تاریخ انتشار
سه شنبه ۱۴ آبان ۱۳۹۸ ساعت ۱۴:۳۶
کد مطلب : ۴۱۴۵۰۶
شهر اهواز نیازمند یک برنامه جامع راهبردی برای تاب‌آورسازی است
۰
کبنا ؛ استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: مدیریت یکپارچه در تاب‌آورسازی نه به معنای تمرکز اقدامات لازم برای اجرا در یک سازمان، بلکه با هدف هماهنگی در اهداف و چشم‌اندازهای تاب‌آوری است از این دیدگاه شهر اهواز نیازمند یک برنامه جامع راهبردی برای تاب‌آورسازی است.
دکتر مصطفی محمدی ده چشمه اظهار داشت: به گونه ای که در این برنامه شاهد توسعه مدارس، بیمارستان‌ها، بازارها، ساخت و سازهای شهری، شبکه حمل و نقل و محیط زیست تاب‌آور باشیم و از طرفی شبکه برق، آب، گاز و مخابرات به عنوان زیرساخت های کلیدی شهر، تاب‌آور و مقاوم باشند چرا که تجربه نشان داده است، تاب‌آوری در یک حوزه به تنهایی شهر تاب‌آور نمی سازد!
وی افزود: باید پرسید وضعیت تاب‌آوری چند بعدی در شهر اهواز چگونه است و چه اقداماتی برای تاب‌آورسازی این شهر، توسط کدام نهاد و سازمان شهری و فراشهری صورت گرفته است؟ آیا در این باره نهادسازی صورت گرفته است؟ مسئول اصلی پرداختن به اصول ایمنی و تاب‌آورسازی شهری اهواز کدام نهاد است؟
محمدی ده چشمه ادامه داد: در وضع موجود چندین سازمان شهری با توجه به رسالت حوزه‌ای خود، باید در مقوله ایمنی و تاب‌آورسازی شهر موثر باشند که شهرداری، شرکت آبفا، شرکت توزیع برق، شرکت گاز، شرکت مخابرات، آموزش و پرورش، سازمان حفاظت محیط زیست، شرکت شهرک‌های صنعتی، اداره تربیت بدنی، نیروی انتظامی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، اداره کل پدافند غیر عامل و اداره کل مدیریت بحران از مهم‌ترین این سازمان‌ها هستند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: رویکرد تاب آوری نه تنها درشهر اهواز بلکه در سایر شهرها نیازمند یک نگاه سیستمی است، رویکردی که همه عناصر و سازمان‌های شهری با توجه به سیاست‌های کلان تاب‌آورسازی مدون خود، اقدام کنند، سیاست هایی که هر چندبخشی باشند ولی لازم است در قالب یک سیاست کلان و مدیریت یکپارچه شهری تدوین‌شوند.
وی در خصوص بازشناسی کیفیت تاب‌آوری شهری در کلانشهر اهواز به عنوان بزرگترین و حساس‌ترین شهر در جنوب غربی ایران که همگان آن را به عنوان یک کلانشهر چندنقشی با عملکردهای بیمارستانی، دانشگاهی، صنعتی، اداری، خدماتی، ورزشی، مالی و ... می‌شناسند گفت: خیلی دور نرویم، در اولین بارندگی جدی در پاییز سال ۱۳۹۸ یعنی نزدیک به نیم ساعت بارندگی نسبتا شدید و در ادامه بارش‌های گاه و بی‌گاه باران که چند ساعتی به طول انجامید، در کوتاه ترین زمان ممکن از شروع بارندگی، برق در مناطق زیادی از اهواز قطع شد.
محمدی ده‌چشمه اضافه کرد: درطول این مدت کوچه ها و معابر شهری و محلی دچار آبگرفتگی شدند و در بسیاری مناطق، تردد در آنها با توجه به وضعیت نامناسب آسفالت، غیرممکن شد، سیستم حمل و نقل شهری با قطع برق و قطع چراغ های راهنما مختل شد، در مناطقی شکستن درختان علاوه بر قطع کابل های برق، تردد را با مشکل مواجه کرد، بسیاری از مناطق شهر دچار پس‌زدگی فاضلاب شهری شدند و در بعضی نقاط شهر تابلوهای تبلیغاتی سقوط کردند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز اظهارداشت: هر چند موارد مذکور را می توان نتایج قابل انتظار بعد از یک مخاطره دانست، اما اینجا چند سوال اساسی وجود دارد که لازم است برای آن پاسخی بیابیم؛ واکنش زیرساخت‌ها و عناصر شهری اهواز در برابر شوک‌ها و فشارهای وارده از انواع مختلف آن چیست؟ هر زیرساخت در برابر چه حجم و مقیاسی از فشار و شوک، مقاومت خود را از دست می‌دهد؟ چقدر طول می کشد که سیستم شهری اهواز که شامل سازمان‌های مختلف می‌شود، بتواند خود را با فشارهای وارده سازگار کنند و با احیا و بازگشت به وضع عادی، از تشدید و طولانی شدن اختلال جلوگیری نمایند؟
وی گفت: امروزه و در عصر دانایی‌محوری، از شهر ها به عنوان نمادهای تمدن بشری یاد می‌کنند، نمادهایی که به طور معمول نمایانگر نهایت پیشرفت دانش بشری در حوزه‌های مختلف است و معمولا برای تامین رضایتمندی شهروندان مطالبه‌گر خود، تغییر چهره می‌دهند، دگرگون می‌شوند و در راستای رفع نیازمندی‌های شهروندان خود نقش‌های متفاوتی می‌پذیرند.
محمدی ده‌چشمه افزود: این تحولات که همزمان در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیک، طبیعی و غیره رخ می‌دهند، علاوه بر افزودن بر جذابیت‌های شهری با خود نوعی بی‌ثباتی و البته آسیب‌پذیری به همراه دارد تا جایی که می توان عصر حاضر را عصر آسیب‌پذیری شهری نیز نام نهاد چرا که الگوهای مخاطرات شهری روز به روز در حال متنوع شدن و افزایش هستند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز بیان‌کرد: این مسئله مدیران شهری را در مقیاس جهانی با چالش‌های فراوانی مواجه کرده است رویکرد تاب‌آوری در حقیقت پاسخی به تنوع آسیب‌پذیری جوامع بشری و شهرها بوده است.
مفهوم و اهداف تاب‌آوری شهری
وی ادامه داد: در اولین برداشت از مفهوم تاب‌آوری می توان آن را به عنوان فرآیندی جهت مواجهه با اختلالات، غافلگیری‌ها و تغییرات معرفی کرد؛ واژه تاب آوری از واژه لاتین «Resilio» به معنای « به طور ناگهانی عقب نشینی‌کردن» گرفته شده است.
محمدی ده‌چشمه گفت: به اعتقاد محققان امروزه جهت مواجهه با تهدیدات و آسیب‌های ناشی آن در شهرها ۲ نوع استراتژی وجود دارد؛ استراتژی‌های پیش‌بینی کننده و مرتبط با تاب‌آوری، که در رویکرد تاب‌آوری جامعه محلی قادر به ایستادگی در برابر حوادث شدید بدون صدمه‌دیدن از تلفات مخرب و خسارات، یا از دست دادن قدرت نظام و کیفیت زندگی خواهدبود.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهوازبا اشاره به اینکه خوانش مفهومی تـاب‌آوری سه مبحث عمده را نشان می‌دهد افزود: منظور از آن میزان تخریب و زیانی است که یک سیستم قادر به جذب آن بدون خارج شدن از حالت تعادل است، میزان توانایی یک سیستم برای خودسازماندهی در شرایط مختلف و همچنین توانایی سیستم در ایجاد و افزایش ظرفیت یـادگیری و تقویت سازگاری با شرایط تعریف می‌شود.
مولفه‌های کلیدی شهرتاب‌آور
وی ادامه داد: شهرهای تاب آور شهرهای آماده هستند، در شرایط غیرمنتظره، یک شهر تاب آور به سرعت پاسخ می‌دهد، چرا که امکان مطابقت با شرایط و شوک‌های وارده را دارد، پس یک شهر تاب‌آور، یک شهر منعطف نیز هست، وجود فشارهای وارده به ارائه خدمات خود ادامه می‌دهد.
محمدی ده‌چشمه اظهارداشت: یک شهر تاب‌آور توانایی برگشتن از شوک وارده شده به سیستم را دارد، در شهرهای تاب‌آور، ساختمان‌های کمتری فرو می‌ریزند و قطعی برق کمتر رخ می‌دهد، تعداد کمتری از خانواده‌ها و مراکز تجاری در معرض خطر قرار می‌گیرند، همچنین تعداد کمتری مرگ و میر و آسیب‌دیدگی اتفاق می‌افتد و ناهماهنگی و مشکلات ارتباطی کمتری روی می‌دهد.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اصول دهگانه برای تاب آورسازی شهرها بر اساس دستور کار هیوگو بیان‌کرد: سازماندهی و هماهنگی، اختصاص بودجه، تهیه ارزیابی خطرپذیری، سرمایه گذاری و حفظ زیرساخت های حیاتی که خطرپذیری را کاهش می‌دهند، ارزیابی ایمنی همه مدارس و تاسیسات درمانی و ارتقا آنها در صورت لزوم، ارزیابی ایمنی همه مدارس و تاسیسات درمانی و ارتقا آنها در صورت لزوم، اجرا و اعمال مقررات و اصول کاربری اراضی مطابق با خطرپذیری احتمالی، تنظیم برنامه های درسی و آموزشی، حفاظت از اکوسیستم‌ها و حریم‌های طبیعی و نیازهای جمعیت آسیب دیده محور عملیات بازسازی قرارگیرد.
وی گفت: با وجود استاندارد جهانی برای سنجش تاب‌آوری و البته تاب‌آورسازی شهرها، می توان موقعیت شهرهای مختلف را از لحاظ کیفیت تاب اوری سنجید و مشخص‌کرد که هر شهر در کدام شاخص و فاکتور چه وضعیتی دارد.
دکتر مصطفی محمدی ده چشمه اظهار داشت: به گونه ای که در این برنامه شاهد توسعه مدارس، بیمارستان‌ها، بازارها، ساخت و سازهای شهری، شبکه حمل و نقل و محیط زیست تاب‌آور باشیم و از طرفی شبکه برق، آب، گاز و مخابرات به عنوان زیرساخت های کلیدی شهر، تاب‌آور و مقاوم باشند چرا که تجربه نشان داده است، تاب‌آوری در یک حوزه به تنهایی شهر تاب‌آور نمی سازد!
وی افزود: باید پرسید وضعیت تاب‌آوری چند بعدی در شهر اهواز چگونه است و چه اقداماتی برای تاب‌آورسازی این شهر، توسط کدام نهاد و سازمان شهری و فراشهری صورت گرفته است؟ آیا در این باره نهادسازی صورت گرفته است؟ مسئول اصلی پرداختن به اصول ایمنی و تاب‌آورسازی شهری اهواز کدام نهاد است؟
محمدی ده چشمه ادامه داد: در وضع موجود چندین سازمان شهری با توجه به رسالت حوزه‌ای خود، باید در مقوله ایمنی و تاب‌آورسازی شهر موثر باشند که شهرداری، شرکت آبفا، شرکت توزیع برق، شرکت گاز، شرکت مخابرات، آموزش و پرورش، سازمان حفاظت محیط زیست، شرکت شهرک‌های صنعتی، اداره تربیت بدنی، نیروی انتظامی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، اداره کل پدافند غیر عامل و اداره کل مدیریت بحران از مهم‌ترین این سازمان‌ها هستند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: رویکرد تاب آوری نه تنها درشهر اهواز بلکه در سایر شهرها نیازمند یک نگاه سیستمی است، رویکردی که همه عناصر و سازمان‌های شهری با توجه به سیاست‌های کلان تاب‌آورسازی مدون خود، اقدام کنند، سیاست هایی که هر چندبخشی باشند ولی لازم است در قالب یک سیاست کلان و مدیریت یکپارچه شهری تدوین‌شوند.
وی در خصوص بازشناسی کیفیت تاب‌آوری شهری در کلانشهر اهواز به عنوان بزرگترین و حساس‌ترین شهر در جنوب غربی ایران که همگان آن را به عنوان یک کلانشهر چندنقشی با عملکردهای بیمارستانی، دانشگاهی، صنعتی، اداری، خدماتی، ورزشی، مالی و ... می‌شناسند گفت: خیلی دور نرویم، در اولین بارندگی جدی در پاییز سال ۱۳۹۸ یعنی نزدیک به نیم ساعت بارندگی نسبتا شدید و در ادامه بارش‌های گاه و بی‌گاه باران که چند ساعتی به طول انجامید، در کوتاه ترین زمان ممکن از شروع بارندگی، برق در مناطق زیادی از اهواز قطع شد.
محمدی ده‌چشمه اضافه کرد: درطول این مدت کوچه ها و معابر شهری و محلی دچار آبگرفتگی شدند و در بسیاری مناطق، تردد در آنها با توجه به وضعیت نامناسب آسفالت، غیرممکن شد، سیستم حمل و نقل شهری با قطع برق و قطع چراغ های راهنما مختل شد، در مناطقی شکستن درختان علاوه بر قطع کابل های برق، تردد را با مشکل مواجه کرد، بسیاری از مناطق شهر دچار پس‌زدگی فاضلاب شهری شدند و در بعضی نقاط شهر تابلوهای تبلیغاتی سقوط کردند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز اظهارداشت: هر چند موارد مذکور را می توان نتایج قابل انتظار بعد از یک مخاطره دانست، اما اینجا چند سوال اساسی وجود دارد که لازم است برای آن پاسخی بیابیم؛ واکنش زیرساخت‌ها و عناصر شهری اهواز در برابر شوک‌ها و فشارهای وارده از انواع مختلف آن چیست؟ هر زیرساخت در برابر چه حجم و مقیاسی از فشار و شوک، مقاومت خود را از دست می‌دهد؟ چقدر طول می کشد که سیستم شهری اهواز که شامل سازمان‌های مختلف می‌شود، بتواند خود را با فشارهای وارده سازگار کنند و با احیا و بازگشت به وضع عادی، از تشدید و طولانی شدن اختلال جلوگیری نمایند؟
وی گفت: امروزه و در عصر دانایی‌محوری، از شهر ها به عنوان نمادهای تمدن بشری یاد می‌کنند، نمادهایی که به طور معمول نمایانگر نهایت پیشرفت دانش بشری در حوزه‌های مختلف است و معمولا برای تامین رضایتمندی شهروندان مطالبه‌گر خود، تغییر چهره می‌دهند، دگرگون می‌شوند و در راستای رفع نیازمندی‌های شهروندان خود نقش‌های متفاوتی می‌پذیرند.
محمدی ده‌چشمه افزود: این تحولات که همزمان در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیک، طبیعی و غیره رخ می‌دهند، علاوه بر افزودن بر جذابیت‌های شهری با خود نوعی بی‌ثباتی و البته آسیب‌پذیری به همراه دارد تا جایی که می توان عصر حاضر را عصر آسیب‌پذیری شهری نیز نام نهاد چرا که الگوهای مخاطرات شهری روز به روز در حال متنوع شدن و افزایش هستند.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز بیان‌کرد: این مسئله مدیران شهری را در مقیاس جهانی با چالش‌های فراوانی مواجه کرده است رویکرد تاب‌آوری در حقیقت پاسخی به تنوع آسیب‌پذیری جوامع بشری و شهرها بوده است.
مفهوم و اهداف تاب‌آوری شهری
وی ادامه داد: در اولین برداشت از مفهوم تاب‌آوری می توان آن را به عنوان فرآیندی جهت مواجهه با اختلالات، غافلگیری‌ها و تغییرات معرفی کرد؛ واژه تاب آوری از واژه لاتین «Resilio» به معنای « به طور ناگهانی عقب نشینی‌کردن» گرفته شده است.
محمدی ده‌چشمه گفت: به اعتقاد محققان امروزه جهت مواجهه با تهدیدات و آسیب‌های ناشی آن در شهرها ۲ نوع استراتژی وجود دارد؛ استراتژی‌های پیش‌بینی کننده و مرتبط با تاب‌آوری، که در رویکرد تاب‌آوری جامعه محلی قادر به ایستادگی در برابر حوادث شدید بدون صدمه‌دیدن از تلفات مخرب و خسارات، یا از دست دادن قدرت نظام و کیفیت زندگی خواهدبود.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهوازبا اشاره به اینکه خوانش مفهومی تـاب‌آوری سه مبحث عمده را نشان می‌دهد افزود: منظور از آن میزان تخریب و زیانی است که یک سیستم قادر به جذب آن بدون خارج شدن از حالت تعادل است، میزان توانایی یک سیستم برای خودسازماندهی در شرایط مختلف و همچنین توانایی سیستم در ایجاد و افزایش ظرفیت یـادگیری و تقویت سازگاری با شرایط تعریف می‌شود.
مولفه‌های کلیدی شهرتاب‌آور
وی ادامه داد: شهرهای تاب آور شهرهای آماده هستند، در شرایط غیرمنتظره، یک شهر تاب آور به سرعت پاسخ می‌دهد، چرا که امکان مطابقت با شرایط و شوک‌های وارده را دارد، پس یک شهر تاب‌آور، یک شهر منعطف نیز هست، وجود فشارهای وارده به ارائه خدمات خود ادامه می‌دهد.
محمدی ده‌چشمه اظهارداشت: یک شهر تاب‌آور توانایی برگشتن از شوک وارده شده به سیستم را دارد، در شهرهای تاب‌آور، ساختمان‌های کمتری فرو می‌ریزند و قطعی برق کمتر رخ می‌دهد، تعداد کمتری از خانواده‌ها و مراکز تجاری در معرض خطر قرار می‌گیرند، همچنین تعداد کمتری مرگ و میر و آسیب‌دیدگی اتفاق می‌افتد و ناهماهنگی و مشکلات ارتباطی کمتری روی می‌دهد.
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اصول دهگانه برای تاب آورسازی شهرها بر اساس دستور کار هیوگو بیان‌کرد: سازماندهی و هماهنگی، اختصاص بودجه، تهیه ارزیابی خطرپذیری، سرمایه گذاری و حفظ زیرساخت های حیاتی که خطرپذیری را کاهش می‌دهند، ارزیابی ایمنی همه مدارس و تاسیسات درمانی و ارتقا آنها در صورت لزوم، ارزیابی ایمنی همه مدارس و تاسیسات درمانی و ارتقا آنها در صورت لزوم، اجرا و اعمال مقررات و اصول کاربری اراضی مطابق با خطرپذیری احتمالی، تنظیم برنامه های درسی و آموزشی، حفاظت از اکوسیستم‌ها و حریم‌های طبیعی و نیازهای جمعیت آسیب دیده محور عملیات بازسازی قرارگیرد.
وی گفت: با وجود استاندارد جهانی برای سنجش تاب‌آوری و البته تاب‌آورسازی شهرها، می توان موقعیت شهرهای مختلف را از لحاظ کیفیت تاب اوری سنجید و مشخص‌کرد که هر شهر در کدام شاخص و فاکتور چه وضعیتی دارد.
