رقص انگشتان بانوان دیشموک بر تار و پودهای رنگی گلیم مشته

کبنا ؛روستای درغک در بخش دیشموک شهرستان کهگیلویه تنها روستای استان کهگیلویه و بویراحمد است که گلیم مشته در آن تولید می شود و این روزها دختران و زنان این روستا با رقص انگشتان خود تکینک های بافت این هنر منحصربفرد را بر دارهای فلزی بدون هیچ گونه حمایتی به نمایش می گذارند.
به گزارش کبنا نیوز، بافت گلیم در استان چهار فصل کهگیولویه و بویراحمد به گفته کارشناسان از پیشینه تاریخی بلندی برخوردار است و همیشه در بین عشایر این هنر زیبا و منحصربفرد در فصول مختف سال نسل به نسل ترویج شده است.
احیای هنر منسوخ شده گلیم مشته  که از قدمت تاریخی زیادی برخوردار است از سوی کارآموزان کم سن و سال در تنها روستای استان کهگیلویه و بویراحمد در بخش دیشموک به خوبی انجام می شود.
همراه با فرماندار کهگیلویه و تعدادی خبرنگاران شهرستان برای بازدید از کارگاه های گلیم مشته راهی روستای درغک در بخش دیشموک شدیم.
بعد از عبور از مسیر هموار و آسفالت دهدشت - قلعه رئیسی مثل همیشه با ورود به راه های استحفاظی بخش دیشموک چاله و چوله های راه ارتباطی محرومیت بخش دیشموک را صدا می زد.
گویا این چاله و چوله با خون و پوست مردم این دیار عجین شده و همتی برای تعریض و بهسازی از سوی مسئولان و متولیان امر وجود ندارند.
خاک سیاه زمین های کشاورزی در میان درختان تنومند بلوط نشان از چرای بی رویه دامهای مردم روستا را نشان می داد واز سویی در ورودی روستای درغک سالن ورزشی سرپوشیده نشان از خدمات دهی مسئولان داشت.
راننده ماشین با اشاره به اینکه این سالن ورزشی طی سالهای زیادی است که نیمه کاره رها شده خواستار پیگیری ما خبرنگاران در تکمیل و بهره برداری از این طرح نیمه تمام و ضروری در منطقه شد.
 روستای بزرگ درغک  بر دامنه رشته کوه زاگرس دارای هوایی مطبوع و خنک بود و خستگی سفر ما را به نوشیدن مایعات در تنها سوپرمارکت روستا ترغیب کرد.
بعد از چند دقیقه توقف در روستا همراه با فرماندار و بخشدار راهی کارگاه گلیم بافی روستا شدیم و بخشدار که گویا قبلا به کارگاه گلیم بافی مشته دختران روستا سرکشی داشته از بسته بودن کارگاه گله مند بود و با گفت و گوی تلفنی خود بعد از چند دقیقه هشت تا ۹ هنرآموز با گشودن درب کارگاه از ما برای بازدید از تولیدات و داشته های خود دعوت کردند.
فضای بسته و کوچک اتاق که چند دار فلزی گلیم در گوشه ای از آن نمایان بود هیچ گونه شباهتی به کارگاه گلیم بافی نداشت، و این فضای کوچک اتاق که پروانه کسب مغازه آرایشی و بهداشتی یکی از هنرآموزان در گوشه ای ازآن نصب شده بود با کشیدن پرده ای به ۲ قسمت تقسیم شده بود.
کسب تجربه هنرآموزان بر پای دارهای فلزی گلیم مشته
بیشتر هنر آموزان دختران جوانی بودند که آشنایی کمی با گلیم مشته داشتند و یکی از آنها با پرسش از من خبرنگار درخواست بند قالی برای شروع به اجرای نمایشی بافتن گلیم مشته کرده بود که با تعجب من دچار شرمندگی و عذرخواهی نیز شد.



طرح های کوچک گلیم مشته آویزان شده به در و دیوار مغازه آرایشی و بهداشتی که هیچ گونه خلاقیتی در آنها دیده نمی شد نیازمند حمایت مسئولان در تکمیل دوره های آموزشی هنرآموزان داشت.
گویا جذابیت، رنگارنگی، نقش و نگارهای گلیم مشته ای که ما از آن در رسانه ها و خبرها خوانده و دیده بودیم هیچ گونه شباهتی به این گلیم های آویزان شده بر دار فلزی نداشت.
تعدادی از هنرآموزان از بافت و طرح این گلیم اظهار بی اطلاعی  کرده بودند که برای کسب اطلاعات بیشتر و رفع ابهام با سئوال از یکی از هنرآموزان دلیل منحصربفرد بودن بافت گلی را از او جویا شدم که بدون واسطه از دلیل بافت این طرح اظهار بی اطلاعی کرد.
یکی دیگر از هنرآموزان که زنی ۴۵ ساله بود با گفت گویی خصوصی پرده از این آموزش های سوری برای ما باز کرد ، وی که خواست نامش فاش نشود گفت: مجری این طرح با خرید چند دارفلزی ما را به پرداخت مبلغی که مشخص نیست  تشویق کرد.
از یکی از هنر آموزان علت کج و کوله بودن بافت گلیم مشته بر دار را پرسیدم که به ناآشنا بودن هنرجویان و آزمایشی بودن این طرح اشاره کرد.
«آمنه برماس» تنهای بانوی گلیم مشته استان کهگیلویه وبویراحمد
با همراهی فرماندار و بخشدار راهی خانه تنها زن  روستای درغک که می تواند گلیم مشته که یادگار آبا و اجدادی اوست را ببافد شدیم  و به گفته اهالی روستا آمنه برماس  در روستا ماند و با رقص انگشتان خود بر دار قالی نگذاشت هنر بافت گلیم مشته از یادها برود.
اتاق گلیم بافی آمنه خانم مثل کارگاه پایینی روستا ، دارای فضای کوچک و پر از خرت و پرت های قدیمی بود. در گوشه ای از اتاق قالی کوچکی که نیم متر بیشتر طول نداشت به دار فلزی آویزان بود و با اصرار زیاد، بانو آمنه را وادار به نشستن بر پای دار قالی کردیم.


این بانوی روستایی که دل پری از مسئولان داشت با گویش شیرینی محلی« قول دایه بی که دیه پای دار قالی نشینه» که قول داده بوده دیگر پای دار قالی نشیند دلیل را از وی جویا شدیم که گفت: دو سال گذشته با مسئولان شهرستانی و استانی به یک جشنواره دعوت شدم.
آمنه که هم اکنون در خانه پسری سکونت دارد و تنها منبع درآمد وی نیز چند دامی است که از آنها نگهداری می کند ادامه داد: این جشنواره در فصل زایمان گوسفندان بوده و با اصرار زیاد مسئولان و قول انها در پرداخت هزینه ایاب و ذهاب به جشنواره رفتم.
وی اضافه کرد :  در این چند روز چهار گوسفند آبستن او  حین زایمان تلف شدند و این در حالی است که هیچ هزینه ای نیز بابت رفتن به جشنواره هم نیز به او پرداخت نشد.
حمایت مسئولان در حد حرف است
وی اضافه کرد: بعد از گذشت چهارماه از این جشنواره از سوی مسئولان مبلغ ناچیزی (۴۰۰ هزار تومان ) برای وی ارسال شد.
برماس که با اصرار ما  روبروی دار سوری فلزی گلیم مشته نشسته با صدا کردن فرزند خود خواستار تامین وسایل مورد نیاز "بند و کرکیت" برای مشته بافی شد.
آمینه برماس که هنر گلیم بافی مشته را نزد مادر خود آموزش دیده بود با دستان هنرمند و پینه بسته خود چند خط کوچک برای ما بردار فلزی قالی به نمایش گذاشت.
دستان پینه بسته آمنه با آن انگشتر قدیمی مانند مادری که موهای دختر کوچک خود را با شانه آراسته می کند هنرمندانه نخ های رنگارنگ موجود بر دار فلزی قالی را زیرورو می کرد.
ازبانو آمنه دلیل نامگذاری گلیم مشته را به این نام پرسیدم که دستان پینه بسته خود را مانند مشتی باز و بسته کرد و گفت تا زمانی که مشت یا همان دست باز نشود چیزی مشخص نیست و گلیم مشته نیز مانند مشت انسان تا زمانی که بافته نشود طرح و نقاشی آن مشخص نیست.


آمنه تنها دسته بافته خود طی ۳۰ سال گذشته را  گلیم ۶ متری ته گوشه اتاق کارش دانست و گفت:  از آن زمان تاکنون  از این گلیم به عنوان فرش برای نشستن استفاده می کنم و دیگر هیچ دسته بافته شاخصی ندارم.
وی با اشاره به برگزاری چندین دوره کلاس آموزشی برای دختران و هنرآموزان گفت: این کلاسها بعد از مدتی از سوی متولیان تعطیل می شود و هنرجویان بصورت کامل روش های بافت گلیم مشته را آموزش نمی دیدند.
برماس تنها هنرآموزانی را که بصورت کامل می توانند گلیم مشته را به نوعی ببافنند عروس و نوه خود اعلام کرد.
وی افزود: طی این سالها حمایت مسئولان از این طرح در حد حرف باقی مانده و هیچ گونه حمایت خاصی برای احیای این هنر منحصربفرد انجام نداده اند.
برماس تاکید کرد: تنها درخواست من از مسئولان بیمه تامین اجتماعی برای داشتن دفترچه درمانی بوده که مورد قبول واقع نشد.
احیای هنر دیرینه گلیم مشته، نیازمند حمایت مسئولان
حیات لایقی مجری طرح مشته بافی روستای درغک در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: با همکاری بنیاد علوی و آموزش ۳۰ هنر آموز کار احیای گلیم مشته در این روستا  شروع شد.


وی بیان کرد: این هنرآموزان پس از سپری کردن یک ماه دوره آموزشی در کلاس های مربی گری آمنه برماس تنها مشته باف استان کهگیلویه وبویراحمد بافت آزمایشی گلیم مشته را آغاز کردند.
لایقی تسهیلات درنظر گرفته شده برای اجرای این طرح را سه میلیاد و ۵۰۰ میلیون ریال اعلام کرد و گفت: پرداخت این تسهیلات از سوی بنیاد علوی منوط به همکاری میراث فرهنگی در صدور پروانه برای هنرآموزان است.
وی با اشاره به  همکاری نکردن مسئولان حوزه صنایع دستی  شهرستان کهگیلویه در حمایت از هنرآموزان مشته باف روستای درغک افزود: در صورت سهل انگاری مسئولان این هنر در دیشموک منسوخ و به فراموشی سپرده خواهد شد.
استقبال دختران از کلاس های  آموزشی گلیم مشته چشمگیر است
کارشناس رشته باستان شناسایی در روستای درغک با اشاره به علاقه زیاد زنان و دختران روستا نسبت به احیای گلیم مشته نیز گفت: احیای این سنت دیرینه نیازمند حمایت همه جانبه مسئولان شهرستانی، استانی و حتی کشوری است.
فاطمه وطن پرور با اشاره به علاقه  مندی فرماندار و مسئولان میراث فرهنگی از طرح گلیم مشته وی، بیان کرد: هیچ حمایت مالی تاکنون از سوی مسئولان برای تشویق دختران انجام نشده است.
وی با اشاره به اینکه این هنر دیرینه و منحصربفرد در روستای درغک در میان زنان و دختران بخش دیشموک نسل به نسل انتقال یافته،  اضافه کرد: در صورت عدم حمایت مالی این هنر در میان رقص انگشتان دختران روستا رنگ می بازد و به فراموشی سپرده می شود.


وطن پرور گلیم مشته را یک ظرفیت خوب برای اشتغال زایی دختران و زنان روستا دانست و گفت: احیای این ظرفیت نقش مهمی در کاهش آسیب های اجتماعی نیز دارد.
وی با بیان اینکه گلیم مشته از نظر کیفیت بافت با تمام دست بافته ها تفاوت های زیادی دارد اظهار داشت: طرح و تکنیک بافت گلیم مشته از ذوق و ذهن بافنده شکل می گیرد و هیچ گونه طرح و نقشه ای از پیش تعیین شده  ندارد.
وطن پرور افزود: تا زمانی که این گلیم بصورت کامل بافته نشود هیچ نشانی از نقش و نگار در آن مشخص نیست.نقش و رنگارنگی این گلیم کاملا منحصربفرد و سنتی است .


حمایت از طرح های اشتغالزا اولویت اصلی بنیاد علوی است
دبیر نهاد پیشرفت و آبادانی بنیاد علوی در دیشموک گلیم مشته را یکی از ظرفت های خوب برای اشتغال و درآمدزایی دختران و زنان روستایی دانست و گفت: حمایت از طرح های اشتغال زا یکی از اولویت‌های اصلی بنیاد است.
اسفندیار مختاری تصریح کرد: پرداخت تسهیلات از سوی بنیاد نیازمند مشارکت دیگر دستگاه‌ها از جمله میراث فرهنگی در تکمیل فرایند آموزش گلیم بافان است.
وی افزود: با همکاری مجری طرح گلیم مشته، آموزش های لازم برای احیای این هنر منسوخ شده به ۳۰ هنرآموز دختر ارائه شد.
مختاری اضافه کرد: نیاز است با توجه به حساسیت موضوع نهادهای متولی نظارت بیشتری داشته باشند.
وی اظهارد: با توجه به استقبال هنرآموزان احیای این هنر علاوه بر درآمدزایی نقش مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد.
ظرفیت گلیم مشته از سوی میراث احیا شود
فرماندار کهگیلویه در بازدید از کارگاه گلیم مشته روستای درغک در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: گلیم مشته یکی از ظرفیت های خوب برای سرمایه گذاری و اشتغالزایی زنان و دختران است.
دارا کریمی نژاد بر حمایت و توجه میراث فرهنگی به احیای این طرح زیبا تاکید کرد و افزود: سهل انگاری مسئولان میراث طی این سالها قابل بخشش نیست.
وی تصریح کرد: با توجه استقبال خوب دختران از طرح احیای گلیم مشته در بخش دیشموک حمایت چندانی از آنها از سوی میراث فرهنگی انجام نشد.
کریمی نژاد بر حمایت همه جانبه متولیان بر احیای این هنر منسوخ شده تاکید کرد و گفت: برای توانمندسازی زنان روستایی تقاضای تولید گلیم تا یکصدهزار تخته از سوی نهادی ارائه شد.
وی افزود: برای احیا و توسعه هنر گلیم بافی در بخش دیشموک از همه ظرفیت ها استفاده خواهد شد.


اولویت میراث فرهنگی در دیشموک احیای هنر گلیم مشته است
 رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه در این رابطه اظهار داشت: طی این سالها حمایت های خوبی از صنایع دستی بخش دیشموک بخصوص هنر منسوخ شده گلیم مشته از سوی این نهاد انجام شد.
حشمت الله باقری  با اشاره به برگزاری دوره های اموزشی برای متقاضیان در این بخش بیان کرد: طی این سالها بیش از یکصد هنرآموز برای احیای گلیم مشته  در کلاسهای آموزشی شرکت کردند.
وی اضافه کرد: گلیم مشته نوعی گلیم یک رو بافت است که تنها در روستای درغک بخش دیشموک بافته می‌شود که می تواند در صورت تولید انبوه ،سرمایه اقتصادی خوبی برای زنان فراهم کند.
باقری تصریح کرد:  به منظور تقدیر از تلاش‌های تنها هنرمند گلیم مشته در بخش دیشموک، با حمایت‌های اداره‌کل و مساعدت وزارتخانه مبلغ ۱۲۰ میلیون ریال کمک بلاعوض به این هنرمند پرداخت شده است.
باقری با اشاره به اینکه گلیم مشته درغک در سال ۹۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است افزود: زمینی به مساحت ۴۰۰ مترمربع برای احداث خانه صنایع دستی با هدف تولید گلیم مشته در بخش دیشموکدر نظر گرفته شده که احداث بشود.
 گلیم مشته یک رو بافت است و تفاوت آن با گلیم معمولی در همین یک رو بودن آن است.گلیم مشته از یک طرف بافته می‌شود و نقش آن در روی دیگرش ظاهر می‌شود که فقط همین یک روی آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به دلیل پرزهای رها شده در قسمت زیرین گلیم، این دست بافته نرمی و قطر بیشتری نسبت به گلیم معمولی دارد.
نخ‌های تار و پود گلیم مشته را بافندگان این هنر اصیل خود تهیه می‌کنند و با استفاده از رنگ‌های طبیعی و گیاهی رنگ می‌کنند.
گلیم، دست بافته‌ای ارزشمند است که در انواع مختلف از صدها سال پیش تاکنون در کهگیلویه و بویراحمد بافته می‌شود.
بخش دیشموک یکی از بخش‌های شهرستان کهگیلویه در استان کهگیلویه و بویراحمد است.
این بخش درفاصله ۹۵ کیلومتری شهر دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه و۱۸۰ کیلومتری یاسوج مرکز استان قرار گرفته است.

منبع: ایرنا