مذاکرات احیای برجام؛ از وین چه خبر؟ آغاز شمارش معکوس برای توافق نهایی؟

کبنا ؛مذاکرات ایران و طرف های دیگر برجام در وین همچنان ادامه دارد. نمایندگان کشورهای مذاکره کننده اظهارات متفاوتی در خصوص گفت وگو ها داشته اند. ایران جریان مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده و آمریکا نیز از پیشرفت نسبتا کم در این مذاکرات خبر داده است.
به گزارش کبنا، منابع نزدیک به مذاکرات می‌گویند که گفتگو‌ها در سطوح کارشناسی و سیاسی در چارچوب دیدار‌های دوجانبه و چندجانبه میان ایران و ۱+۴ و نیز میان ایران و آمریکا از طریق مکاتبات غیررسمی با محوریت هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام در روز‌های آتی ادامه می‌یابد.
علی باقری روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت که "تلاش‌ها برای دستیابی به نتیجه ادامه دارد. "
باقری تاکید کرده است که رمز موفقیت مذاکرات وین دستیابی به توافق در زمینه لغو موثر تحریم‌های ظالمانه علیه ایران است.
وی گفته است که هرچه قدر طرف مقابل ما آمادگی جدی‌تری برای لغو تحریم‌ها داشته باشد و اراده جدی‌تری برای پذیرش سازوکار‌های مد نظر جمهوری اسلامی ایران در لغو تحریم‌ها نشان دهد به ویژه در دو موضوع راستی آزمایی و تضمین در مدت زمان کوتاه‌تری می‌توانیم به توافق دست پیدا کنیم.
پیشرفت نسبتا کم
به نوشته ایسنا، ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه توضیحی درباره اظهارات اخیر علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد ایران در وین درباره روند مذاکرات احیای توافق هسته‌ای و همچنین درباره اظهارات وزیر امور خارجه آلمان دارد که گفته بود در برهه‌ای تعیین کننده در مذاکرات وین قرار داریم، گفت: درباره مذاکرات وین، چیزی که نمی‌خواهم درباره‌اش نظری بدهم، اظهارات دیگران درباره پیشرفت در مذاکرات یا فقدان آن است. آنچه می‌توانم با شما بگویم، بازگویی چیزیست که یکی دو روز پیش از خودمان شنیدید، اینکه رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و تیمش مشغول انجام دادن دور هشتم مذاکرات وین هستند. مذاکرات وین روز سوم ژانویه از سر گرفته شد. پیشرفت نسبتا کمی در مذاکرات انجام شده. همچنان شاهد آن پیشرفت نسبتا کم بوده‌ایم. امیدواریم در روزهای آتی، کار را بر اساس آن پیش ببریم. در حال حاضر، آنچه حقیقت دارد و در سوالتان هم به آن اشاره کردید، این است که زمان واقعا کوتاه‌تر می‌شود و ما در گفتن این تعارف نداشته‌ایم. اگر نتوانیم به زودی بر سر بازگشتی دوجانبه به پایبندی به تفاهم برسیم، اقدامات هسته‌ای ایران که در حال سرعت گرفتن است، موجب از بین بردن منافع عدم اشاعه‌ای برجام خواهد شد و ما مجبور می شویم مسیر دیگری را برای پیش رفتن بررسی کنیم.
او در این راستا گفت: این موضوعی چند هفته ای است، مطمئنا چند ماهه نیست. اما با این وجود، شما شاهدید قبلا گفته ایم زمانی که از آن حرف می‌زنیم از روی یک ساعت معمولی نیست، بلکه بیشتر مبتنی بر ارزیابی فنی برنامه هسته‌ای ایران است تا زمان سنجی که از قبل روی تاریخی بخصوص فیکس شده باشد.
سفر مقامات کره به وین
سفر معاون وزیر امور خارجه کره جنوبی به وین و دیدار با روسای هیات‌های مذاکره کننده ایران و ۱+۴ در روز چهارشنبه و پنجشنبه از موضوعات مهم و قابل توجه بود.
حرف و حدیث درباره اینکه معاون وزیر خارجه کره جنوبی به دعوت کدام طرف یا طرف‌های برجامی به وین سفر کرده، زیاد است؛ با این حال این مقام کره‌ای روز پنجشنبه به طور جداگانه با علی باقری رییس هیات مذاکره کننده ایران در محل نمایندگی کشورمان در وین دیدار کرد. در عین حال دولت کره جنوبی اعلام کرده است که هدف از دیدار با رییس هیات ایرانی در وین رایزنی در مورد پول‌های بلوکه شده ایران در کره است.
وزارت خارجه کشورمان روز پنجشبه اعلام کرد: در جلسه‌ای که به درخواست طرف کره‌ای و در محل نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در وین برگزار شد، معاون وزیر خارجه کره جنوبی با اشاره به اهمیت روابط سئول - تهران، توضیحاتی در خصوص پول‌های بلوکه شده ایران نزد کره جنوبی ارائه و عنوان کرد که این کشور برای بازپرداخت بدهی خود به ایران تلاش می‌کند.
همچنین معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این دیدار تأکید کرد که فارغ از نتایج گفتگو‌ها در وین، دولت کره جنوبی موظف به آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران است و تحریم‌های یک جانبه آمریکا نمی‌تواند توجیهی برای عدم پرداخت بدهی‌ها به ایران باشد.
در این جلسه تصریح شد که خودداری غیرقانونی و غیرقابل توجیه کره جنوبی از بازپرداخت بدهی‌های خود به ایران، نقطه‌ای تیره در تاریخ روابط دو کشور خواهد بود و سئول باید هرچه سریع‌تر نسبت به آزادسازی منابع ایران اقدام نماید.
کره جنوبی حدود ۷ میلیارد دلار برای خرید میعانات گازی به ایران بدهکار است که از سال ۲۰۱۸ به این سو و به بهانه تحریم‌های ایران از پرداخت آن تاکنون خودداری کرده است؛ اختلاف میان تهران و سئول بر سر پرداخت این بدهی و چگونگی صدور مجوز پرداخت از سوی آمریکا در اواخر دولت حسن روحانی به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در روابط ایران و کره جنوبی منجر شد.
همچنین وزارت امور خارجه کره جنوبی اعلام کرد، چوی جونگ کان با رابرت مالی نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران، انریکه مورا هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام و به علاوه، نمایندگان فرانسه، آلمان و انگلیس ملاقات داشته است.
وزارت امور خارجه کره جنوبی در ادامه بیانیه خود آورده است، چوی در دیدار با مذاکره کنندگان کشور‌های عضو برجام و نماینده آمریکا تصریح کرده است که دور فعلی مذاکرات وین به یک مقطع حساس رسیده و خواستار تلاش برای دستیابی به پیشرفت‌های مثبت شده است.
همچنین در این بیانیه آمده است، چوی بار دیگر تاکید کرده است که دولت سئول به تلاش‌های دیپلماتیک برای پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای با ایران ادامه می‌دهد و در عین حال به صورت فعال هر نقشی که بتواند در این راستا ایفا می‌کند.
سئول ابراز امیدواری کرده است که احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به رسیدگی به موضوع پیچیده دارایی‌های مسدود شده جمهوری اسلامی ایران در کره جنوبی به واسطه تحریم‌های ایالات متحده کمک کند.
همزمان با سفر این مقام کره‌ای به وین از سوی دولت عراق اعلام شد که بدهی بغداد به تهران بابت واردات گاز به طور کامل پرداخت شد.
گزارش روسیه به عربستان
علاوه بر این حواشی سفر معاون وزیر خارجه کره به وین، دیدار متفاوت نماینده عربستان در آژانس بین المللی انرژی اتمی و میخاییل اولیانوف نماینده روسیه در گروه ۱+۴ در روز پنجشنبه نیز قابل توجه بود.
اولیانوف در توییتی با انتشار تصویری از دیدارش با نماینده عربستان در آژانس خبر داد، اما به جزییات این دیدار اشاره‌ای نکرد.
وی نیز جداگانه با معاون وزیر خارجه کره جنوبی و نمایندگان تروئیکای اروپا در گروه ۱+۴ دیدار داشت.
در همین چارچوب در ادامه رایزنی‌های چندجانبه در وین، نمایندگان روسیه، آمریکا، چین و تروئیکای اروپا با حضور انریکه مورا هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام روز پنجشنبه با یکدیگر دیدار کردند و در آن درباره مسایل دشوار و چالش برانگیز در مذاکرات گفتگو شد.
غرب باید تضمین بدهد
حسین امیرعبداللهیان در اخرین موضع گیری درباره مذاکرات وین و نگاه ایران تصریح کرد که " مذاکرات در مسیر طبیعی و خوب جریان دارد. ابتکارات طرف ایرانی این فضا را رقم زده است و اکنون این طرف غربی است که باید نشان دهد حسن نیت و اراده جدی برای توافق خوب دارد یا خیر.
وی ضمن تائید ارسال پیام بین ایران و آمریکا، گفته است که ما از هیات آمریکایی صحبت‌های خوبی می‌شنویم، ولی مشاهده اقدامات جدی، اهمیت دارد.
وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرده است که ایران در مذاکرات وین خواستار ضمانت‌هایی است که مانع اعمال تحریم‌های جدید و بازگشت تحریم بعد از برداشته شدن آن شود.
روایت سایت نزدیک به شمخانی از فضای مذاکرات
سایت نورنیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نیز درباره روند مذاکرات احیای برجام در مطلبی با عنوان "سبک مذاکراتی جدید ایران و بی‌اثر شدن ترفند «چکش و سندان»" نوشت: بیشتر خبرهایی که رسانه‌های غربی از دور هشتم مذاکرات ایران با ۱+۴ در وین منتشر می‌کنند دارای درون مایه مثبت و همراه با اظهار امیدواری درباره روند رو به جلوی گفتگوها است. این شیوه اطلاع‌رسانی از سوی رسانه‌های غربی کاملا با رویکرد آنها در دور قبلی مذاکرات مغایر است و می‌توان گفت که از خط مشی جدیدی تبعیت می‌کند.
اخبار رسیده به «نورنیوز» از منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده حاکی است ادبیات مذاکره‌کنندگان غربی نیز که در دور قبل بیشتر مبتنی بر فشار و حتی تهدید بود تا حدود زیادی تغییر کرده و ملایم‌تر شده است. ارزیابی آرایش مذاکراتی و رسانه‌ای طرف غربی، پیش و پس از آغاز مذاکرات نشان می‌دهد که اتخاذ رویکرد سینوسی ریشه در پیگیری مدلی برنامه‌ریزی شده برای منفعل‌سازی مذاکره‌کنندگان ایرانی دارد.
این سایت در ادامه اتهام زنی و حمله به دولت روحانی و تمجید از دولت رئیسی نوشت: با استقرار دولت سیزدهم تیم مذاکره‌کننده ایرانی دست‌خوش تغییر شد و این رخداد برای طرف غربی کاملا قابل پیش‌بینی بود. بر این اساس طرف غربی از ابتدا تلاش کرد که تیم جدید را مرعوب کند و با طراحی فشار از داخل و خارج روند منفعل‌سازی مذاکره‌کنندگان ایرانی را در پیش بگیرد. از یک سو؛ قرار بود با شرطی کردن فضای داخلی کشور نسبت به مذاکرات با القاء خبرهای جهت‌دار، «چکش فشار اجتماعی» را فعال کنند و از سوی دیگر با بی‌فرجام اعلام کردن مذاکرات به دلیل زیاده‌خواهی تیم ایرانی و انتشار اخبار منفی در این بخش، «سندان مطالبات داخلی» را آماده نمایند.  حالا اما؛ این رویکرد تغییر کرده چون تیم ایران که با برنامه و کاملا هدف‌مند در مذاکرات حاضر شده نه تنها منفعل نشد بلکه با تداوم شیوه حساب شده خود، ضمن تبیین مستمر فضای واقعی حاکم بر مذاکرات و مدیریت معقول فضای رسانه‌ای در داخل کشور مانع شرطی شدن فضای عمومی جامعه شده است. اولین ثمره واقعی ایستادگی و عدم انفعال مذاکره‌کنندگان ایرانی اضافه شدن دیدگاه‌های جدید ایران به متن ۶ ژوئن و مبنا قرار گرفتن «متن جدید» برای ادامه مذاکرات بود.به بیان دقیق‌تر؛ هیئت مذاکره‌کنندگان ایران با رفتار حرفه‌ای خود با وجود  همه فشارها و عملیات روانی مستمر، مذاکرات را مرحله به مرحله مبتنی بر اهداف تعیین شده مدیریت کرد و شرایط را به‌گونه‌ای تغییر داد که طرف‌های غربی متوجه شدند نه تنها موفق به منفعل کردن تیم ایران نشده بلکه به دلیل وارونه‌نمایی نتیجه مذاکرات، متهم به اخلال در مذاکرات و وقت‌کشی شده‌اند.
مذاکرات رفع تحریم‌ها روی ریل پیشرفت؟
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ایرنا نیز درباره فضای مذاکرات وین نوشته است که قریب به اتفاق هیات‌های مذاکره کننده در گفت‌وگوهایی که با محور رفع تحریم‌ها در پایتخت اتریش جریان دارد نسبت به پیشرفت‌های حاصل شده در راستای دست یابی به توافق نهایی اتفاق نظر دارند.
به نوشته ایرنا، علاوه بر چین و روسیه، طرف‌ اروپایی هم اخیرا به گونه‌ای محتاطانه ارزیابی مثبتی را در اظهارنظرهای عمومی نسبت به روند مذاکرات ارائه می‌کند. یک مقام اروپایی که خواست نامش فاش نشود دیشب (پنجشنبه) به خبرنگاران مستقر در مقابل هتل کوبورگ، محلی که گفت‌وگوهای رفع تحریم ها جریان دارد بیان داشت که مذاکرات به صورت گام به گام و به سمت جلو جریان دارد. وی اظهار داشت که پیشرفت قابل توجهی در روند مذاکرات رخ نداده، اما فضای گفت‌وگوها مثبت است و هیات‌ها سخت سرگرم تلاش برای رسیدن به توافق نهایی هستند.
مذاکره کنندگان ارشد چین و روسیه هم ارزیابی مشابهی را از روند گفت‌وگوها ارائه دادند. «وانگ کوان» مذاکره کننده ارشد چین پس از پایان مذاکرات در هتل کوبورگ به ایرنا گفت که مذاکرات رو به جلو و در حال پیگیری است. میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه هم که دقایقی بعد از هتل کوبورگ خارج شد بیان داشت که بر اساس ارزیابی مسکو دست یابی به توافق نهایی برای احیای توافقات سال ۹۴ تا ماه فوریه امکان پذیر است. وی اضافه کرد که نه تنها روسیه بلکه سایر طرف‌ها هم اذعان دارند که گفت‌وگوها در حال پیشرفت است
به نوشته خبرگزاری دولت: با گذشت بیش از یک ماه از آغاز دور جدید گفت‌وگوها می‌توان ادعا کرد که مذاکرات روی ریل پیشرفت قرار گرفته و شمارش معکوس تا دست یابی به توافق نهایی آغاز شده است. رفت و آمد هیات‌ها در روزهای اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته و طرف‌ها هیچ مانعی را سد راه ادامه گفت‌وگوها تا رسیدن به نتیجه مطلوب نمی‌بینند.
اعضای گروه ۱+۴ دیشب پس از انجام دیدارهای جداگانه با مذاکره کننده ارشد ایران، راهی هتل ماریوت شده تا با هیات آمریکایی درباره آخرین وضعیت گفت‌وگوهای جاری دیدار و گفت‌وگو کنند. اولیانوف در توئیتر خود نوشت که شرکت کنندگان، در مورد یکی از دشوارترین موضوعات در دستور کار گفت‌وگوهای جاری بحث و تبادل نظر کردند. او درباره محتوای مذاکرات توضیح بیشتری ارائه نداد اما از برآیند اظهارنظرهای او می‌توان دریافت که نامبرده نسبت به حصول توافق ظرف چند هفته آینده خوش‌بین است.
دور هشتم مذاکرات وین از دوشنبه هفته گذشته (۶ آذر) آغاز و به مراحل حساسی رسیده است. پیشتر گمانه‌زنی‌هایی درباره برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام و پایان دور هشتم مذاکرات مطرح بود اما پیگیری‌های به عمل‌آمده حاکیست که گفت‌وگوها جریان دارد و این موضوع فعلا در دستور کار اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک قرار ندارد.
مذاکرات وین؛ بیم‌ها و امیدها
یوسف مولایی استاد دانشگاه در این زمینه می‌نویسد: مذاکرات وین پیچیده است به خاطر اینکه ذات و ماهیتش سیاسی است. به نوعی دو دولت ایران و آمریکا روی توانمندی حاکمیت خودشان دارند زورآزمایی می‌کنند. ایران در چارچوب حاکمیت خودش اعتقاد دارد که می‌تواند فعالیت هسته‌ای صلح‌آمیز را تا هر حدی که لازم باشد، همین که صلح‌آمیز است، ادامه دهد. از آن طرف یکسری پادمان‌هایی داریم که در چارچوب فعالیت سازمان انرژی اتمی تعریف می‌شود و از آن طرف نظارت عالیه شورای امنیت را داریم. از طرفی 1+5 با خروج یکی از اعضا، تبدیل به 1+4 شد و چارچوب خاصی پیدا کرده. مجموعه مسائل سیاسی که پیرامون این موضوع وجود دارد، مذاکرات را بسیار پیچیده می‌کند. ضمن اینکه بحث‌های فنی هم خیلی پیچیده است و هرکسی قادر به درک آن نیست ولی در هر صورت همین که مذاکره هست، جای امیدواری دارد. چون مجموع دولت‌ها اینگونه تشخیص دادند که فعلا به فازها و پلن‌های دیگر یا موضوعاتی غیر از مذاکره فکر نکنند هرچند که برای اعمال فشار و کسب امتیاز، همه اطراف مذاکره مخصوصا آمریکا بیان می‌کنند که بقیه گزینه‌ها و پلن‌ها هم مدنظر هست ولی نهایتا تا اینجا مذاکره پیش رفته و اگر خوشبین هستم بیشتر به خاطر ذات ادامه این مذاکرات است. باضافه اینکه اعتقادم بوده و هست که ایران و آمریکا گزینه دیگری ندارند و حتما باید پرونده هسته‌ای از طریق مذاکره و به صورت صلح‌آمیز حل و فصل شود.‌ گذار یا ورود از این مرحله و ورود به مرحله دیگر برای ایران، آمریکا و جامعه جهانی خیلی خطرناک و پرهزینه است. بنابراین در شرایط فعلی هیچ کشوری غیر از اسرائیل نمی‌خواهد که مذاکرات وارد فاز بعدی شود. در عین حال ضرب‌الاجلی به صورت دقیق و حقوقی، تعریف نشده که طرف‌های مقابل از آن سخن می‌گویند ولی همه می‌دانند به طور منطقی، مذاکرات یک زمان متعارفی دارد و اگر از زمان خودش عبور کند، دیگر ارزش و فایده اصلی خود را از دست می‌هد و خودبه‌خود وارد فازهای دیگری می‌شود. تکذیب تعیین ضرب‌الاجل از سوی ایران از نظر حقوقی درست است چون از نظر حقوقی ضرب‌الاجلی تعریف نشده ولی به طور غیرمستقیم گفته شده که این مذاکرات زمان دارد و الی‌الابد نمی‌تواند ادامه پیدا کند. امری که منطقی هم نیست چون مذاکره باید یک زمان متعارف و متناسب داشته باشد. درحقیقت صحبت از چندسال یا حتی چند ماه نیست. در عین حال بیان هر دو طرف به لحاظ ادبیات اطلاع‌رسانی درست است ولی در واقع امر به نظر می‌رسد یک زمان متعارف و معقولی برای مذاکرات وجود دارد. اما بحث میانجیگری به مفهوم حقوقی در این مذاکرات وجود ندارد. البته روسیه خودش یک طرف مذاکره است و کسی که خودش دارد مذاکره می‌کند، خودش میانجی نیست. اتفاقا همین موضوع نشان می‌دهد که باز این مذاکرات از پیچیدگی‌های خاص خودش برخوردار است. 1+5 در مقابل ایران هستند و حال چگونه می‌شود که یکی از اعضا واسطه بخشی از اعضا و ایران شود؟ این خودش تعریف میانجی را نشان نمی‌دهد ولی بیانگر این است که مذاکرات مراحل سختی را طی کرده و می‌کند و در آنجا پنج کشور که جزو یک گروه و طرف مقابل ایران هستند، نیاز می‌بینند که یکسری ابتکارات و تلاش‌های جدیدی به کار بگیرند که نگذارند این مذاکرات شکست بخورد چون برای آنها هم مهم است. برای روسیه مهم است چون می‌داند اگر مذاکرات نتیجه ندهد، پرونده‌ای که مربوط به صلح و امنیت بین‌المللی است را آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند به شورای امنیت ببرند و در اینصورت قادر نیست چندان از ایران دفاع کند اگر نتواند مذاکرات را به نتیجه برساند. و به ناچار احتمالا در قطعنامه‌ای که علیه ایران صادر شود، روسیه هم تحت فشار خواهد بود که رای مثبت دهد. از طرف دیگر مسئله اساسی این است که اگر مذاکرات به نتیجه نرسد تنش بین ایران و آمریکا را در منطقه بالا می‌برد و افزایش تنش‌ها در منطقه، امنیت روسیه را به نوعی متاثر می‌کند. به همین دلیل روس‌ها ترجیح می‌دهند به هر ترتیبی شده مذاکرات به نتیجه برسد و سعی می‌کنند با اقدامات دیپلماتیک ایران را متقاعد کنند که در مواضع خود تا حدودی انعطاف نشان دهد. همین تلاش را در مقابل و برای آمریکایی‌ها نیز انجام می‌دهند. اینطور نیست که ایران را وادار به پذیرش خواسته‌های آمریکا کنند. به هر حال آنها خطرهای احتمالی شکست مذاکرات را بیشتر متوجه می‌شوند لذا سعی می‌کنند واقعیت‌ها را بیشتر به ایران نشان دهند و ایران با واقع‌بینی بیشتری به این موضوع نگاه کند و یک مقدار هم در مقابلش انعطاف نشان دهد. فشارها بر ایران بیشتر می‌شود اگر مذاکرات به نتیجه نرسد. به لحاظ اقتصادی فشار بیشتری را روی مردم شاهد خواهیم بود و بیش از افزایش قیمت‌ها، ناامیدی و ناامنی نسبت به آینده بیشتر مردم را آزار می‌دهد تا خود قیمت‌ها. بنابراین مسئولین باید با احساس مسئولیت بیشتر و دلسوزانه‌تر به این مذاکرات نگاه و سعی کنند راهی پیدا کنند که منافع ایران تامین شود و ما وارد مرحله بعد از مذاکرات نشویم.