شکستن طلسم مدیریت مردانه در دولت محقق شد؟

کبنا ؛ افزایش تعداد مدیران زن در دستگاه‌های اجرایی یکی از وعده‌هایی بود که حسن روحانی در ایام انتخابات و بعد از آن همواره بر آن تاکید داشت. اکنون آمارها نشان می‌دهد گام‌های بزرگی در اصلاح ساختار سنی و جنسیتی مدیریت کشور برداشته شده و وعده‌ها عملیاتی شده‌اند.
به گزارش کبنا، به نقل از ایرنا، بهره‌گیری از توان زنان و جوانان در پست‌های مدیریتی از جمله شعارهای انتخاباتی «حسن روحانی» بود که در مسیر اجرا با چالش‌های مختلفی مواجه شد. با این حال در سالیان اخیر، حضور و نقش زنان در سطوح مختلف دستگاه اجرایی افزایش یافته است.
روحانی: ۳۱ درصد از مناصب رده‌های مدیریتی در اختیار بانوان قرار گیرد
امروز زنان درصد بسیار بالایی از کرسی‌های آموزش عالی در کشور را به خود اختصاص داده‌اند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت بیش از ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ما را بانوان تشکیل می‌دهند؛ با این حال سهم آنان در مدیریت کشور ناچیز به نظر می‌رسد. به همین دلیل از ابتدای دولت دوازدهم، رئیس جمهوری در ابلاغی به معاونت امور زنان دستور داد ۳۱ درصد از مناصب رده‌های مدیریتی در اختیار بانوان قرار گیرد.
سال‌هاست بحث حضور زنان در پست‌های مدیریتی کشور دغدغه فعالان این حوزه است؛ به‌ویژه هنگام انتخابات‌، انتصابات و تقسیم وظایف مدیریتی که این امر همواره یکی از مطالبات زنان از دولت‌ها محسوب می‌شد.
مطالبات به وجودآمده در انتخابات ریاست‌جمهوری و وعده‌های دولت مبنی ‌بر به‌کارگیری زنان در پست‌های مدیریتی باعث شدند تا دولت دوازدهم در تصویب‌نامه شورای عالی اداری که به امضای حسن روحانی رسیده، خطاب به وزارتخانه‌ها، موسسه‌های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی به این موضوع بپردازد.
در این مصوبه آمده است: «شورای عالی اداری به‌ پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی کشور با هدف بهره‌گیری از توانمندی‌های زنان و جوانان مستعد کشور برای تصدی پست‌های مدیریت حرفه‌ای و افزایش سهم و نقش آنان در مدیریت اجرایی کشور، ‌دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه‌ای را اصلاح و تصویب کرد.»
براساس تبصره دو الحاقی به ماده پنج این مصوبه، «تا پایان برنامه ششم توسعه نسبت مدیران زن در پست‌های مدیریتی به ۳۰ درصد افزایش یابد. سهم هر یک از دستگاه‌های اجرایی برای انتصاب مدیران زن با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی‌های هر دستگاه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور و با هماهنگی دستگاه اجرایی ذی‌ربط تعیین و ابلاغ خواهد شد.»
رشد ۴۸.۷ درصدی انتصاب مدیران زن در استانداری، فرمانداری و بخشداری‌ها
پیش از این، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری درباره توجه به مدیریت زنان در دولت گفته بود: «زنان مظلوم‌ترین قشر جامعه هستند که نه حرمتشان رعایت می‌شود و نه حقوقشان. نیمی از مدیریت کشور باید دست زنان باشد.» در همین زمینه شهیندخت مولاوردی معاون وقت رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده اعلام کرده بود «در دولت دوازدهم شرایط فرق خواهد کرد و از اینکه در این دولت از حضور زنان استفاده نشود، دفاع نخواهم کرد.»
در این میان به دنبال ابلاغیه دولت و براساس گزارش معاونت امور زنان ریاست جمهوری، مدیران زن در استانداری از ۶.۲ درصد در سال ۹۶ به ۹.۲ درصد در سال ۹۸ و در مجموع شاهد رشد ۴۸.۷ درصدی انتصاب مدیران زن در استانداری، فرمانداری و بخشداری‌ها در دو سال اخیر بوده‌ایم.
مقایسه میان مدیران عالی، میانی و پایه در دو سال اخیر نشان می‌دهد در بخش مدیران عالی از ۲.۵ به ۵.۵ درصد، در بخش مدیران میانی از ۶.۹ درصد به ۹.۳ درصد و در بخش مدیران پایه از ۱۶.۹ درصد به ۲۳ درصد دست یافته‌ایم.
در این گزارش که شهریورماه ۹۸ منتشر شد، آمده است: « کمترین میزان انتصاب مدیران زن در استان قم و بیشترین آنها در استان بوشهر بوده است. بعد از بوشهر به ترتیب استان‌های گیلان، چهارمحال‌وبختیاری، هرمزگان، البرز، سمنان و لرستان بیشترین انتصابات مدیران زن را به خود اختصاص داده‌اند. بعد از استان قم، استان‌های خوزستان، آذربایجان شرقی، کهگیلویه‌وبویراحمد، خراسان رضوی و اصفهان نیز کمترین میزان انتصابات را داشته‌اند.»
نسبت مدیران زن به مردان در دولت به ۲۲ درصد رسیده است
رئیس جمهوری بارها درباره افزایش سهم زنان در مناسب مدیریتی تاکید کرده و گفته بود: «تا چشم‌انداز ۱۴۰۰، هم میانگین سن مدیریت ۸ سال کاهش می‌یابد و هم وعده افزایش سهم زنان از پست‌های مدیریتی دولت تا ۳۰ درصد محقق می‌شود.»
آمارها نیز سخنان روحانی را تائید می‌کند و نشان می‌دهد موفقیت دولت تدبیر و امید در اصلاح ساختار سنی و جنسیتی مدیریت چشمگیر بوده است؛ به‌طوری که نسبت مدیران زن به مردان در دولت به ۲۲ درصد رسیده است. در واقع همانطور که در برنامه ششم توسعه بر لزوم رعایت عدالت جنسیتی در پست‌های دولتی تأکید شده، این روند در دولت دوازدهم روند صعودی گرفته است.
معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده، بهمن ۹۸ در نشست هم‌اندیشی با اقشار مختلف زنان گفته بود: «یکی از برنامه‌های راهبردی در معاونت امور زنان و خانواده، عدالت جنسیتی است که برای همه شناخته شده است و هر فرد از دیدگاه خود نظر متفاوت نسبت به آن دارد، اما در همه ادوار تاریخ جهت‌گیری بشریت اتخاذ نگاه جامع به عدالت بوده و قرآن نیز به برقراری قسط و عدالت در میان زنان و مردان تاکید کرده است.‏»

افزایش سهم زنان در پست‌های مدیریتی در دو سال از ۱۳.۶ به ۲۰ درصد
وی با یادآوری امضای موافقت‌نامه‌ای که سال ۹۷ در زمینه سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده با استانداران به امضا رسیده بود، ادامه داد: «براساس این سند، برنامه‏‎های هر استان مبتنی بر آمار سرشماری و شاخص‌های جنسیتی آن منطقه تدوین شده است و این سند ملاک عمل همه استان‌ها در برقراری عدالت جنسیتی خواهد بود.‏»‏
معاون رئیس‌جمهوری، افزایش انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی را از دستاوردهای دولت دانست و افزود: «رئیس‌جمهوری در ابتدای دولت دوازدهم بنا بر در اختیار گذاشتن ۳۰ درصد پست‌های دولتی به زنان داشت که در این خصوص سهم زنان در پست‌های مدیریتی از ۶.۱۳ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۲۰ درصد در سال ۹۸ رسیده است.‏‏ در حال حاضر ۴۲ درصد از کارکنان دولت زن هستند و تحصیلات دانشگاهی زنان کارمند بیشتر از مردان کارمند است، اما به دلیل مسائل اجتماعی و فرهنگی زنان نتوانسته‌اند پست‌های مدیریتی بیشتری به دست آورند.‏»
معاون زنان و خانواده ریاست جمهوری تاکید کرد «برای حضور زنان در عرصه‌های سیاست‌گذاری و مدیریتی باید برنامه‌ریزی کرد و زنان شایسته پس از شناسایی با حضور در دوره‌های مختلف مورد آموزش قرار بگیرند.»
 دولت همچنین در راستای تسهیل رشد بانوان در سطوح بالای مدیریتی، میزان تجربه مورد نیاز برای تصدی هر یک از سطوح مدیریت حرفه‌ای در مورد زنان و کارمندان کمتر از ۱۵ سال سابقه را به دوسوم زمان پیش‌بینی‌شده نزد شورای راهبری توسعه مدیریت دستگاه کاهش داد. ضمن آنکه زنان و جوانان شاغل در دستگاه‌های اجرایی می‌توانند با ارائه اقدامات علمی و پژوهشی خود در زمینه موضوع‌های مدیریتی یا درباره حوزه‌های تخصصی عملکرد دستگاهی که در آن اشتغال دارند از امتیازهای ویژه‌ای برای تصدی پست‌های مدیریتی برخودار شوند.
با این حال، از آغاز به کار دولت دوازدهم در ۳۱ مردادماه سال ۹۶، روحانی دستورالعمل اجرایی شیوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه‌ای و افزایش تعداد مدیران زن و جوانان در دستگاه‌های اجرایی را ابلاغ کرد تا به وعده خود در استفاده از مدیران زن و جوان‌ترشدن مدیران ارشد کشور عمل کند. روحانی هنگام معرفی وزیران پیشنهادی به مجلس به صورتی سربسته عنوان کرد که می‌خواست سه وزیر زن در کابینه داشته باشد، اما زمینه آن فراهم نشده است. او سعی کرد این عدم توفیق را جبران کند. براین اساس نخستین اقدام این بود که زنان و همچنین جوانان در سمت‌های مختلف معاون وزیر، مدیرکل، دستیار و مشاور عالی در سطح همه وزارتخانه‌ها فعال شوند.
صاحب نظران بر این باورند که محروم کردن زنان به‌عنوان نیمی از منابع انسانی جامعه از حضور در فرآیند مدیریت و اداره کشور به مفهوم کند کردن چرخ پیشرفت جامعه است. اما موانع و مشکلات زنان شاغل برای احراز پست‏‌های مدیریتی در این سال‌ها چه بوده است؟
افزایش حضور زنان در عرصه مدیریتی در دولت یازدهم و دوازدهم
در همین زمینه، فاطمه ذوالقدر نماینده تهران در مجلس دهم به ایرناپلاس گفت: اگر بخواهیم مقایسه کنیم به طور قطع در دولت یازدهم و دوازدهم بیشتر از دیگر دولت‌ها شاهد حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی بودیم زیرا در سطح معاون وزیر، سِمت مدیریتی داشتیم. در سطح سازمان میراث فرهنگی نیز مدیر خانم داشتیم. بعد از سال‌ها رئیس کتابخانه ملی به دست یک خانم سپرده شد. ابلاغیه رئیس جمهوری در این زمینه موثر واقع و بسیاری از سمت‌های مدیریت به بانوان واگذار شد.
ذوالقدر افزود: در مجلس دهم و فراکسیون زنان تلاش زیادی کردیم که این امر محقق شود و اگر زنان توانمندی در اداره‌ها باشند از ظرفیت آنها برای مدیریت استفاده شود. حتی وزیران برای گرفتن رای اعتماد، جلسه‌هایی با فراکسیون زنان برگزار می‌کردند و این خود نشان از جایگاه ویژه فراکسیون زنان مجلس دهم داشت. یکی از خواسته‌ها و مطالبات ما در فراکسیون زنان مجلس دهم از وزیران این بود که از ظرفیت و مدیریت زنان در وزارتخانه تحت امر خود حتی در سطح معاون وزیر و مدیرکل، استفاده شود که با تلاش و تعامل ما و تاکید رییس جمهوری و وزیران و دولت، این کار در بسیاری از وزارتخانه‌ها انجام شد. برای نمونه در وزارتخانه ‌های بهداشت، ارشاد و اقتصاد این کار به خوبی پیش رفت و از ظرفیت زنان استفاده شد، اما این موارد کافی نیست و باید فرصت بیشتری به زنان داده شود.

افزایش حضور زنان در عرصه مدیریت
این نماینده مجلس دهم اضافه کرد: در این زمینه، جامعه زنان نیز باید تلاش کنند و از حق قانونی خودشان دفاع و عقب‌نشینی نکنند. اگر توانمندی و ظرفیت وجود داشته باشد به طور قطع دولت نیز حمایت خواهد کرد و همچنان که تاکنون حمایت کرده است. آمارها در این زمینه رشد و پیشرفت را نشان می‌دهد. شاید این آمارها کافی نباشد اما در مقایسه با سال‌های پیش بهتر شده است.
ذوالقدر در پاسخ به این پرسش که محرومیت زنان از پست‌های مدیریتی را ناشی از چه چیزی می‌بینید، گفت:  به طور قطع زنان توانمندی زیادی داریم. خانم‌ها در بسیار از شاخص‌ها بسیار موفق عمل می‌کنند. یک فرهنگ غلط و یک طرز تفکر اشتباه در جامعه وجود دارد که می‌گوید خانم‌ها  «نمی‌توانند». در حالی که این نگاه  باید اصلاح شود و تغییر کند. همینطور باید به زنان فرصت ترقی داده شود و زمینه رشد و پیشرفت آنها در مسیر احراز پست‌های کلیدی فراهم شود. این روزها زنان ما در بهترین دانشگاه‌های کشور تحصیلات عالی دارند. اکنون دیگر مثل گذشته نیست، زنان پا به پای مردان  تخصص می‌گیرند. به هر حال زنان نیمی از جمعیت و جامعه و این کشور هستند و در کشور برای آنها هزینه می‌شود، بنابراین باید به همان اندازه که مردان  در عرصه‌های مختلف حضور و سهم دارند زنان میز حضور داشته و سهم بانوان جامعه نیز لحاظ شده و ارتقا یابد.
دستگاه‌ها مسیر حضور زنان در مدیریت را هموار کنند
ذوالقدر تاکید کرد: باید این واقعیت را بپذیریم که امروز همه چیز عوض شده است و باید از استعدادها و ظرفیت‌های زنان نیز استفاده شود. همه دستگاه‌ها باید این مسیر را هموار کنند که هر جا خانم توانمندی هست، بتواند وارد رقابت با مردان شود. اگر قرار است میدان رقابتی برای تصدی یک کرسی باشد، باید به اندازه مردان، زنان نیز در این عرصه برای بدست آوردن آن کرسی حاضر باشند و رقابت کنند تا هرکه لایق‌تر و شایسته‌تر است انتخاب شود و به حقش برسد.