نزاع دسته جمعی و پیشنهاداتی جهت کاهش مسأله

نزاع‌ِ دسته جمعی از پدیده های اجتماعی - فرهنگی است. نزاع به حالت خشنی از رفتار که بر اثر فشار و تحریک احساسات درونی، که افراد و گروه ها به سمت خشونت سوق داده می شوند گفته می شود. وقوع چنین پدیده ای، زمینه ساز کینه و بروز اختلافات بعدی، کاهش تعلق عاطفی و همبستگی اجتماعی در جامعه می گردد.

اینگونه نزاع ها در جوامعی با ساختار سنتی، قبیله ای و طایفه ای که میزان تعلق عاطفی و همبستگی گروهی زیاد می باشد بیشتر اتفاق می افتد، هر چند جرم شناسان و آسیب شناسان اجتماعی نزاع و خشونت را تابع مکان نمی دانند و در هر جا می تواند بروز کند و ریشه در مسائل مختلف داشته باشد و ممکن است از حالت فردی شروع شده و به حالت گروهی گسترش یابد.
بطور کلی عوامل مختلفی از جمله: ضعف در فرآیند رسیدگی رسمی و قانونی و طولانی بودن فرآیند رسیدگی و دادخواهی به اختلافات مختلف، احساس حقارت و خواری، خودنمایی و اظهار وجود کردن در قبال دیگران و به نمایش گذاشتن خود و گروه در قِبالِ رُقبا، احساس محرومیت نسبی، تعلق عاطفی و همبستگی اجتماعی به گروه خودی، فقر و مشکلات و نابرابری های اقتصادی، فقر فرهنگی، پایین بودن سطح تحصیلات و عدم درونی کردن تحصیلات به نسبت کُنِشِ رفتاری در جامعه، تبعیض، بیکاری، تعارضات و اختلافات طایفه ای بخصوص اختلافات حل نشده در گذشته و انتقال دامنه ی این اختلافات به جامعه مدرنیزم امروز، اختلافات خانوادگی، اختلافات مالی و ملکی، کاهش همبستگی اجتماعی، فقدان نظارت و کنترل اجتماعی، تمایل افراد به پرخاشگری، ناکامی، یادگیری اجتماعی، تعصبات طایفه ای، واپسماندگی فرهنگی یا تأخر فرهنگی، عدم آشنایی کافی به قوانین و مقررات و حفظ آداب و سنن طایفه ای در افزایش نزاع و درگیری و رفتار خصمانه نسبت به همنوع خود می باشند.
در تاریخ زندگی روستائیان، موضوعی که همواره همزاد همکاری و تعاون بوده، بحث نزاع دسته جمعی بوده است. نزاع های جمعی در هر جامعه، همواره به عنوان یکی از مسائل اجتماعی مهم، مطرح و درگذشته و حال نیز منشأ خسارات مالی و جانی فراوان و مانع توسعه اجتماعی بوده است، بخصوص بدلیل تأثیر فضای مجازی و پخش شدن کلیپ هایی از این نوع نزاع ها می تواند باعث مخدوش شدن چهره فرهنگی جامعه و تعمیم نامناسب کارکرد فرهنگی یک گروه گردد و موجب جریحه دار شدن اخلاق، انضباط و وجدان جمعی جامعه از یک طرف، افزایش پرونده های قضایی، درگیر شدن سازمان قضایی و پلیس، کمرنگ شدن مشارکت مدنی در بین مردم، تخریب منابع مادی و زوال سرمایه های اجتماعی می شود.
حافظ، شاعر شیرین سخن، مردم آزاري را به منزله ی گناهان بزرگ و رذايل تلقي مي‌كند و احتراز و دوری از آن را موجب بخشودنِ همه ی گناهانِ ديگرِ فرد و تبرئه وي از آن‌ها مي‌داند و يا به تعبيري ديگر، جز آن گناهي نمي‌شناسد:
مباش در پيِ آزار و هر چه خواهي كن
كه در شريعت ما غير از این گناهی نیست
و در جايي ديگر «كم آزاري» را منشأ فلاحِ ابديِ آدميان به شمار مي‌آورد:
دلش به ناله ميازار و ختم كن حافظ
كه رستگاري جاويد در كم‏ آزاريست
بطور موجز و مختصر چکیده ای از عوامل مؤثر بر نزاع های دسته جمعی بیان گردید که لازم است در هر حوزه ای و متناسب با لزوم کاربردی کردن ارزش ها و هنجارهای پذیرفته شده جامعه، اقداماتی از جانب نهادهای مختلف از جمله: مراجع قانونگذار، نیروهای امنیتی و نظامی، جامعه شناسان، روان شناسان، استفاده از فرایندهای حل عرفی اختلافات با توجه به غیرقابل انکار بودن این نقش،بخصوص ریش سفیدان و بزرگان طوایف و بطور کلی نخبگان جامعه که می توانند امر تعادل بخشی در جامعه را انجام دهند، صورت پذیرد که دیگر شاهد اینگونه نزاع ها در جامعه نباشیم.

رحیم بهمنی دکترای جامعه شناسی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه