پشت صحنه رأی به وزرای کابینه رئیسی

کبنا ؛ انتخاب اعضای کابینه رئیسی و اتفاقاتی که در مجلس رخ داد همچنان یکی از موضوعاتی است که نیاز به بررسی و واکاوی دارد. مهم‌ترین مسأله در این زمینه نیز موانع انتخاب اعضای کابینه بود که چرا پس از تأکید رهبر انقلاب درباره تشکیل زودتر کابینه انتخاب اعضا به لحظه آخر کشیده شد. گمانه زنی‌های زیادی نیز در این زمینه صورت گرفته و اغلب آنها معطوف به این نکته است که در پشت پرده اتفاقاتی رخ داده که کار انتخاب اعضای کابینه را برای ابراهیم رئیسی سخت کرده است. به نظر می‌رسد رئیسی به دنبال معرفی گزینه هایی بوده که در فاصله همین چانه زنی و سهم خواهی‌های اصولگرایان به گزینه‌های دیگر تغییر پیدا کرده است. رأی بالا و کم سابقه نمایندگان مجلس به وزرای پیشنهادی نیز در نوع خود جای تأمل دارد که چرا اغلب وزرای دولت از مجلس رأیی بالاتر از200 رأی گرفتند.«آرمان ملی» برای بررسی این موضوع با عزت‌ا... یوسفیان ملا رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس، عضو دائم کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس و عضو دائم ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی گفت وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
 مجلس شورای اسلامی‌با چه ملاک‌هایی به وزرای دولت رئیسی رأی بالایی دارد؟ آیا روند بررسی صلاحیت وزرای دولت رئیسی در مجلس بدون اهداف سیاسی صورت گرفت؟
واقعیت این است که بین حرف و شعارهای نمایندگان و عمل نمایندگان در موضوع رأی اعتماد به وزرای کابینه رئیسی تناسب و هماهنگی وجود نداشت و ما شاهد دو رویکرد در این زمینه بودیم. وضعیت مجلس مانند فردی بود که دورخیز زیادی کرده تا مسافت زیادی را بپرد با این وجود در هنگام پرش تنها چند سانتیمتر بیشتر نپریده است. به همین دلیل نیز تناسبی به اظهارات،گفتار موافقان و مخالفان و رأیی که در نهایت به اعضای کابینه داده شد وجود نداشت. براساس قانون آیین نامه داخلی مجلس باید دو سوم نمایندگان رأی بدهند تا  تصویب شود و اگر نصف و به علاوه یک رأی بدهند تصویب نمی‌‌شود. این قانون مادر است و بسیاری از اساتید این قانون را دنباله قانون اساسی می‌دانند. در این قانون آماده که ناطق و کسی که در حال سخن گفتن است از موضوع خارج شود بلافاصله باید رئیس مجلس به وی تذکر بدهد تا در موضوع صحبت کند. اگر به رأی اعتماد وزرا در دولت‌های قبل دقت کنیم متوجه می‌شویم که روسای مجلس به محض اینکه یک نماینده خارج از موضوع صحبت می‌کرد به وی تذکر می‌دادند. این وضعیت تنها درباره آقای لاریجانی وجود نداشت و بلکه درباره روسای قبلی نیز وجود داشت.روسای قبل اگر نماینده به عنوان مخالف ثبت نام کرده بود اما موافق صحبت می‌کرد بلافاصله صحبت‌های وی را قطع می‌کردند.این در حالی است که در روزهای  رأی اعتماد نمایندگان مجلس به وزرای کابینه رئیسی برخی از نمایندگان به عنوان مخالف ثبت نام می‌کردند اما موافق صحبت می‌کردند.این در حالی است که حتی یک بار نیز رئیس مجلس در این زمینه به نمایندگان تذکر نداد.
 در چنین شرایطی قانون چه شرایطی را پیش بینی کرده است؟ براساس قانون در چنین شرایطی چه باید کرد؟
براساس قانون رئیس مجلس باید نطق نماینده را قطع می‌کرد و به او تذکر می‌داد که در موضوع صحبت کند. این در حالی است که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد. اگر به جلسات رأی اعتماد در کابینه‌های قبلی توجه کنیم متوجه می‌شویم که روسای پیشین اجازه نمی‌داند هیچ نماینده‌ای خارج از موضوع صحبت کند و یا اینکه به عنوان مخالف ثبت نام کند اما موافق صحبت کند. وضعیت رأی نمایندگان به کابینه رئیسی به شکلی بود که همه نطق‌ها رها بود و هیچ قانونی درباره این سخنرانی‌ها اعمال نمی‌شد.ما از برخی از نمایندگان این سوال را پرسیدیم که چرا برخی که موافق بودند به عنوان مخالف ثبت نام کردند. پاسخ نمایندگان این بود که برخی از موافقان کابینه به دلیل اینکه کسی به عنوان مخالف صحبت نکند به عنوان مخالف ثبت نام کند تا  به سود آن وزیر تمام شود.رأیی که وزرا آوردند مبارکشان باشد و کسی به این موضوع انتقاد ندارد. مسأله این نوع حرکات و عدم اجرای قانون و ندادن تذکر رئیس مجلس به نمایندگان و اینکه هر نماینده‌ای هر چه دوست داشت ببیان کند در شأن مجلس ‌نیست. اینکه یک نماینده بطری نفت از جیب خود بیرون بیاورد و یا برخی نمایندگان رفتارهایی از خود نشان بدهند که متناسب  با جایگاه مجلس نیست موضوعی است که نیاز به تأمل بیشتر دارد.اگر قرار بود نمایندگان به این صورت به وزرای پیشنهادی رأی بدهند دیگر نیاز نبود این همه جلسه برگزار شود و این همه هیاهو صورت بگیرد. از ابتدا نیز مشخص بود تنها وزیر که احتمال دارد از مجلس رأی اعتماد نگیرد وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش بود. این در حالی است که در جلسات رأی اعتماد به مجلس بسیاری از رفتار و گفتار غیر قانونی بود و تناسبی با جایگاه مجلس نداشت.
 عدم تناسب رفتار نمایندگان با اظهاراتی که بیان می‌کردند به‌دلیل بی‌تجربگی نمایندگان بوده و یا اینکه به دلیل سهم خواهی طیف‌های مختلف جریان اصولگرایی صورت گرفته است؟
هیچ کابینه‌ای نمی‌تواند چنین رأی بی حساب و کتابی به دست بیاورد. رأیی که مجلس یازدهم به کابینه رئیسی داد سبب کاهش ارزش رأی اعتماد مجلس شد. اگر رأی وزرا از16 شروع می‌شد و نهایت به200 رأی می‌رسید وزیری که انتخاب می‌شد متوجه می‌شد با حساب و کتاب رأی آورده است. این در حالی است که اغلب وزرای پیشنهادی دولت رئیسی  با رأیی بالای250 رأی به عنوان وزیر انتخاب شدند. این نوع رأی دادن به معنای این است که نمایندگان به خوبی صلاحیت‌ها را بررسی نکرده‌اند. من دوست داشتم کابینه پیشنهادی از مجلس رأی اعتماد بگیرد. این در حالی است که مقام معظم رهبری نیز در این زمینه سفارش کرده بودند که کابینه هر چه زودتر تشکیل شود.با این وجود وضعیت بررسی صلاحیت‌ها به هیچ عنوان رضایت بخش نبود. این همه جلسه برگزار شد اما در نهایت موافقان به عنوان مخالف ثبت نام کردند و هر چه دوست داشتند گفتند و کسی نیز به آنها تذکر نداد.شاید اگر مخالفی در حد ممتنع صحبت می‌کرد قابل پذیرش بود اما این اتفاق رخ نداد و عده‌ای  که موافق یک وزیر بودند مخالف ثبت نام کردند اما موافق حرف زدند. نکته مهم دیگری که وجود داشت این بود که اغلب نمایندگان درباره حواشی وزرا صحبت کردند و کسی درباره برنامه و شیوه مدیریتی وزرای پیشنهادی صحبت نکرد.از سوی دیگر هیچ برنامه‌ریزی نیز بین‌برنامه‌های وزرا صورت نگرفت.
 وظیفه هماهنگ سازی برنامه‌های وزرا برعهده چه فرد یا نهادی بود؟
براساس قانون اساسی وزرا نسبت به یکدیگر مسئولیت تضامنی دارند.این سخن به معنای این است که اگر یک استاندار انتخاب شد تنها وزیر کشور نسبت به چنین انتخابی مسئولیت ندارد و بلکه به عنوان مثال وزیر اقتصاد  وزیر امور خارجه نیز مسئولیت دارد. دلیل این موضوع این است که برای انتخاب یک استاندار همه وزیران در هیأت دولت رأی می‌دهند و به همین دلیل همه در چنین انتخابی نقش دارند. هنگامی‌که وزرا نسبت به هم مسئولیت تضامنی دارند و وظایف هر کدام مانند زنجیر به هم متصل است قبل از ورود به مجلس همدیگر را نمی‌شناختند و در صحن علنی مجلس همدیگر را دیدند و شناختند. این در حالی است که همه وزرا باید برنامه‌های خود را با یکدیگر تطبیق می‌دادند و سپس از برنامه‌های خود در مجلس دفاع می‌کردند. وزیری که قرار است سفیر به دیگر کشورهای جهان بفرستد باید با وزیر کار نیز هماهنگ باشد.وزیر کشوری که قرار است استاندار انتخاب کند باید با وزیر راه و شهرسازی نیز هماهنگ باشد. وزرا مانند زنجیر به هم وابسته هستند. این در حالی است که این وزرا همدیگر را نمی‌شناختند و برنامه‌های یکدیگر را مرور نکرده بودند. هنگامی‌که قانون اساسی عنوان می‌کند وزرا نسبت به یکدیگر مسئولیت تضامنی دارند به معنای این است که باید نسبت به برنامه و رویکردهای یکدیگر آگاهی داشته باشند. تعداد وزرا که زیاد نبود و تنها19 وزیر به مجلس معرفی شده بودند. این در حالی است که دیدار این 19 وزیر در یک نهار یا شام و هماهنگ کردن برنامه ها کار ساده و ابتدایی بود که متأسفانه انجام نشده بود. تطبیق برنامه‌های وزرا با همدیگر لازم و اجبار قانونی است.دلیل این موضوع نیز این است که مسئولیت تضامنی است و وزرا نسبت به یکدیگر مسئولیت دارند.ما به هر بعد قضیه رأی دادن که نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به راحتی از کنار این موضوع عبور شد.
 آقای رئیسی مدعی تشکیل یک دولت جوان بودند و قصد داشتند دولت جوان تشکیل بدهند.آیا این اتفاق در واقع در دولت رئیسی رخ داد؟
منظور قانونگذار از جوان به معنای لغوی نیست و بلکه به معنای اصطلاحی است. اگر یک پزشک دارای فوق تخصص است و 50 ساله است این یک فرد جوان به شمارمی‌رود. کسی که موفق شدن در این سن فوق تخصص داشته باشد جوان است وگرنه در حالت عادی باید در سن 70 سالگی باشد. به صورت طبیعی وزیری که در وزارتخانه دارای مقبولیت باشد و بتواند دیدگاه‌های خود را به زیرمجموعه القا کند کمتر از50 سال سن  ندارد.به همین دلیل باید یک وزیر50 ساله را جوان بدانیم. برخی وزرای دولت آقای روحانی سن زیادی دارند و وزرایی که آقای رئیسی معرفی کرده نسبت به آنها جوان هستند. با این وجود نباید جوانی را متناسب با سن در نظر گرفت و بلکه جوانی باید متناسب با تخصص و تعهدی است که یک فرد دارد در نظر گرفته شود.واقعیت این است که رأی و رفتاری که در مجلس صورت گرفت بی سابقه بود. رئیس مجلس عنوان می‌کند270 جلسه با وزرای پیشنهادی برگزار شد و برنامه‌های آنها مورد بررسی قرار گرفت. این در حالی است که این رقم بسیار بالایی است.در مجلس13 کمیسیون تخصصی وجود دارد که در کنار مجمع نمایندگان استان‌های مختلف و برخی فراکسیون ها در نهایت30 یا40 جلسه برگزار می‌شد. این در حالی است که مشخص نیست این رقم از کجا آمده و چگونه نمایندگان با وزرای پیشنهادی270 جلسه برگزار کرده اند.
آیا نتیجه برگزاری270 جلسه با وزرای پیشنهادی این اتفاقی بود که در نهایت در مجلس رخ داد؟
 وزرای پیشنهادی براساس چه سازوکاری انتخاب شدند و در این زمینه چه افرادی نقش تعیین کننده داشتند؟
 از نحوه انتخاب وزرا مشخص بود که چانه زنی ها در پشت پرده درباره انتخاب وزرا زیاد است. من با آقای‌رئیسی در قوه قضائیه کار کرده‌ام و می‌دانم که روحیات و اخلاقیات آقای رئیسی به شکلی نیست که زیر بار حرف تحمیلی برود و بلکه چنین رویکردهایی را نمی‌پذیرد.با این وجود و به‌رغم این روحیه آقای رئیسی مشخص نیست در پشت پرده چه موانعی وجود داشت که اجازه نمی‌داد کابینه تکمیل شود. به عنوان مثال در حالی که آقای رئیسی قصد داشت به مجلس برود متوجه شده بودند که معاونت پارلمانی ندارند. به همین دلیل نیز شب قبل از حضور در مجلس آقای حسینی را به عنوان معاون پارلمانی معرفی کردند. این انتخاب باید خیلی زودتر صورت می‌گرفت و آقای حسینی باید وزرای پیشنهادی را در مجلس هدایت و مدیریت می‌کرد. مشخص نیست این برنامه‌ریزی‌ها توسط چه کسی صورت گرفته است. این احتمال وجود دارد که توسط معاونت پارلمانی قبلی صورت گرفته باشد. این در حالی است که معاونت پارلمانی دولت گذشته نیز در حال رفتن بود و نمی‌توانست برنامه ریزی بلند مدت داشته باشد.در شرایط کنونی نیز که هفته‌ها از تشکیل دولت گذشته اما مشاهده می‌کنیم که بسیاری از نهادها و سازمان‌های دولتی بدون مسئول هستند و در حالت بلاتکلیفی به سر می‌برند. این مسائل نشان می‌دهد که چانه زنی با رئیس جمهور در پشت پرده زیاد صورت گرفته و به همین دلیل تصمیم گیری را برای آقای رئیسی سخت کرده است.هنوز هم برخی از سازمان ها مانند سازمان محیط زیست و سازمان اداری و استخدامی‌مسئول خود را نشناخته است. به نظر می‌رسد موانعی بر سر راه رئیس جمهور برای انتخاب اعضای هیأت دولت وجود دارد که کار را سخت کرده است. شرایط برای آقای رئیسی عادی نیست و ایشان با زحمت این افراد را انتخاب می‌کند.
 نقش آقای قالیباف در انتخاب اعضای کابینه به چه میزان  بوده است؟ برخی عنوان می‌کنند وی نقش تعیین کننده‌ای در انتخاب اعضای کابینه داشته است.آیا این موضوع صحت داشته است؟
نقش آقای قالیباف در انتخاب اعضای کابینه تعیین کننده بوده و ایشان نقش مهمی‌داشتند. بسیاری از افرادی که در نهایت در لیست دولت قرار نگرفته‌اند چنین ادعایی دارند و معتقدند آقای قالیباف در انتخاب افراد نقش داشته و به دلیل مخالفت وی در لیست حضور نداشته اند.به هر حال قالیباف در رأس مجلس شورای اسلامی‌قرار دارد و در رأی اعتماد به اعضای کابینه نقش مهمی‌داشته است. انتخاب اعضای کابینه تنها بخش نخست است اما بخش دوم به وضعیت مجلس‌ارتباط پیدا می‌کند که در این زمینه نقش قالیباف مهم بوده است.