشی سپرده شوند ».