نگوئید مهریه را کی داده کی گرفته! خشت کج ازدواج !

در جامعه ما سخنان زیادی درباره موضوع و میزان مهریه هنگام ازدواج یا بعداً می شنویم: «  اصلاً مهریه رو کی داده؟ کی گرفته؟»، «مهرم حلال، جونم آزاد»، « با درج مهریه بالا در عقدنامه جلوی سوءاستفاده ی آقایون رو می گیره»، « یا درج مهریه کم باعث ایجاد محبت بیش تر بین زن و مرد می شه» و... ولی و آیا میزان مهریه ی جدا از کم یا زیادش می تواند  تضمین خوش بختی  برای هریک از زوجین باشد؟  واصلاً مهریه تا چه میزانی باید باشد تا مقبول و پسندیده باشد؟  و آیا مهریه ی های سنگین چندهزار سکه ای یا مهریه کم چند سکه ای چقدر تاثیر بردوام و بقا ازدواج دارد؟  وآیا  این میزان فارغ از کم یا زیاد چقدر می تواند بنیان زندگی مشترک را به خطر بیاندازد؟
 اکثر زوجین بدون داشتن علم و اطلاعات کافی از قوانین مهریه در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده و سایر قوانین ، اقدام به عقد ازدواج می‌کنند و همین نداشتن علم و اطلاعات کافی شروع دردسرها و مسائل زیادی در زندگی مشترک بین طرفین می گردد .در سال های گذشته یا زمان های قبل ، مهریه مثل زمان حال مورد توجه و بعنوان یک وسیله یا کالا نبود و ضرب المثل«اصلاً مهریه رو کی داده؟ کی گرفته؟»، » و«عروس خانم با لباس سفید  به خانه بخت می‌آید و با کفن می‌رود» در آن زمان قبل زیادتر شنیده می شد، ولی باید گفت که متاسفانه  این ضرب المثل ها و یا جملات اشتباه در فرهنگ خانواده های ما عموماً شنیده می شود،ولی  باید گفت که اتفاقاً در اکثر موارد مهریه را خوب دریافت کرده اند و به نحوی که هم اکنون حدود چند هزار زندانی مهریه و نفقه در زندان های کشوربخاطر مهریه در  حبس اند!
                 
 ولی باید این نکته را ذکر کرد که واقعاً  درج مهریه بر هر مقدار به عنوان درج میزان و ارزش و شان خانم ها و باتوجه به رعایت قانون ، در سند ازدواج درج و ثبت می شد.ولی متاسفانه وشوربختانه  درزمان حال ، میزان مهریه نه تنها تضمین کننده وراهگشای زندگی نیست بلکه باعث مشکلات عدیده ای و دردسرهای زیادی را برای برای زوجین شده بوجود آورده است. با بررسی در تحقیق های در زمینه مهریه در گذشته این نکته را بیان می کند که مهریه فارغ از میزان آن باعث دوام زندگی مشترک نیست، بلکه درج مبالغ عجیب و خیلی زیاد مانند مهریه های چند هزار سکه ای و مهریه‌های سنگین یکی از بحران‌های بزرگ اجتماعی در کشور و در جامعه ما بوده، و متاسفانه این مشکل کل نهاد مقدس خانواده را دربرگرفته است.
متاسفانه اختلاف سلیقه زیادی در زمینه مهریه در جامعه وجود دارد و بعضی از خانم ها  مهریه بالا را برابر با ارزش بالا برای خود می دانند ، بر همین این اساس هرچه تعداد سکه‌های طلا مهریه مندرج در عقدنامه بیشتر باشد، خودشان را با ارزش و بالاتر حساب می کنند، ولی باید گفت که در هیچ زمانی این تفکر درست و صحیح نبوده و این فکر با گذشت زمان و از لحاظ اجتماعی ارزش وجودی بانوان را پائین آورده است و به شیوه اقدام بر علیه جایگاه اجتماعی خودشان است. متاسفانه گروهی  دیگر از خانم ها نیز در فکر آن هستند که مهریه سنگین را به عنوان یک اهرم فشار و در نتجیه زندگی خود را استحکام بخشند، در حالی که این اقدام نیز از ارزش و جایگاه بانوان در اجتماع می‌کاهد.
خداوند کریم در آیه چهارم سوره نساء در این باره می‌فرمایند: «وَ آتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِیئًا مَرِیئًا؛ و مهر زنان را به عنوان هدیه‌اى از روى طیب خاطر به ایشان بدهید و اگر به میل خودشان چیزى از آن را به شما واگذاشتند آن را حلال و گوارا بخورید». 
بر اساس تعبیر «نِحْلَهً»، مهریه بعنوان بها و ارزش زن نیست، بلکه هدیه ای از سوی  مرد به زنش است،چرا که خودزن می‌تواند در طی زمان ودر زندگی آن را به همسرش ببخشد، متأسفانه در کشور ما امروزه باعث گردیده است که میزان  مهریه، این سنت حسنه الهی تبدیل به مشکلی جدی در امر ازدواج  شود تا جایی که میزان مهریه بعنوان  بزرگ‌ترین مانع در انعقاد عقد زوجین شده است.
در احکام شرعی دین مقدس اسلام به دلایلی درباره حد مهریه نظر قطعی نداده است؛ در چنین شرایطی  بهترین راه  رجوع به روش و سنت پیامبر گرامی اسلام(ص)، اهل‌بیت(ع) و نیز علمای طراز اول جهان اسلام است. آنچه از جمع‌بندی روایات و سیره بزرگان دین در امر مهریه استنباط می‌شود، عدم سخت‌گیری در تعیین میزان مهریه است. پیامبر اسلام(ص) در یک روایت  از سخت‌گیری در تعیین میزان مهریه را یکی از عوامل ایجاد کینه در بین زوجین معرفی و فرموداند «در مورد مهریه که مرد می‌پردازد سخت‌گیری نکنید و آسان بگیرید زیرا در صورت سخت‌گیری باعث غضب و کینه می‌شود».  (میزان الحکمه، ج 4، ص 279)  
امام صادق(ع) در روایتی دیگر فرمودند: «مِن بَرکةِ المِراة قلة مِهرَها؛ از برکت زن،‌ کمی مهر اوست.(من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 254)
 همچنین رسول گرامی اسلام در روایتی دیگر فرمودند:  «بهترین زنان امت من کسانی‌اند که در عین داشتن زیباترین چهره کمترین مهر را دارند؛ أفضَل نِسَاءِ أُمَّتِی بَرَكَةً أَصْبَحُهُنَّ وَجْهًا وَأَقَلُّهُنَّ مَهْرًا». (وسائل الشیعه ج 14 ص 78)
                                     

قانون ما برگرفته از شرع است و هرچه در قانون مدنی درباره ی مهریه آمده، همه ی چیزهایی است که بزرگان دین ما و قرآن کریم به آن اشاره کرده است. از 1078 تا 1101 قانون مدنی درباره ی مهریه صحبت می کند. برای مثال در ماده ی 1078 آمده: هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد. یا در ماده ی 1082 آمده: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. در هیچ کجای قوانین در کشور ما به هیچ عنوان حداقل و حداکثری در مورد میزان مهریه وجود ندارد، و خود قانون گذار هیچگونه محدودیتی را برای مقدار و میزان مهریه در بیان نکرده است. بلکه میزان مهریه به توافق زوجین بستگی دارد. همچنین در تعیین نوع مهریه نیز محدودیتی برای زوجین وجود ندارد و هر چیزی را که دارای ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، می‌تواند مهریه قرار گیرد؛ همانند طلا، نقره، املاک، پول‌های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه.
 در قانون حمایت از خانواده  مصوب سال 1391 در مورد حد حمایت قانونی از مطالبه مهریه تا میزان 110 سکه مندرج در این قانون، متاسفانه در میان اکثر یک برداشت غلطی از این قانون رایج شده است، چراکه عده ای از مردم  فکر  می‌کنند مهریه نباید بالاتر از 110 سکه بهار آزادی باشد و مهریه‌های بیشتر از ۱۱۰ سکه باطل بوده و نمی‌توان مطالبه کرد، در حالی که معنای درج شده در این قانون  به معنی آن است که مجازات حبس در مورد مهریه فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن اجرا خواهد شد و نسبت به مازاد 110 سکه ، قانونگذار، اثبات توانایی پرداخت و وجود اموال زوج به جز مستثنیات دین را شرط مطالبه مهریه از سوی زوجه قرار داده است. اگرشخص زوج توانایی به پرداخت اقساط مهریه شناخته شود، دادگاه متناسب با وضعیت مالی وی "حکم به تقسیط محکوم به" را صادر خواهد کرد. در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده نیز باید گفت که هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد درباره مازاد، فقط اثبات ملائت (وجود اموال) زوج ملاک پرداخت است.قانونگذار در این ماده مقرر کرده اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه باشد و زوج عدم توانایی پرداخت خود را نتواند ثابت کند برای وصول آن می‌توان زوج را محبوس کرد تا مهریه را پرداخت کند؛ اما اگر مهریه بیش از این مبلغ باشد فقط در صورت توان مالی زوج، امکان وصول مهریه وجود دارد.به این معنا که اگر شخص زوج خودش مهریه را پرداخت نکند، زوجه  هر اموالی او نظیر حساب بانکی، سهام و در موارد خارج از مستثنیات دین، خانه و خودرو و غیره را به اجرای احکام معرفی می‌کند و مهریه با فروش این اموال وصول می‌شود، بنابراین اگر از زوج اموال معینی به دست نیاید، مهریه مازاد وصول نشده می‌ماند. بر اساس قانون جدید نحوه اجرای محکومیتهای مالی که از مرداد ۹۴ اجرایی شده نیاز نیست مرد حتما زندان برود تا دادخواست اعسارش پذیرفته شود بلکه می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه دادخواست اعسار بدهد و اگر این کار را کرد و اعسارش پذیرفته شد دیگر زندان نمی رود. با این حال اگر اعسار پذیرفته نشود باید زندانی مهریه در زندان بماند تا اینکه انجمن ها و نهادهای مردمی مانند ستاد دیه با کمک خیرین زندانیان مهریه را آزاد کنند در حالی که باز هم اولویت آزادی با زندانیان دیه در جرایم غیر عمد است چون آنها غیرعمد مرتکب جرم شده و در حبس هستند اما زندانی مهریه با علم و دانسته مهریه را تعیین و ثبت قانونی کرده است.
 
نویسنده : حمید صمدی فرد
مدیر پایگاه خبری تحلیلی دادپیشگان و صاحب امتیاز ماهنامه حقوقی دادپیشگان