زاویه‌ی برجامی «کیهان» و «رئیسی»

کبنا ؛روزنامه‌ی کیهان در حالی از رئیس جمهورمنتخب درخواست کرده تا «تاریخ انقضای برجام» را اعلام کند که رئیسی در مناظره‌ی سوم، به پایبندی به برجام بر اساس ۹ بند مورد تاکید رهبری اصرار ورزیده، گفته بود: «ما به برجام که با ۹ بند رهبری آن را تائید کردند متعهدیم اما برجام را شما نمی‌توانید اجرا کنید برجام نیاز به یک دولت مقتدر دارد...» عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران، ابراهیم رئیسی را فردی «منطقی و واقع گرا» خوانده، می‌گوید: «در دوره ریاست جمهوری او تغییر در مواضع برجامی ایران پدید نخواهد آمد.»
آفتاب یزد نوشت: ظاهر ماجرا با یادداشت تعجب برانگیز کیهان، چندان همخوانی ندارد اما برخی از تحلیلگران ترجیح داده‌اند با احتیاط به اظهار نظر کیهان واکنش نشان دهند زیرا بعضی بر این عقیده‌اند که شاید کیهان با اطلاع از نظرات سطوح بالاتری از دولت و تیم مذاکره‌کننده دست به چنین اقدامی زده اما عده‌ای دیگر، این یادداشت کیهان را «دکترین جناح تندرو» در ایران معنا کرده و چنین وانمود کرده‌اند که همراهی کیهان با رئیسی، بستگی تام و تمام به برخورد رئیس جمهور منتخب با غائله‌ای به نام برجام و «مذاکرات وین» دارد حتی در نگاه بلند مدت‌تر این چنین پیش‌بینی کرده‌اند که «ماه عسل» کیهان و رئیسی شاید بسیار زودتر از سال نخست ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی به تلخی گراییده، این انس و الفت شیرین به اصطلاح شکرآب شود.
> کیهان می‌خواهد رئیسی به جای مذاکره مرگ برجام را اعلام کند؟!
همزمان با اعلام خبر پیوستن دو عضو جدید به کمیته تطبیق برجام که به گفته عباس عبدی موجب «برتری اصولگرایان مخالف برجام در تصمیم گیری» نهایی این کمیته شد، روزنامه کیهان یادداشت روز خود را به تعیین تکلیف و «سرانجام برجام» اختصاص داد و نوشت: «روز یکشنبه ۶ تیر ۱۴۰۰ آقای عراقچی مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در وین درباره چشم‌انداز این مذاکرات برای احیای برجام گفت: «به اندازه کافی مذاکره انجام شده است، زمان تصمیم‌گیری است.» این جمله معاون وزیر خارجه را شاید بتوان نوعی اعلام «کفایت مذاکرات» دانست؛ اگرچه هنوز «ختم جلسه» اعلام نشده است. »
کیهان در ادامه به پاسخ‌های ابراهیم رئیسی در کارزار رقابت‌های انتخاباتی به سوالات مرتبط به برجام پرداخته و می‌نویسد: «دولت جدید در مواجهه با برجام چه رویکردی اتخاذ خواهد کرد؟ آیا رئیس‌جمهور منتخب بر اساس سخنانش در مناظرات انتخاباتی سال ۱۳۹۶ قصد نقد کردن چک برجام را دارد؟ یا طبق اظهاراتش در مناظرات ۱۴۰۰ خواهان تشکیل دولتی مقتدر برای اجرای آن است؟ و یا آن‌طور که طی نشست خبری‌اش در ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ اعلام کرد برجام را خاطره‌ای ناخوشایند برای ملت ایران می‌داند که جایگاه چندانی در دولتش نداشته چرا که سیاست خارجی او نه با برجام شروع و نه به آن محدود می‌شود؟ اما برای پاسخ به این سوال احتیاجی نیست تا منتظر تشکیل دولت جدید به ریاست سید ابراهیم رئیسی باشیم و یا پاسخ را از او جویا شویم. سرنوشت برجام پیش از آنکه رئیس‌جمهور منتخب سکان اداره کشور را در دست گیرد مشخص شده است...» کیهان در بخش پایانی یادداشت، تکلیف برجام و مذاکرات وین را چنین تعیین می‌کند: «برجام باید تغییر پیدا کند.» این شاید تنها گزاره‌ای باشد که این روزها درباره آن میان ایران و آمریکا اشتراک نظر وجود دارد.
این تغییر هر چه باشد، توافق جدید دیگر برجام نخواهد بود. بر این اساس «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) مدتهاست که به پایان رسیده است. در میان دولتمردان آمریکا می‌توان افرادی را پیدا کرد که انقضای این توافق را اعلام کرده‌اند با این حال دولت تدبیر و امید بنا بر ملاحظات خودش سال‌هاست اعلام مرگ آن را به تاخیر انداخته اما آنچه واضح به نظر می‌رسد این است که دولت جدید ایران چنین ملاحظاتی برای اعلام تاریخ انقضای برجام نخواهد داشت. » با این حساب کیهان صراحتا عنوان می‌کند که در دولتِ جدید ایران، خبری از برجام نخواهد بود. اینکه چنین تصمیمی چقدر در اختیار دولت است و آیا کیهان از تصمیمات در سطوح بالاتر دولت با خبر است یا خیر سوال مهمی است اما مهمتر از آن این پرسش است که اگر برجام منقضی شده، برنامه دولت رئیسی برای لغو تحریم‌ها چیست؟
> تیم ابراهیم رئیسی به کمیته تطبیق برجام اضافه شدند
خبری که نشان می‌دهد نظر کیهان و نظر رئیسی حداقل در مورد «برجام» و «مذاکرات وین» دچار زاویه و اختلاف خواهد شد؛ اضافه شدنِ تیم ابراهیم رئیسی به کمیته‌ی تطبیق برجام است. در این زمینه شنیده شده است: «به تازگی دو نماینده از تیم ابراهیم رئیسی به کمیته تطبیق متن نهایی توافق احتمالی ایران و گروه ۴+۱ اضافه شده‌اند و تعداد اعضای کمیته به ۷ نفر رسیده است. سید علی حسینی تاش، معاون راهبردی شورای عالی امنیت ملی و علی باقری، معاون سابق دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی از طرف رئیسی در جلسات این کمیته شرکت می‌کنند. این کمیته موظف است متن نهایی توافق وین را (حدود ۹۰ تا ۹۵درصد این متن در وین نهایی شده است) با قانون اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها و همچنین سیاست «حرف قطعی» (به لحاظ زمانی ابتدا آمریکا باید اقدام به رفع تحریم‌ها کند، به لحاظ محتوایی رفع تحریم‌ها شامل همه تحریم‌های وضع شده در دوران ترامپ شود و لغو تحریم‌های آمریکا مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد) تطبیق دهد. این کمیته با حضور علی شمخانی از طرف شورا، عبدالرضا مصری و وحید جلال‌زاده از مجلس و علی‌اکبر صالحی و سید عباس عراقچی به نمایندگی از دولت تا کنون حدود ۱۰ جلسه تفصیلی در این زمینه برگزار کرده است. قرار است پس از اعلام نظر این کمیته در نهایت شورای عالی امنیت ملی در ارتباط با تایید محتوای مذاکرات، توقف مذاکرات یا تغییر تیم مذاکرات (موکول شدن تداوم مذاکرات به دولت آینده) تصمیم خود را اعلام کند. احتمالا ظرف یک تا دو هفته آینده کمیته تطبیق نظر نهایی خود را به شورا اعلام خواهد کرد.
> اگر منافع ملت در قراردادی تامین شد ما هیچ مشکلی نداریم
این خبر منطبق بر اظهارات رئیسی در مناظره‌ی سوم است. رئیس جمهور منتخب در سومین و آخرین مناظره‌ی انتخاباتی گفته بود: «نظر من درباره FATF را از کجا ذهن‌خوانی کردند که نظر من چیست؟ اگر منافع ملت در قراردادی تامین شد ما هیچ مشکلی نداریم، وگرنه نمی‌توانیم منافع مردم را به حراج بگذاریم. از رئیس قبلی بانک مرکزی پرسیدند که منافع برجام چیست، پاسخ داد هیچ! حداقل به مواضع خودتان پایبند باشید. اقتدار خارجی امتداد اقتدار داخلی است. شما وقتی جوجه کُشی و صف مرغ دارید نمی‌توانید برجام را اجرا کنید. برجام یک قراردادی است که با شروط خود در کشور تصویب شده، برجام را یک دولت مقتدر می‌تواند اجرا کند. ما به برجام که با ۹ بند رهبری آن را تائید کردند متعهدیم اما برجام را شما نمی‌توانید اجرا کنید برجام نیاز به یک دولت مقتدر دارد آقایان اقتدار خارجی امتداد اقتدار داخلی است؛ مرغ و تخم مرغ و جوجه‌کشی مشکل این چنینی نمی‌تواند اقتدار ایجاد کند.»
> راه کیهانی‌ها و رئیسی جدا می‌شود؟!
مذاکرات برجام از آن دست مسائلی نیست که رئیس جمهور راساً بتواند برای آن تصمیم بگیرد. دست بر قضا بعدِ لوداده شدن فایل صوتی ظریف همگان فهمیدند در حوزه‌ی سیاست‌های کلان از جمله سیاست خارجه، مجموعه‌ای از سران نظام تصمیم می‌گیرند که یکی از آن‌ها رئیس جمهوری اسلامی ایران است با این حال و بر اساس یادداشت کیهان و اظهارات رئیسی در مناظره‌ها و نخستین نشست خبری با حضور رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، وجود اختلافاتی در حوزه‌ی مذاکرات برجامی و کیهانی ها، امری غیر قابل انکار است اما باید منتظر ماند و دید که در ادامه این کیهانی‌ها هستند که مواضع برجامی خود را تعدیل کرده و همچنان به عنوان حامی در کنار رئیسی باقی خواهند ماند یا با دستیابی به نظرات و اندیشه‌های برجامیِ رئیسی، راه خود را جدا کرده و به یکی از منتقدان رئیس جمهور هشتم مبدل خواهند شد. تا اینجای کار کیهانی‌ها مواضع تندتری نسبت به رئیسی اتخاذ کرده‌اند و «زاویه‌ی برجامی» کیهانی‌ها و رئیسی قابل پرده پوشی نیست.
پیشینه‌ی کیهانی‌ها حکایت از آن دارد که اندک نرمشیدر حوزه‌ی مذاکرات را بر نتافته و در گزارشی که عملاً به رئیسی دستور داده‌اند تا «مرگ برجام» را اعلام کند به جای استناد به سخنان رئیسی در خرداد ۱۴۰۰ به اظهارات برجامی او در مبارزات انتخاباتی خرداد ۹۶ توسل جسته‌اند که نسبت به نظرات فعلی از ضرب آهنگ تندتری برخوردار است. آن چه مسلم است خط آتش کیهان در باره‌ی مذاکرات برجامی اگر قرار باشد موافقان برجام را زیر آتش تهیه‌ی خود قرار دهد بعید به نظر می‌رسد چندان تفاوتی بین رئیسی و روحانی قائل باشند. از نظر اتاق فکر تندروها که کیهان تریبون آن‌ها است هرکس با برجام و مذاکره موافق باشد رو در روی آن‌ها است و از این رو حداقل در موضوع برجام چندان عجیب نیست که کیهانی‌ها و سید ابراهیم رئیسی دچار زاویه و انشقاق و حتی رویارویی شوند!