زیر و بم طرح مالیات بر خانه‌های خالی / انتقاد تاجگردون

دو فوریت طرح مالیات بر خانه‌های خالی و کلیات این طرح در جلسات اخیر مجلس به تصویب رسید. این طرح از ادوار گذشته در مجلس محل بحث بوده است، با اینکه طرح در سالهای گذشته تبدیل به قانون شده ولی هنوز اجرایی نشده است. یکی از اهداف این طرح به دنبال تکمیل سامانه املاک و اسکان و عرضه این واحدها به چرخه مصرف است، به زبان ساده‌تر هدف طرح این است که مسکن از یک کالای سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی تبدیل شود و یکی از پیامدهای مثبت آن این است که مردم بجای سرمایه گذاری در بازار مسکن به دنبال سرمایه گذاری در بازار تولید و یا بورس بروند.
سال 86- طرح واگذاری زمین و وضع مالیات بر خانه‌های خالی
روزنامه صمت در این خصوص نوشته است: «مهم‌ترین اقدامی که در چند سال گذشته برای قانونمندکردن اخذ مالیات از خانه‌های خالی از سکنه در مجلس شورای اسلامی برداشته شد، به سال ۸۶ بازمی‌گردد، زمانی که ۳۹ نفر از بهارستان‌نشینان با هدف کاهش نرخ مسکن و اجاره‌بها، طرحی با عنوان «واگذاری زمین و وضع مالیات بر خانه‌های خالی» با قید یک فوریت و در ۳ ماده تقدیم مجلس کردند. طرحی که با مخالفت شدید نمایندگان آن دوره مواجه و برای بررسی عادی به کمیسیون قضایی و حقوقی ارجاع شد، اما هیچ‌گاه از سد تصویب نمایندگان مجلس عبور نکرد». «پس از آن، اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم ۳۱ تیرماه سال ۹۴ در صحن علنی مجلس تصویب شد و یک هفته بعد یعنی ۷ مرداد همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. پس از آن نیز رئیس‌جمهوری در تاریخ ۱۹ مرداد ۹۴ اجرای این قانون را به وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ کرد. حدود ۴ سال از ابلاغ اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم که چند بند آن مربوط به خانه‌های خالی می‌گذرد. اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، خانه‌های مسکونی خالی از سکنه را مشمول مالیات کرده که براساس ماده ۵۴ مکرر این قانون، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای با جمعیت بیش از ۱۰۰ هزار نفر که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور به‌عنوان واحد خالی شناسایی می‌شود، از سال دوم به بعد مشمول مالیات معادل مالیات بر اجاره به این شرح خواهد بود: سال دوم: معادل یک دوم مالیات متعلقه؛ سال سوم: معادل مالیات متعلقه و سال چهارم و به بعد: معادل یک و نیم برابر مالیات متعلقه».
 ناقص گذاشتن پروژه اخذ مالیات از خانه‌های خالی از سوی مجلس دهم
«سال پس از طرح پیشین اخذ مالیات از خانه‌های خالی از سکنه، این بار شورای‌عالی استان‌ها شانس خود را امتحان و در اقدامی پیش‌دستانه، در راستای بازکردن دست شهرداری‌ها، طرح اخذ عوارض اضافی از املاک بدون استفاده را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد تا این طرح با هدف تأمین بخشی از منابع مالی لازم برای ارائه خدمات شهری در کلانشهرها ازجمله تهران ازسوی مالکان ساختمان‌های بدون مصرف تأمین شود. این‌بار، شورای‌عالی استان‌ها در طرح پیشنهادی خود تأکیدکرد که این خانه‌های خالی از سکنه باعث فشار تقاضا بر بازار مسکن و در نهایت عامل افزایش نرخ مسکن و اجاره‌بها شده که اخذ ۴ درصد عوارض نوسازی بیشتر از مالکان آنها امری ضروری است. اما این دلایل نیز نتوانست مجلس شورای اسلامی را برای تصویب این طرح قانع کند و مجلس هم برای این مخالفت خود ۵ دلیل محکم برشمرد که در صدر آنها مخالفت انبوه‌سازان با اجرای این طرح به‌خوبی خودنمایی می‌کرد. در آن دوران، کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در عین مخالفت، راهکار پیشنهادی خود برای مبارزه با احتکار مسکن خانه‌های خالی از سکنه را دایر بر بخشودگی مالیاتی درآمد حاصله مالکان از محل اجاره این مسکن‌ها به مستاجران نیازمند عنوان کرد. تا اینکه چندی پیش براساس اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم که رئیس‌جمهوری در آخرین روزهای مرداد ۹۶ آن را به وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ کرد، خانه‌های مسکونی خالی از سکنه مشمول مالیات شد. با ناقص گذاشتن پروژه اخذ مالیات از خانه‌های خالی از سوی مجلس دهم و نارضایتی‌هایی که نسبت به اهمال‌کاری‌هایی که نسبت به دوره قبلی پارلمان وجود دارد، حالا پرونده اخذ مالیات از خانه‌های خالی به‌عنوان نخستین پرونده اقتصادی نمایندگان مجلس یازدهم در دست بررسی است.»
مجلس یازدهم
دو فوریت طرح مالیات بر خانه‌های خالی با ۱۱ تبصره 22 تیرماه به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید. کلیات و جزئیات این  طرح در جلسه (۲۵ تیر) مورد بررسی قرار گرفت. در حالی که نمایندگان با کلیت طرح موافق هستند ولی انتقاداتی به این طرح وارد کرده‌اند. «جعفر قادری در گفت و گو با اعتمادآنلاین درباره طرح اخذ مالیات از خانه‌های خالی و ایرادات این طرح اظهار داشت: بر اساس این طرح، به هر خانوار ایرانی یک کد اختصاص داده می‌شود. در حقیقت به هر کد ملی یک آدرس پستی اختصاص داده می‌شود که همین موضوع باعث بروز مشکلاتی می‌شود. بعضی افراد ممکن است کارشان در دو نقطه است و بخشی از اعضای خانواده و افراد تحت تکفلشان در یک نقطه و بخشی هم در جای دیگر زندگی می‌کنند که اختصاص یک کد پستی به هر کدملی برای آنها مشکل‌زا می‌شود. اکثر خوزستانی‌ها، بوشهری‌ها، هرمزگانی‌ها، کهگیلویه و بویراحمدی‌ها فصل تابستان را در شیراز و شهرهای خوش آب‌وهوا سپری می‌کنند و بر اساس این طرح، خانه دوم آنها مشمول مالیات می‌شود. در این طرح اشاره نشده که هر خانوار که ممکن است اعضای خانواده در مناطق مختلف زندگی کنند، چند واحد می‌توانند داشته باشند و تا چند واحد از مالیات معاف خواهند بود». عضو هیات علمی دانشگاه شیراز درباره تجربه دیگر کشورها در زمینه اخذ مالیات از خانه‌های خالی گفت: در کشورهای دیگر برای جذب سرمایه، مشوق قائل می‌شوند و می‌گویند که اگر خانه را بخرید به شما تابعیت داده می‌شود و با این کار تلاش می‌کنند تا به صنعت گردشگری رونق بدهند. قادری، موضوع واحدهای کوچک دارای ۲ کدپستی مجزا را یادآور شد و خاطرنشان کرد: بعضی از واحدهای مسکونی با وجود این که زیربنای کمی دارند اما ۲ کدپستی جدا دارند که این واحدها با هم به اندازه یک واحد هم نمی‌شوند اما بر اساس این طرح این واحدها هم مشمول مالیات می‌شوند. عضو کمیسیون برنامه و بودجه تصریح کرد: بر اساس این طرح، باید سازمان امور مالیاتی، قیمت ملک و اجاره آن را مشخص کند. اگر منظور، قیمت به صورت بلوکی یا منطقه‌ای باشد درست است ولی اگر منظور این باشد که مورد به مورد اجاره واحدهای خانه‌های مسکونی را مشخص کنند، این کار نه امکانپذیر است و نه ضرورتی دارد.
طرح مالیات بر خانه‌های خالی آثار تورمی دارد
به نقل از تابناک الیاس نادران در مخالفت با این طرح گفت: اگر بنا است که بر داراییها مالیات ببندیم، دارایی‌هایی مانند سکه، ارز، خودرو و سایر دارایی‌هایی که عدم تعادل سنگین در آن وجود دارد و امروز بازار سرمایه از آن رنج می‌برد با این کار عدم تعادل در آن بازارها را تشدید کرده سرمایه و پول‌های مردم را به این سمت هدایت می‌کنیم و بازارها را با این تصمیم به هم می‌ریزیم.
وی با بیان اینکه این اقدام آثار تورمی دارد، گفت: اعمال مالیاتهای سنگین بر خانه‌های خالی افراد را مکلف می‌کند که منبع درآمدی را از سایر خانه‌هایی که افراد اجاره می‌دهند پرداخت کنند. این طرح نه تنها منع و بازدارندگی لازم را نخواهد داشت بلکه باعث افزایش اجاره مسکن و به هم ریختگی بازار مسکن می‌شود. وقتی در رابطه با یک مسئله جزئی نگری صورت می‌گیرد یعنی فقط می‌خواهیم همین موضوع را ببینیم مگر می‌شود در مورد سوداگری مسکن حکم بدهیم اما بر تولید مسکن تاثیرگذار نباشد.
مهرداد گودرزوند چگینی هم در مخالفت با این طرح گفت: در طرح دو فوریتی مالیات بر خانه‌های خالی باید پیش‌بینی درآمدهای حاصل از این مدل نیز صورت گیرد، این طرح در آینده به توزیع بی عدالتی در جامعه کمک خواهد کرد؛ این طرح باید در چند کمیسیون بررسی می‌شد و اگر این طرح پخته نشود و کارشناسی ایران صورت نگیرد قابلیت اجرا نخواهد داشت. وی با بیان اینکه مجلس باید طبق قوانین را به تصویب برساند که قابلیت اجرای آن برای دولت فراهم باشد، گفت: این طرح کامل نیست و کمیسیون اجتماعی هم باید از بعد روانی به این طرح پردازد و اثرات آن را در جامعه بررسی کند وقتی از جوانب مختلف به این ماده واحده نگاه می‌کنیم به نظر می‌رسد که نیاز به پختگی کامل دارد.
نماینده رودبار در مجلس گفت: ساماندهی مسکن از مهمترین اولویت‌های مجلس است که باید به آن پرداخته شود اما بررسی این طرح با این فوریت سبب می‌شود بازار مسکن به هم بریزد و قیمت مسکن چند برابر شود.
طرح مالیات بر خانه‌های خالی، جلوی سوداگری و احتکار مسکن را می‌گیرد
مسعود رضایی نماینده شیراز در موافقت با این طرح گفت: بر اساس قانون اساسی داشتن مسکن مناسب هر خانواده ایرانی است و دولت موظف است زمینه اجرایی آن را فراهم کند؛ مردم از ما توقع دارند و امید بستند که در رابطه با مشکلات آنها کاری انجام دهیم. قانون مالیات‌های مستقیم هدف مورد نظر را که خالی نماندن خانه‌های خالی بود، تأمین می‌کرد، اما در عمل آن را نمی‌بینیم. تعداد خانه‌های خالی در ایران بیش از دو برابر استانداردهای جهانی است در حالی که میلیون‌ها مستأجر داریم که با افزایش روزانه قیمت مسکن و اجاره‌بها فشار زیادی را متحمل می‌شوند و بخش اعظمی از درآمد خود را صرف هزینه مسکن می‌کنند. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: طرح ارائه‌شده قابلیت اجرا و عملیاتی شدن را دارد و در تدوین آن از تجربه موفق کشورهای مختلف دنیا در این باره کمک گرفته شده است و پیش بینی می‌شود این واحدها به بازار عرضه شود و خالی نماند. علاوه بر این این طرح جلوی احتکار و سوداگری هادر بازار مسکن را می‌گیرد و می‌تواند قیمت مسکن را تا ۳۰ درصد کم کند.
احسان خاندوزی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی هم در موافقت با این طرح گفت: نرخ مالیات خانه‌های خالی از قبل وجود داشته، اما ناکارآمد و غیر بازدارنده بوده است. طرحی که امروز در دستور کار است، به تقویت سامانه املاک و اسکان کشور منجر می‌شود. اگر این طرح فقط کمک کنند که ۲۰ درصد از خانه‌های خالی کشور عرضه شود معادل ساخت یک سال عرضه مسکن خواهد بود. با این عدد و رقم چگونه می‌توان ادعا کرد که این طرح قیمت‌ها را در بازار مسکن افزایش می‌دهد؛ این قانون از سال ۹۴ در کشور وجود داشته اما نرخ مالیات به حدی پایین بوده سامانه شناسایی ضعیف بوده که با این مشکلات روبرو هستیم. در حالی که با این طرح مجلس قانون ناقص را اصلاح می‌کند و موضوع بر هم زدن تعادل در بازارهای اقتصاد هم مطرح نیست.
طرح فقط زمینه طلبکاری مجلس از دولت را فراهم می‌آورد
به تقل از اعتمادآنلاین؛ قادری، صحبت‌های برخی افراد مبنی بر اینکه درآمدزایی برای دولت هدف طرح مالیات بر خانه‌های خالی است را رد کرد و گفت: دولت دنبال این طرح نیست و درآمد زیادی هم برای دولت ندارد هر چند باید به عنوان یکی از شیوه‌های افزایش درآمد برای دولت در این شرایط سخت کرونایی مورد توجه قرار گیرد. هدف از این طرح این است که مسکن از یک کالای سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی تبدیل شود و هر کس به اندازه نیازش خرید کند و مردم برای سرمایه‌گزاری پولشان را به بورس و واحدهای تولیدی ببرند. نماینده ادوار مجلس، اجرا نشدن طرح اخذ مالیات بر خانه‌های خالی در سال‌های متمادی را یادآور شد و افزود: دلیل عدم اجرای این برنامه این است که دولت خودش لایحه نمی‌آورد. وقتی دولت لایحه ارائه کند،  تمام زیر و بم و مشکلات اجرایی را می‌بیند و ارتباطش با قوانین دیگر را بررسی کرده و کار پخته‌ای را ارائه می‌کند.  وی در عین حال اقدام مجلس برای طرح موضوع مالیات بر خانه‌های خالی را از سر احساس مسئولیت و دلسوزی دانست و گفت: معمولاً چون نمایندگان مجلس به همه زوایا و ابعاد کار اطلاع و اشراف کافی ندارند، نوعاً با گردنویسی‌هایی که در قانون انجام می‌دهند و با عدم توجه به همه ابعاد و زوایا قوانینی را تصویب می‌کنند که عملاً زمینه اجرا پیدا نمی‌کند. تصویب این طرح با وضعیت کنونی فقط امکان طلبکاری مجلس از دولت را فراهم می‌کند اما اگر دولت خودش لایحه بیاورد کار پخته و منسجم و نتیجه‌بخش خواهد بود.
سید البرز حسینی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تصویب کلیات طرح مالیات بر خانه‌های خالی در مجلس شورای اسلامی و تأثیر این طرح در ساماندهی بازار مسکن، بیان کرد: از آنجا که شرایط بازار مسکن در کشور دارای التهاب‌هایی است و مردم را در مضیقه گذاشته است، همکاران ما در کمیسیون اقتصادی این طرح را دنبال کردند که می‌تواند تأثیر کوتاه مدتی در ساماندهی بازار مسکن داشته باشد. کمیسیون عمران نیز طرح دو فوریتی را برای ساماندهی بازار مسکن دنبال می‌کند که طرحی اساسی‌تر بوده و تاثیرات آن در بلندمدت و میان‌مدت خود را نشان خواهد داد.
نماینده مردم خدابنده در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: البته طرح مالیات بر خانه‌های خالی دارای ایرادات جزیی نیز می‌باشد که باید با هم‌فکری کمیسیون برنامه و بودجه، کمیسیون اجتماعی و عمران مجلس شورای اسلامی این ایرادات برطرف شود. این طرح به دنبال افزایش شفافیت می‌باشد، اما این‌که بگوییم این طرح به تنهایی می‌تواند کل مشکل بازار مسکن را حل کند اینگونه نیست، اما می‌تواند بخشی از التهابات بازار مسکن را در کوتاه‌مدت از بین ببرد.
حسینی در ادامه تاکید کرد: یکی از ایراداتی که به این طرح وارد است این است که نحوه‌ی محاسبات مالیات برای خانه‌های خالی که قابل سکونت نیستند در آن مشخص نشده است که این ایرادات باید با هم‌فکری برطرف شود.
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: اما در کل این طرح برای اصلاح قانونی که پنج سال پیش تصویب شده است، ارائه شد تا بتواند بخشی از التهابات بازار را از بین ببرد. براساس این قانون دستگاه‌ها باید سامانه املاک و اسکان را تکمیل می‌کردند اما هنوز بخش اعظمی از اطلاعات در این سامانه وارد نشده است. براساس این طرح، یک سال به سازندگان مسکن مهلت داده می‌شود تا خانه خود را با قیمت مناسب به بازار عرضه کنند و پس از آن به اندازه اجاره باید مالیات بپردازند مگر آنکه واحد خود را به بازار عرضه کرده باشد. هدف از این طرح افزایش درآمد دولت نیست بلکه هدف اصلی شناسایی واحدهای خالی و عرضه این واحدها به چرخه مصرف است.
انتقاد تاجگردون نماینده سابق گچساران و باشت
تاجگردون نماینده سابق گچساران و باشت هم نسبت به این طرح در صفحه شخصی خود اظهارنظر کرده و گفته است: در بودجه سالجاری بدلیل مشکل ویروس کرونا حسب مجوز مقام معظم رهبری به کمیسیون تلفیق محول شد. تلاش کردیم مالیات بر خانه‌های خالی را تصویب کنیم. موضوع مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفت و با جلسات با حقوقدانان محترم شورای نگهبان رفع ایراد شد و انتظار داشتیم از اول سال این مصوبه اجرایی شود. با شروع مجلس انقلابی شعار مالیات بر خانه‌های خالی مطرح شد و طرح فوریتی تصویب شد که این طرح اجراء شود. متن طرح را خواندم یعنی این موضوع هم امسال منتفیه. بعید میدونم نمایندگان یا حداقل طراحان ندونن این قانون را امسال داریم و اگه کمی بدبین باشیم یعنی اینکه طراحان و مجلس انقلابی بجای اینکه فشار به دولت بیاورند قانون را اجراء کند طرحی ارائه دادند که مثل دیگر قوانین حالا حالاها باید منتظر باشیم تا متنی جدید تصویب شود. فعلاً فقط این را می‌توانم بگویم صاحبان خانه‌های خالی نگران نباشید خبری نیست مدافع غیر رسمی زیاد دارید تو مجلس. امیدوارم من اشتباه کرده باشم.