بارقه‌های امید در بلادشاپور/«هفت گنبد» شهرک تاریخی می‌شود

کبنا ؛مجموعه بافت 45 هکتاری تاریخی دهدشت از بزرگترین بافت‌های تاریخی کشور به شمار می‌آید که در گذشته چهار راه تجاری و اقتصادی جنوب ایران زمین بوده است.
وسعت اولیه این بافت بیش از 100 هکتار بود که در سایه شهرسازی و شهر جدید دهدشت بسیاری از قسمت های آن از بین رفته است و در حال حاضر بخشی از آن در تملک شهروندان بلاتکلیفی است که سال‌هاست مسؤولان میراث فرهنگی از برنامه‌ریزی برای تملک این منازل و ساماندهی بافت می‌گویند اما تاکنون محقق نشده است.

    این مجموعه با شماره 3551 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و بر خلاف ادعای مسؤولان که پیشتر از قرار گرفتن در لیست فهرست جهانی خبر داده بودند هنوز اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.بافت تاریخی سال 1396 از اداره میراث فرهنگی منفک و با راه‌اندازی پایگاه مستقل شد.
بلادشاپور که به خاطر وجود هفت امامزاده «هفت گنبد»ش می‌خوانند تازه‌تر از وقایع روزگارش با هر گردشگری حرف دارد؛ این بافت که در ضلع جنوبی شهر کنونی واقع شده است آثاری از قبیل کاروانسرا، حمام، مدرسه، مسجد، بازار و امامزادگان را در خود جای داده است.

کاروانسرا یکی از آثار منحصر به فرد تاریخی در ضلع غربی بافت قدیم است که قدمتش به دوران صفویان برمی‌گردد. این بنا دارای 37 حجره و 30 ایوان در جلوی حجره‌ها بوده که گرداگرد حیاط بنا شده است.
این اثر تاریخی محل اتراق بازرگانان آن روزگار بوده و دارای بازار و میدان بزرگی در ضلع غربی، اصطبل در ضلع شرقی است که بقایایی از آن بر جای مانده است و همه مجموعه با شماره 3551 به ثبت ملی رسیده و در انتظار ثبت جهانی است.
*گردش در بلادشاپور بوی تاریخ می‌دهد
این مجموعه نفیس یادگاری از عصر صفویه که گردش در آن بوی تاریخ می‌دهد می‌توانست قطب گردشگری جنوب باشد و ظرفیت خوبی برای رونق صنعت گردشگری شهرستان است مغفول مانده و آنطور که باید پذیرای گردشگران نیست.
این در حالی است که آثار تاریخی دیگر استان‌ها تحت مراقبت و محافظت شدید سالانه پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بوده و به معرفی و توسعه هر شهر کمک شایانی دارد.

بافت تاریخی که با معماری اصیل خود در گذر هزاره‌ها جان سالم به در برده است سال‌های گذشته به دلیل بی‌مهری‌های مسؤولان به وضعیت بحرانی رسیده و در آستانه نابودی کامل قرار گرفت. ریزش بخشی از کاروانسرا در روزهای پایانی اسفند ماه 97 از فریاد بی‌صدای بلادشاپور برای نجات حکایت داشت؛ اما در شعارهای یکی پس از دیگری مسؤولان وقت گم و به فراموشی سپرده شد.

راه‌های ورودی به بافت به خاطر محصور نبودن به بیش از 20 کوچه و خیابان می‌رسد. این مجموعه فاخر تاریخی و میراث کهن به جای اینکه پذیرای گردشگران باشد سال‌ها حاشیه امنی برای معتادان و جولانگاه افرادی بود که به راحتی به آن وارد شده و باعث آسیب به بافت و حتی حفاری غیر مجاز شدند؛ همچنین بخشی از آن چراگاه دام‌هایی است که ساکنان حریم بافت دارند.
*ورود بخش خصوصی راه نجات تاریخ
واگذاری ابنیه تاریخی از جمله کاروانسرا به بخش خصوصی و ورود سرمایه‌گذار راه نجات آثار تاریخی است کاری که انجام آن در اختیار پایگاه‌های پژوهشی کشور است و تاکنون صورت نگرفته تا همچنان آثار در سایه بی‌توجهی یکی پس از دیگری قربانی شوند. یک روز طعمه حریق می‌شوند و روزی بر زمین تاریخ، آوار.

موضوعی که در بازدید مهر ماه سال 98 از سوی مدیرکل پایگاه‌های میراث جهانی مطرح شد و گفته بود : این بافت شامل محوطه تاریخی و باستان شناسی است با توجه به اینکه حجمی از آثار معماری نمایان است باید بتوانیم آماده سازی کنیم که زندگی را معاصرسازی کنیم و با زندگی جدید پیوند دهیم.
عزیزی بیان داشت: با توجه به حمایت‌هایی که در سطح ملی می‌شود و پیش‌بینی نمایندگان و مقامات عالی استان باید طبق برنامه منسجم ادامه حفاظت و مرمت به شکل اصولی انجام شود و در کنار این بتوان زیرساخت‌های لازم برای آماده سازی محوطه برای بازدید گردشگران شهرستانی و استان را فراهم آورد.

وی ادامه داد: در گام بعدی برنامه این است که زمینه بازدید مردم ایران از بافت فراهم شود و پس از آن با مهیا شدن شرایط بافت را برای ثبت جهانی مطرح کنیم.
علیرضا اتابک نیز پیش از این در نشست با مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قابیلت‌های گردشگری بافت تاریخی دهدشت را یادآور شد و اظهار داشت: متأسفانه تاکنون از این ظرفیت‌ها در راستای توسعه شهرستان استفاده نشده است.
فرماندار کهگیلویه گفت: در حالی که واگذاری ابنیه تاریخی به بخش خصوصی رونق خوبی به گردشگری برخی از شهرها بخشیده است در دهدشت آثار فاخر تاریخی و تمدن کهن مورد غفلت واقع شده و کمکی به توسعه نکرده است.
اتابک افزود: با واگذاری تعدادی از آثار تاریخی از جمله کاروانسرا زمینه اشتغال جوانان و رونق اقتصادی شهرستان فراهم خواهد شد.
وی با بیان اینکه ثابت شده در این زمینه جهش وجود نداشته است، افزود: بافت عظیم تاریخی دهدشت از تابلویی که معرف آن باشد نیز محروم است.
بازدیدهای چند باره امام جمعه دهدشت و اطلاع از ظرفیت چنین مجموعه‌ای او را بر آن داشت در اولین فرصت پیگیر ساماندهی بلادشاپور شود. مدیر کل میراث فرهنگی را به دهدشت کشاند تا از نزدیک برای بهبود اوضاع این سرزمین نه در حرف و شعار بلکه به صورت تخصصی و اقدام فوری چاره‌اندیشی شود.

حجت‌الاسلام علی وحدانی‌فر در بازدید از بافت تاریخی دهدشت  با بیان اینکه این بافت هویت شهر است و شناسنامه باید ففظ شود و به آیندگان برسد، اظهار داشت: متاسفانه فضا برای بازدید و حضور گردشگر مطلوب نیست.
امام جمعه دهدشت گفت: آثار تاریخی بافت باید احیا شوند به همین منظور محصور شدن بافت برای حفظ و نگهداری در مرحله نخست ضرورت دارد.
وی با اشاره به ترمیم حمام کهیار به عنوان یکی از ابنیه تاریخی تصریح کرد: این اثر آماده شده اما مورد استفاده قرار نگرفته است.
وحدانی‌فر با بیان اینکه حفاظت از آثار تاریخی مستلزم جاری بودن حیات در آنهاست، افزود: اگر آثار موجود در بافت حفظ نشوند به تاریخ جفا کردیم.
وحدانی‌فر با بیان اینکه آثاری با قدمت۶۰۰ ساله دارند به ما سپرده شد‌ه‌اند و موظفیم نگهداری کنیم تا به نسل بعد برسد، افزود: برای ساماندهی بافت مردم ساکن در حریم نباید فراموش شوند.
وی اضافه کرد: 23 خانوار ساکن در بافت مشکلاتی دارند که میراث فرهنگی موظف است با تملک منازل آنها بر اساس اولویت‌بندی آنها را از بلاتکلیفی خارج کند.
امام جمعه دهدشت واگذاری ابنیه به بخش خصوصی برای حراست بیشتر و نگهداری را ضروری خواند و گفت: مکان‌های مذهبی در اختیار هیأت‌ها قرار گیرد تا با اجرای برنامه‌ها ضمن حیات از آنها حفاظت شود.
وحدانی‌فر تصریح کرد: اولین بنایی که قرار است ساماندهی و به هیأت‌های مذهبی سپرده شود مسجد مورک«مسجد ابوذر غفاری» است.
وی با بیان اینکه اعتبارات خوبی از کشور جذب شده و خوشبختانه ردیف‌دار شدن بافت در بودجه ملی نگرانی از بابت اعتبارات استانی را کاهش داده است، گفت: اعتبار سالانه از بودجه ملی می‌تواند به ساماندهی هر چه بهتر بافت کمک شایانی داشته باشد. البته مسؤولان و متولیان نیز باید پیگیر قضیه باشند.
وی ادامه داد: با ساماندهی بافت فضایی ایجاد شود که گردشکران از اقصی نقاط دنیا به اینجا سفر کنند.
مجید صفایی در این بازدید از برنامه‌ریزی جهت ساماندهی مجموعه بافت تاریخی دهدشت خبر داد و اظهار داشت: در آینده نزدیک بلادشاپور از به شهرک تاریخی تبدیل خواهد شد.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: بنا داریم با اعتبارات جذب شده آثار تاریخی موجود در بافت احیا و به بخش خصوصی برای نگهداری واگذار شوند.
صفایی از تخصیص 2 میلیارد تومان نقدینگی طی سفر اخیر معاونت وزارت به بافت خبر داد و افزود: این اعتبار به صورت اوراق نیست بلکه وجه نقدی است که روزهای آینده تزریق خواهد شد.
وی اضافه کرد: از اعتبارات سال گذشته نیز 670 میلیون تومان اعتبار به صورت نقدی موجود است که مجموعه بافت تاریخی دهدشت 2 میلیارد و 670 میلیون تومان اعتبار دارد و تا یک ماه آینده با برگزاری فراخوان و تعیین پیمانکار عملیات ساماندهی آغاز می‌شود.
این مسؤول گفت: نصب برج‌های نوری، مرمت و ساماندهی آثار در دستور کار قرار دارد. کار ساماندهی آثار از یک ماه آینده با مرمت مسجد مورک آغاز خواهد شد.
صفایی قول داد ساماندهی مسجد مورک پنجم مهر ماه همزمان با روز میراث فرهنگی به بهره‌برداری برسد.
وی با بیان اینکه رویکرد میراث فرهنگی بر خصوصی‌سازی آثار تاریخی است، افزود: اصناف و هیأت‌های مذهبی فعالیت خود را در اماکن تاریخی و مذهبی بافت آغاز خواهند کرد.
همچنین دادی‌نژاد کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه مسجد مورک از قدیمی‌ترین مسجد شهر تاریخی است، تصریح کرد: این اثر الگو گرفته از مساجد حاشیه خلیج فارس است.
وی افزود: در گذشته تلاش بر این بود هیأت‌های مذهبی اداره این اماکن را به دست گیرند اما با تغییر مدیریت‌ها کار اجرایی نشد.
و حالا با گذشت سال‌ها از بلاتکلیفی و نا به سامانی بافت نسیم امید بر کالبد بی‌روح این مجموعه وزیدن گرفته است. دغدغه امام جمعه دهدشت، نگاه ویژه سرپرست جدید میراث فرهنگی و همکاری فرماندار آینده روشنی برای تاریخ بلادشاپور خواهد داشت.
------------------------------
گزارش : طیبه سادات سعادتی نیک