ترامپ به دنبال آغاز جنگ یا حمله سایبری به ایران در آستانه انتخابات امریکا؟

هر چند که رابطه تهران و واشنگتن مدت‌هاست از هر گونه تماس مستقیم فاصله گرفته اما دو کشور یا سوییس را واسطه پیام‌رسانی و البته بیشتر هشدار دادن به یکدیگر می‌کنند یا از رسانه‌ها و فضای مجازی به عنوان تریبونی برای گفت‌وگوی غیرمستقیم استفاده می‌کنند.
در حالی که به نظر می‌رسد نه ایران و نه ایالات متحده تمایلی به تشدید سطح تنش ندارند و حتی در بزنگاه‌های متفاوت سعی در مدیریت این تنش و پرهیز از ورود به مرحله منازعه مستقیم نظامی هم داشته‌اند اما بسیاری از ناظران بین‌المللی و البته چهره‌های سیاسی در سایر کشورها نگران ساعتی هستند که یا ایران یا ایالات متحده، گزینه نظامی ولو محدود علیه یکدیگر را ناگزیر بدانند. با این همه در این مرحله فعلا تهران و واشنگتن به خط و نشان کشی برای یکدیگر ادامه داده و سعی می‌کنند، زمین‌های بازی بیشتری را به نفع خود تصاحب کنند.

پیش از آغاز ماه سپتامبر مشخص بود که این ماه در تقویم رویارویی سیاسی و حقوقی میان تهران و واشنگتن تاریخ‌ساز خواهد شد. دو کشور از دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه تا شورای حکام در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و البته شورای امنیت سازمان ملل متحد با هم درگیر هستند. از شکایت ایران از امریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری که فعلا در مراحل اولیه تایید صلاحیت است تا نشست سرنوشت‌ساز روز گذشته در شورای حکام که خط بطلانی بر تلاش‌های اسراییل و امریکا برای امنیتی‌سازی دوباره پرونده هسته‌ای ایران و ارجاع آن به شورای امنیت است و از نشست روز یکشنبه در شورای امنیت که مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا می‌گوید، نقطه شروع بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران خواهد بود. تیم ترامپ تاکنون تمام رقابت‌ها در صحن شورای امنیت از تلاش برای تصویب قطعنامه جدید به منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تا جلب اجماع برای بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت را باخته به ایران و البته مخالفت اعضای دایم و غیردایم شورای امنیت با رفتارهای یکجانبه در مواجه با توافقی چند جانبه باخته است.
در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شود که تیم ترامپ برای جبران این شکست‌ها دست به حرکتی جدید در شطرنج با ایران بزند. البته در این میان ذکر یک نکته حائز اهمیت است و آن هم موفقیت تیم سیاست خارجی ترامپ در به پای میز دوستی کشاندن اسراییل و دو کشور عربی منطقه است.
روز سه‌شنبه به وقت ایالات متحده بود که دونالد ترامپ در کاخ سفید رسما عادی‌سازی رابطه میان رژیم اسراییل با دولت‌های امارات متحده عربی و بحرین را اعلام و ادعا کرد که این تحول تازه ابتدای روند عادی‌سازی رابطه میان تل آویو و کشورهای عربی منطقه است. رییس‌جمهور امریکا ادعا کرد که احتمالا عربستان سعودی نیز در شرایط مناسب به عادی‌سازی رابطه با اسراییل رو آورد. این مراسم چه ما آن را لحظه‌ای تاریخی در معادله‌های سیاسی منطقه بدانیم و چه از آن به درستی با عناوین خیانت قرن اعراب به مردم فلسطین یاد کنیم تا حدودی می‌تواند، خیال تیم انتخاباتی ترامپ از وضعیت سیاست خارجی در پرونده ۴ سال نخست کاری او را راحت کند.
تا پیش از این توافق که قطعا مصرف انتخاباتی برای ترامپ در این بازه زمانی داشته و دارد، کارنامه دولت او در حوزه سیاست خارجی پر از خالی بود. ترامپ در هیچ کدام از پرونده‌های کره شمالی، ونزوئلا، ایران و معامله قرن موفق به تصاحب امتیاز و ورود به مرحله بعد نشد و هر چند در موردی مانند کره شمالی، نامه‌های زیبا از کیم جونگ اون دریافت کرد اما در مسیر پیشبرد کودتا در کاراکاس ناموفق بود و تا به امروز هم خروجش از توافق هسته‌ای با ایران دستاوردی جز اعمال فشار اقتصادی بر مردم ایران نداشته است. به این شکست‌ها از دست دادن اتحاد با اروپا را هم اضافه کنید. اکنون به نظر می‌رسد همین نمایش توافق میان اسراییل با دو کشور عربی که جزییات آن حتی برای هیات‌های دو طرف هم مشخص نیست، می‌تواند تا حدودی از استرس تیم ترامپ در آستانه انتخابات بکاهد و به تصمیم‌گیری‌های مقطعی او در مواجهه با ایران عقلانیت بیشتری ببخشد.
با این همه هنوز برخی از تحلیلگران نگران «سورپرایز اکتبر» و اقدام نظامی رییس‌جمهور ایالات متحده علیه ایران برای تبدیل کردن آن به دستاوردی انتخاباتی هستند. تحلیلی که به نظر می‌رسد در ذهن تصمیم‌گیران ایرانی هم جای خود را دارد و وزارت خارجه از کنار هشدارها و تهدیدهای هر چند لفظی رییس‌جمهور ایالات متحده و جنگ روانی و رسانه‌ای تیم ترامپ ساده عبور نمی‌کند. در تازه‌ترین این موارد صبح روز گذشته شاهد اقدام حقوقی دفتر ایران در نیویورک علیه سخنان تهدیدآمیز اخیر دونالد ترامپ بودیم. تهدیدی که بهانه آن گزارش یک رسانه امریکایی درباره نقشه ایران برای ترور سفیر ایالات متحده در آفریقای جنوبی در مقام تلافی ترور سردار شهید قاسم سلیمانی توسط امریکا در دی ماه سال گذشته بود.
دونالد ترامپ صبح دوشنبه با استناد به گزارش‌های مطبوعاتی با منبع ناشناس به تهدید ایران پرداخته و در صفحه توییتر خود نوشت: «بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، ایران احتمالا در حال برنامه‌ریزی یک ترور یا حمله دیگری علیه ایالات متحده برای گرفتن انتقام کشتن [سردار] سلیمانی است که به دلیل برنامه‌ریزی او برای حمله‌ای در آینده، قتل نیروهای امریکایی و رنجی که سال‌ها ایجاد کرد، انجام شد.» او همچنین ادعا کرد:«هر حمله‌ای توسط ایران به هر شکلی علیه ایالات متحده با حمله‌ای به ایران با شدت ۱۰۰۰ برابر پاسخ داده می‌شود.»
این اظهارات ترامپ در حالی صورت گرفت که سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه با رد اتهامات مطروحه در گزارش سفارشی و مغرضانه رسانه امریکایی پولیتیکو در اظهارنظری عنوان کرده بود: «پیگیری حقوق بین‌المللی در ارتباط با ترور مجرمانه و بزدلانه سردار سلیمانی را در تمامی سطوح ادامه داده و این اقدام تروریستی را نه می‌بخشیم و نه فراموش می‌کنیم اما اظهارات بی‌اساس و بی‌پایه‌ای از این دست بخشی از کارزار ضد اطلاعاتی دولت ترامپ علیه ایران است.
تمسک رژیم ایالات متحده به اتهام‌زنی و دروغ‌پردازی ضدایرانی در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و همزمان با فشارهای این رژیم برای سوءاستفاده از سازوکارهای شورای امنیت سازمان ملل متحد با هدف افزایش فشار بر مردم ایران، امری قابل پیش‌بینی بود. با این حال چنین اقدامات و خبرسازی‌هایی که احتمالا در آینده نیز ادامه خواهد یافت قطعا بی‌نتیجه خواهد ماند و به فهرست بلند ناکامی‌های مداوم واشنگتن در تقابل با جمهوری اسلامی ایران خواهد افزود.»
پس از تهدید ایران توسط دونالد ترامپ که البته مسبوق به سابقه است و رییس‌جمهور امریکا سال گذشته نیز تهدید به هدف قرار دادن اماکن فرهنگی در ایران کرده بود، محمدجواد ظریف وزیر خارجه نیز به این تهدیدها واکنش نشان داده و در توییترش نوشت: «دروغگوی همیشگی با طرح هشداری دروغین، دونالد ترامپ را گمراه کرد تا دشمن شماره یک داعش را ترور کند. هم اکنون او تلاش دارد تا از طریق ارایه هشدار دروغین جدیدی، ترامپ را به مادر تمامی باتلاق‌ها بکشاند و فریب دهد. منبع پولیتیکو: «مقامات امریکایی». منبع ترامپ: «گزارش جراید». زمان بیدار شدن است!»
ساعتی پس از این توییت وزیر خارجه، ایران به سازمان ملل در اعتراض به تهدیدات ترامپ علیه کشورمان اعتراض کرد. طی این نامه که از طرف مجید تخت‌روانچی، سفیر و نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل ارسال شده ضمن اشاره به تهدید مذکور از آن به عنوان نقض اصول منشور سازمان ملل از جمله ماده ۲ آن که صراحتا تهدید یا استفاده از زور را ممنوع می‌کند، یاد شده است. همچنین با اشاره به تهدیدات گذشته امریکا علیه ایران و نیز ترور سردار سلیمانی توسط این کشور از شورای امنیت خواسته شده است این کشور را وادار کند که به تهدیدات و سایر اقدامات غیرقانونی و سیاست‌های غیرمسوولانه خود پایان دهد.
روانچی همچنین با هشدار نسبت به اینکه امریکا مسوول هر گونه ماجراجویی احتمالی خود علیه ایران خواهد بود، اعلام کرده است ایران در دفاع مشروع از ملت، سرزمین و منافع خود لحظه‌ای تردید نخواهد کرد. درحالی که ایران هم در فضای رسانه‌ای به خبرسازی جعلی رسانه امریکایی واکنش نشان داده و سخنگوی وزارت خارجه این اقدام «پولیتیکو» را با خبرسازی رسانه‌های امریکایی هنگام حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ مقایسه کرده و هم از حق تعیین شده برای خود در حقوق بین‌الملل برای ثبت رسمی شکایت استفاده کرده اما برخی از کارشناسان معتقدند که تهران باید این خبرسازی رسانه‌ای و استفاده سریع تیم ترامپ از آن برای تهدید امنیتی نشان دادن ایران را جدی بگیرد.
یک منبع آگاه در این باره می‌گوید: «برخلاف برخی تحلیل‌های رسانه‌ای اما به نظر نمی‌رسد که آغاز یک جنگ آن هم با ایران در حالی که وعده انتخاباتی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ پایان دادن به ماجراجویی‌های نظامی امریکا بوده، مطلوب واشنگتن باشد اما شاید حمله سایبری یا حتی حمله موردی به ایران یا منافع ایران با نزدیک شدن به انتخابات امریکا از سوی تیم ایران‌ستیز ترامپ به او پیشنهاد شود.»
تهدید ایران از سوی ترامپ با استناد به گزارش مبهم یک رسانه امریکایی در حالی با هدف امنیتی‌سازی دوباره پرونده ایران انجام شد که دونالد ترامپ در سه سال و نیم گذشته از حضورش در کاخ سفید اصولا به ندرت عرف سیاسی یا قواعد و قوانین بین‌المللی را هنگام تصمیم‌گیری لحاظ کرده است. روز سه‌شنبه تنها چند ساعت پس از تهدید ترامپ علیه ایران بود که نقل قولی از او در یک مصاحبه منتشر شد مبنی بر اینکه قصد داشت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه را ترور کند اما وزیر دفاع پیشین مانع شد. مجموع تصمیم‌گیری‌های دونالد ترامپ در قریب به ۴ سال گذشته به شمول تلاش برای ترور مقام‌های سیاسی سایر کشورها، ترور سردار حاج‌قاسم سلیمانی در خاک کشور ثالث یا اقدام به مدیریت کودتا در کشورهای مخالف مانند ونزوئلا نشان می‌دهد که سکاندار کاخ سفید همان‌گونه که باب وودوارد، خبرنگار با سابقه روزنامه واشنگتن‌پست می‌گوید، قابلیت تشخیص واقعیت از مسائل غیرواقعی را ندارد و در حالی که تلاش می‌کند، پایبندی ایران به اصول و عرف دیپلماتیک بین‌المللی را زیر سوال ببرد خود رکورددار این قانون‌شکنی‌ها در عرصه بین‌المللی است.
نگاهی به مجموع عملکرد ترامپ نشان می‌دهد که برآوردهای اولیه از نحوه تصمیم‌گیری او درست بوده و به عنوان مثال او در هیچ پرونده‌ای، استراتژی خاص و هدفمندی را دنبال نمی‌کند. رییس‌جمهور ایالات متحده در حالی کمتر از ۳ مانده به انتخابات، ایران را با استناد به «گزارش رسانه‌ها» تهدید می‌کند که تنها چند ساعت بعد ادعاهای همیشگی را تکرار کرده و می‌گوید، تهران به دنبال مذاکره است اما من پیام داده‌ام که تا بعد از انتخابات صبر کنند. هر چند که این ادعای او با واقعیت‌های جاری در رابطه تهران و واشنگتن همخوانی ندارد اما نشان‌دهنده نبود راهبرد در مقابل ایران درست مانند سایر پرونده‌هاست.
از سوی دیگر در حالی که تیم ترامپ در دی ماه سال گذشته پس از ترور سردار شهید قاسم سلیمانی ادعا کرد، سردار تهدید امنیتی فوری برای امریکا بوده اما اظهارات بعدی مقام‌های امریکایی و حتی اظهارنظر مایک پمپئو در واکنش به گزارش ساختگی نشریه امریکایی پولیتیکو خلاف این امر را ثابت می‌کند.
وزیر خارجه ایالات متحده در واکنش به این گزارش گفت:«امریکا فعلا متمرکز بر کاستن از توانایی‌های ایران است.» این ادعا در حالی مطرح شد که پمپئو پیش از این اعلام کرده بود که تصمیم ترامپ برای ترور سردار سلیمانی منجر به بازگشت بازدارندگی امریکا در مقابل ایران شده است اما اکنون همان وزیر خارجه از تلاش واشنگتن برای کاستن از توانمندی ایران در هدف قرار دادن منافع امریکا سخن می‌گوید.
تیم ترامپ تاکنون بارها دلیل ترور سردار سلیمانی را تغییر داده است. مقام‌های امریکایی ابتدا ادعا کردند که این حمله به منظور جلوگیری از هدف قرار گرفتن منافع امریکا در منطقه صورت گرفته است اما پس از آنکه سرویس‌های اطلاعاتی امریکا گفتند که چنین تهدید قریب‌الوقوعی علیه منافع امریکا وجود نداشته، استدلال تیم ترامپ هم تغییر کرد. پس از آن وزیر خارجه امریکا ادعا کرد که هدف این حمله احیای توان بازدارندگی امریکا در برابر ایران بوده است؛ ادعایی که روز گذشته از سوی پمپئو دوباره به نوعی تکذیب شده است.