نکاتی که باید مسئولان در خصوص منطقه ویژه اقتصادی گچساران در نظر داشته باشند

کبنا ؛ سید محمد قاضی نیا - مدرس دانشگاه در مطلبی نوشت: منطقه ویژه اقتصادی محدوده جغرافیایی معین در مبادی ورودی یا در درون کشور است که با هدف جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و همینطور به وجود آمدن عرصه فعالیت‌های تولیدی و تجاری برای افزایش صادرات کالا و ارائه بهینه خدمات جهت حضور فعال در بازارهای منطقه‌ای و بین المللی به وجود می‌آید. ارتقای سطح اشتغال و افزایش درآمد ملی، ورود تکنولوژی خارجی و دانش نوین مدیریتی، استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی منطقه به منظور حمایت و پشتیبانی از بخش تولید منطقه حوزه نفوذ و کشور، تلاش برای جلب و تشویق سرمایه‌گذاران برای اجرای طرح‌های سرمایه‌گذاری، عمرانی منطقه ویژه، گسترش و افزایش سطح خدمات فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و درمانی برای ساکنان و در نهایت توسعه همه جانبه و پایدار منطقه ویژه با محوریت توسعه انسانی از جمله مزایای تأسیس منطقه ویژه اقتصادی است.
در ایران با توجه به ظرفیت‌های موجود در هر منطقه می‌توان سیاست‌های کلی در ایجاد و مدیریت مناطق ویژه اقتصادی اتخاذ کرد. این سیاست‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که در هر منطقه متناسب با نیاز آن، صنایع مربوطه شروع به فعالیت کنند.
مناطق ویژه اقتصادی از حیث امتیازات و معافیت‌های گمرکی جهت واردات مواد اولیه، قطعات، ماشین‌آلات خط تولید و سایر موارد مصرفی واحدهای تولیدی و خدماتی مستقر در محدوده منطقه ویژه، مشابه مناطق آزاد تجاری صنعتی می‌باشند. در خصوص معافیت‌های مالیاتی، واحدهای مستقر در محدوده مناطق ویژه اقتصادی از ۵ تا ۱۳ سال از پرداخت مالیات معاف بوده. مناطق ویژه غالباً توسط بخش‌های تخصصی شامل شرکت‌های خصوصی، نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت‌ها یا سازمان‌ها دولتی تخصصی اداره می‌شوند. مجمع تشخیص مصلحت در روزهای اخیر ایجاد منطقه ویژه اقتصادی را در شهرستان نفت خیر گچساران در جنوب کهگیلویه و بویراحمد تصویب کرد. تأسیس منطقه ویژه اقتصادی با توجه به وجود ذخایر بزرگ نفت و گاز در این منطقه، فرصت بی بدیلی برای توسعه این استان کم برخوردار ایجاد می‌کند. فراهم آوردن شرایط و امکانات برای بهره‌گیری از مزیت‌های نسبی در حوزه صنعت نفت و گاز  و صنایع پایین دستی گاز و پتروشیمی به منظور ایجاد ارزش افزوده، افزایش صادرات و ایجاد اشتغال پایدار با تأسیس منطقه ویژه اقتصادی فرصتی است که مسئولان استان نباید از دست دهند.
در اواخر دولت احمدی نژاد بود که لایحه ایجاد منطقه ویژه اقتصادی گچساران برای طی کردن مراحل قانونی تقدیم مجلس گردید. مجمع تشخیص مصلحت در حدود اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ ایجاد منطقه ویژه اقتصادی را در شهرستان گچساران در جنوب کهگیلویه و بویراحمد تصویب کرد.
برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در گچساران تهیه مکان و ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت حضور سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای ساخت صنایع پایین دستی پتروشیمی، صنایع مختلط و صنایع نیمه‌سنگین نیاز است. از جمله زیرساخت‌ها و امکانات زیربنایی برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی ۱. وجود فرودگاه بین المللی
۲. جاده‌های ترانزیتی
۳. پایانه حمل و نقل کالا  و مسافری
۴. سایت انبار کالا
۵. وجود آب شیرین
در خصوص موارد فوق لازم به ذکر است فرودگاه گچساران هنوز در شرایط بین المللی شدن نیست. جاده‌های ترانزیتی همچون جاده چرام، گچساران، گناوه تکمیل نشده است.
مناطق ویژه اقتصادی برحسب نوع فعالیت شامل منطقه ویژه اقتصادی انرژی، منطقه ویژه اقتصادی بندری و انبارداری، منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، منطقه ویژه اقتصادی سنگ و مواد معدنی، منطقه ویژه اقتصادی برق و الکترونیک، منطقه ویژه اقتصادی معادن و فلزات، منطقه ویژه اقتصادی نساجی و دیگر موارد هستند.
شهرستان گچساران با دارا بودن آب و هوایی ۴ فصل و همچنین علاوه بر داشتن ظرفیت در عرصه‌های فعالیتی نفت، گاز، پالایشگاه و پتروشیمی در عرصه‌های کشاورزی، پرورش دام و طیور و نیز گردشگری پتانسیل‌های مطلوبی دارد و طی سالها و دهه‌های گذشته اعتبارات و هزینه‌های سنگینی در بخش کشاورزی و آب صورت گرفته است و پوشش‌های گیاهی و رونق کشاورزی در اکثر مناطق گچساران دارای شرایط مطلوب‌تر و متفاوت‌تر در مقایسه با منطقه‌ای همانند عسلویه (منطقه ویژه اقتصادی پارس) با آب و هوای گرم و خشک می‌باشد.
طرح‌های آبیاری به اراضی کشاورزی در مناطقی از شهرستان گچساران همچون لیشتر، خیرآباد، امامزاده جعفر، دشت مور و سایر مناطق که طی سالهای گذشته ریل گذاری آن صورت گرفت هزینه‌های فراوانی داشته و هم اکنون مردم این مناطق چشم انتظار تکمیل این طرح‌ها برای رونق هر چه بیشتر کشاورزی می‌باشند. به علاوه بر اساس همین چشم انداز رشد حوزه کشاورزی، مجوز شهرک‌های دامپروری نیز در مناطقی همچون خیرآباد اخذ شد. طبیعت، پوشش گیاهی و جاذبه‌های تاریخی در سرتاسر این شهرستان قابل مشاهده می‌باشند.
از مسائل مطرح در گچساران می‌توان به حساسیت‌های اکولوژیکی موجود در محل احداث پروژه‌ها و آثار سوء بر محیط زیست ناشی از اجرای منطقه ویژه انرژی اشاره کرد که نیاز به مطالعات دقیق و کارشناسی شده به منظور شناخت کامل قبل از هر پیشنهادی و اخذ مجوزی می‌باشد.
استقرار پرتعداد پتروشیمی‌ها و سایر بخش‌های عرصه فعالیتی نفت، گاز و پتروشیمی در شهرستان گچساران مراتع، باغ‌ها، شرایط کشاورزی را با افت کیفی و سیر نزولی مواجه می‌کند. پسماندها و آلایندگی‌ها نیز موجبات تاثیراتی بر سلامتی و نهایتاً مهاجرت ساکنان مناطق شهرستان گچساران به شهرها و استان‌های اطراف خواهد شد. با توجه به اینکه تأمین آب چندین واحد پتروشیمی و پالایشگاه و سایر نیروگاه‌ها و کارخانجات و صنایع وابسته به نفت، گاز و پتروشیمی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است اینکه آیا امکان تأمین آب از سدها علاوه بر مصارف کشاورزی و آب شرب مصرفی مردم و ساخت و ساز برای تأمین چندین واحد پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه بتواند تأمین شود نیز یک موضوع پر اهمیت و قابل مطالعه قبل از هر گونه ارائه پیشنهاد جهت تعیین نوع فعالیت منطقه ویژه اقتصادی گچساران در عرصه انرژی می‌باشد.
بنابراین باید به این نکته توجه داشت که قبل از هر گونه پیشنهاد و پیگیری برای تعیین عرصه فعالیتی منطقه ویژه اقتصادی گچساران، آثار نوع فعالیت بر محیط زیست، میزان آلایندگی و سلامت مردم مد نظر قرار گیرد. به نظر می‌رسد نباید به این نکته اکتفا کرد که اگر از مزایای منطقه ویژه اقتصادی انرژی که استفاده از ماشین‌هایی با همان قیمتی که وارد می‌شوند، می‌باشد به سایر آثار سوء اجرای آن توجه نشود. در صورتی که پیش بینی شود که در یک شهرستانی منطقه ویژه اقتصادی انرژی احداث گردد علاوه بر تهیه امکانات اجرای آن می‌بایست برای کاهش حداکثری آثار سوء بر محیط زیست، محیط اقتصادی سایر عرصه‌های فعالیتی، اجتماعی و فرهنگی و سایر بخش‌ها بسترها، آموزش‌ها و برنامه ریزی‌هایی تدوین گردد.
در نتیجه عوارضی که در کوتاه مدت در اثر اجرای منطقه ویژه اقتصادی با عرصه فعالیتی انرژی ایجاد می‌شوند تغییرات در شکل خاک می‌باشد. از طرفی در بلند مدت بیشترین آلودگی ناشی از صنایع، آلودگی هوا و صدا خواهد بود که ورود آن به چرخه زیستی باعث آثار منفی بر تنوع زیستی، حیات وحش، گونه‌های گیاهی و کشاورزی خواهد شد. توجه به مزایا و معایب عرصه فعالیتی منطقه ویژه اقتصادی امریست که باید مبتنی بر شناخت کامل، تحقیقات کارشناسی شده، آینده نگری برای توسعه منطقه در کلیه ابعاد و عرصه‌های فعالیتی منطقه مذکور که کمترین آثار سوء بر محیط زیست، آلایندگی، مهاجرت مردم، صدا داشته باشد، در نظر گرفته شود.