گفت‌وگو با نویسنده کتاب «مسافران آسمان»؛ یادمان 66 مسافر پرواز نافرجام تهران-یاسوج

کبنا ؛«دکتر سید علی‌سینا رخشنده‌مند» عضو بنیاد ملی نخبگان ایران، مدرس دانشگاه‌های تهران و فرزند کهگیلویه و بویراحمد، که این روزها کتاب «مسافران آسمان» به قلم او و به کوشش «دکتر زهرا حسینی» عضو هیئت‌علمی دانشگاه جهرم منتشر و راهی بازار شده است در گفت‌وگو با کبنا نیوز می‌گوید: «از دست دادن این عزیزان باعث شده بود که با اشک‌هایی بس ریزان و جگرهایی سخت سوزان از نبود آنان حکایت کند؛ زیرا آسمانی شدگان، یا کودکانی معصوم بودند که در حین شیرین‌زبانی‌های بچه‌گانه‌ خویش یا پروراندن افکار پاک معصومانه‌ خود ناگاه عمرشان به تاراج خزان‌رسیده بود.»
به مناسبت این اثر، گفت‌وگویی با «دکتر سید علی‌سینا رخشنده‌مند» انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
 
کبنا؛ علت این عنوان و نام‌گذاری؟
عنوان کتاب «مسافران آسمان» ایهام دارد: مسافرانی که آسمانی شدند، (که البته این قسمت بیشتر منظور ما است) و دیگر اینکه مسافرانی که از شرکت هواپیمایی آسمان بودند.
 
کبنا؛ کتاب در چند جلد به چاپ رسیده است؟
هزار جلد
 
کبنا؛ چطور شد این خاطره تلخ را برای نوشتن انتخاب کردید؟
در ابتدا عرض کنم که این کتاب «غمنامه» نیست، بلکه «حماسه» است، در حماسه از مردانگی‌ها و افتخارات فردی یا قومی سخن می‌رود که شامل مظاهر مختلف زندگی آن‌ها می‌شود. این کتاب نیز شامل مظاهر مختلف زندگی نخبگانی است که سرمایه‌های بسیار ارزشمند میهن عزیزمان، ایران اسلامی بودند و برای پرورش آن‌ها هزینه شد و سال‌ها باید بگذرد تا ما کسانی مانند آن‌ها را دوباره به جامعه معرفی کنیم، هرچند بنده معتقدم جای آن‌ها برای همیشه خالی است و بعدازآنتشار این کتاب و خواندن رزومه و زندگی‌نامه این عزیزان، مردم بهتر متوجه می‌شوند که ما چه کسانی را از دست دادیم.
از دیگرسو از دست دادن این عزیزان باعث شده بود که با اشک‌هایی بس ریزان و جگرهایی سخت سوزان از نبود آنان حکایت کند؛ زیرا آسمانی شدگان، یا کودکانی معصوم بودند که در حین شیرین‌زبانی‌های بچه‌گانه‌ خویش یا پروراندن افکار پاک معصومانه‌ خود ناگاه عمرشان به تاراج خزان‌رسیده بود و یا جوانانی بودند که در آغاز شکفتگی و بالندگی به سر می‌بردند و امیدها به آنان بسته‌شده بود یا از شمار کسانی بودند که درخت عمرشان به بار و برنشسته بود و در سایه‌سار آن دیگران بهره‌ها می‌بردند.
فقدان جان‌سوز آنان در فضای آن روز جامعه‌ ما گذشته از آن‌که بازتاب وسیعی در رسانه‌های ملی و فراملی داشت، بر عواطف مردم نیز بسیار تأثیرگذار بود. در مدت‌زمانی که لاشه‌ هواپیما یافت نمی‌شد، چه دست‌ها که به آسمان بلند نبود و برای رهایی این عزیزان از دام مرگ و پناه گرفتن هواپیما درجایی امن صمیمانه دعا نمی‌کرد؛ اما درنهایت با قطعی‌شدن موضوع سقوط هواپیما و جان‌باختن مسافران آسمان، اندوهی ماندگار در قلب همه به یادگار ماند؛ به‌گونه‌ای که هرکس توان گفتن داشت، تأثر درونی خویش را در قالب شعری یا متنی به نگارش درآورد.
تأثیرگذاری این حادثه و بسیاری این سخنان باعث شد که نگارندگان درصدد آن برآیند تا این نوشته‌ها را اعم از شعر و نثر در حد امکان جمع‌آوری کنند؛ برای این‌که هم یاد آن یاران در خاطرها بپاید و هم این دل‌گویه‌ها که نمودگاری فرهنگی است، جاودان بماند.
 
کبنا؛ کتاب شامل چند بخش است و روش کار شما چگونه بود؟
تنظیم کتاب بر چند بخش سامان یافت: بهره‌ نخست این کتاب شامل زندگی‌نامه‌ این عزیزان سفرکرده است که گاه با خاطره یا سخنی از آنان همراه شده است. بخشی دیگر به شعر، قسمتی به نثر و بهره‌ای دیگر مربوط به تصاویر این حادثه است.
در بخش مربوط به اشعار، شعرهای لری جدا آورده ‌شد. ذکر این نکته بایسته است که در چیدمان اشعار، خوش‌تر آن بود که شعرهای سنتی و نو تفکیک شود؛ ولی به ‌دلیل آن‌که بعضی از سرایندگان هم شعر نو داشتند و هم‌سنتی، ناگزیر شدیم که همه‌ شعرهای یک شاعر را اعم از سنتی و نو در کنار یکدیگر آوریم. در میان همه‌ بخش‌های کتاب، هر مطلبی که بی‌نام‌ونشان بود، ازلحاظ چیدمان، در انتهای مطالب آن بخش قرار گرفت.
در چینش مطالب زندگی‌نامه بر چند مبنا عمل کردیم: نخست، بر اساس زمینه‌ اشتغال افراد از آنان سخن گفتیم. از این منظر، ابتدا کادر پروازی را معرفی کردیم و پس‌ازآن به افرادی پرداختیم که با یکدیگر همکار بودند و برای انجام مأموریت کاری اعزام‌شده بودند. بعدازآن بر اساس ترتیب الفبایی نام خانوادگی از دیگر عزیزان سخن گفتیم و در پایان، نام و تصویر کسانی قرار گرفت که از آنان اطلاعاتی به دست نیامد.
 
کبنا؛ کدام قسمت کتاب شما را تحت تأثیر قرار داد؟
همه بخش‌های این کتاب، تأثیر خاص خود را دارد، اما چنانکه عرض کردم، آنچه در وهله اول بنده را ترغیب به چاپ این کتاب نمود، اشعار و دل نوشته‌های بسیار زیبایی بود که در مورد این سانحه بیان می‌شد، حیفم آمد این مطالب به دست فراموشی سپرده بشود. از همین روی شروع به جمع‌آوری آن‌ها کردم. در اوایل قصد داشتم فقط همان اشعار و دل نوشته‌ها را به چاپ برسانم، اما به نظرم رسید که اگر رزومه و زندگی‌نامه این عزیزان را از خانواده‌های آنان، تهیه کنم که کتاب جامع و کامل شود، بهتر است.
 
کبنا؛ مخاطبان کتاب، چه کسانی می‌توانند باشند؟
این کتاب، یک کار فرهنگی است. این کتاب علاوه بر اینکه یادمان 66 مسافر پرواز نافرجام تهران-یاسوج است و یاد و خاطره آن‌ها گرامی داشته شده است، به معرفی 224 نفر از کسانی که ذوق شعری و نثر‌نویسی دارند پرداخته‌ایم، یعنی شعر و دل نوشته آن‌ها در این کتاب چاپ‌شده است.
ما در زمینه‌های گوناگون، استعدادهای بسیار خوبی داریم که باید به معرفی آن‌ها بپردازیم و به آن‌ها پروبال بدهیم و زمینه را برای رشد آن‌ها فراهم کنیم.
 
کبنا؛ اطلاعات را چگونه جمع‌آوری کردید؟
 چون بنده در همان آغاز کار اعلام کردم که جهت همدردی با این خانواده‌های محترم و فراموش‌نشدن این اشعار و دل نوشته‌ها، قصد دارم این مطالب را در قالب کتاب به چاپ برسانم، دوستان یا خودشان مطالب را برای بنده ارسال کردند یا باواسطه به دست بنده رسید، دوستان زیادی در ارسال مطالب به ما کمک کردند که جا دارد در همین‌جا از همه آن‌ها تشکر کنم. موضوع بعدی، خانواده‌های محترم این سانحه بود، آن چیزی که در آغاز کار مهم بود، بحث اعتماد‌سازی بود که بتوان اعتماد همه این بزرگواران را جلب کرد که مطلب در اختیار ما قرار بدهند. برای تنظیم مطالب مربوط به زندگی‌نامه‌ مسافران آسمان با دشواری‌های بسیار و پیگیری‌های مداوم شماره تماس مربوط به بازماندگان این افراد به دست آمد و در نشست‌هایی که با برخی از خانواده‌های این عزیزان صورت گرفت، مطالب موردنظر جمع‌‌آوری شد و با آنان که امکان دیدار نبود، گاه باوجود واسطه‌ای یا چندین واسطه موفق به برقراری ارتباط تلفنی می‌شدیم و درباره‌ زندگی عزیزانشان پرس‌وجو می‌کردیم.
 
کبنا؛ اشعار و نوشته‌ها ازلحاظ ادبی در چه سطحی بودند؟
اشعاری که دراین‌باره به دست آمد، فراوان و متنوع بود، قطعاً اشعار قوی بسیاری در این مجموعه است؛ اما همه‌ی اشعار ازلحاظ ادبی بودن در یک سطح نیست و چون هدف ما ترسیم عواطف صمیمانه‌ مردم بوده است، جز مواردی اندک در پی داوری این اشعار یا جدا کردن غث و سمین آن نبوده‌ایم؛ بنابراین اگر شعری دارای اشکال وزنی یا ساختاری بود، بدون ‌این‌که دخل و تصرفی در آن شود به همان صورت در این مجموعه آمده است.
 
کبنا؛ با توجه به این‌که بیان کردید اساس کار شما بر جمع‌آوری اشعار و دل نوشته‌های فضای مجازی بوده تا چه حد صحت انتساب شعر و دل نوشته‌ها را به گویندگان آن تائید می‌کنید؟
اگرچه داوری صحت انتساب اشعار و دل نوشته‌ها به گویندگان آن برای ما مقدور نبود؛ اما بارها پیش می‌آمد که به موارد شک‌برانگیزی برمی‌خوردیم؛ ولی بعد از جستجو متوجه می‌شدیم که نام شاعر شعر به‌درستی ذکرشده است؛ بنابراین اگر تناقضی درباره‌ درستی انتساب شعری به شاعری دیده می‌شد، در پی رفع آن برمی‌آمدیم و با پرسش از افراد گوناگون به دنبال شاعر آن شعر بودیم. اگر هم نکته‌ای نامکشوف باقی می‌ماند و شعری به چند شاعر نسبت داده‌شده بود، نام تمام آنان را ذکر کردیم.
 
کبنا؛ سخن پایانیِ خودتان را بفرمایید؟
ما امیدواریم که این اثر؛ اگر قلب سلیمی پسندید و عقل قویمی پذیرفت- سرآغاز بحث‌هایی درزمینهٔ فرهنگ و فرهنگ‌سازی و توجه به استعدادهای مختلف و گوناگونی باشد که مغفول مانده‌اند.
در پایان از همه‌ عزیزانی که ما را در ارسال مطالب خویش یاری دادند، سپاس‌گزاری می‌کنیم و سربلندی و سعادتمندی همه همراهان عزیز را از درگاه خداوند مهربان خواستاریم.
گر خطا گفتیم اصلاحش تو کن مصلحی تو ای تو سلطان سخن
کیمیا داری که تبدیلش کنی گر چه جوی خون بود نیلش کنی
این‌چنین میناگری‌ها کار تست این‌چنین اکسیرها اسرار تست

==================
گفت‌گو از مرضیه حسن‌پور