تهدید سلامتی 70 هزار شهروند دهدشتی در اثر دفع نامناسب پسماند

کبنا ؛محمد اکبریان کارشناس ارشد مهندسی محیط زیست مدیریت پسماند در یادداشتی نوشت: بیش از ۵۰ سال از عمر شهرداری دهدشت می‌گذرد. در این مدت شهرداری، ۶ شورای شهر و بیش‌از ۱۵ شهردار به خود دیده است. با این حال پرونده مدیریت و دفع پسماند شهر دهدشت از شورایی به شورای دیگر و از میز شهرداری به شهردار دیگر منتقل می‌شود. بر اساس آمارهای شهرداری دهدشت سرانه تولید پسماند شهر نزدیک به ۸۰ تن در روز می‌باشد. بر اساس قانون بیش‌از ۱۲ دستگاه در اجرای قانون مدیریت پسماند مسئولیت دارند و شهرداری به‌تنهایی توانایی و بودجه سامان‌دهی وضعیت پسماند شهری را ندارد. در آیین‌نامه اجرایی سازمان مدیریت پسماند همه دستگاه‌های مربوطه باید به وظیفه خود در راستای بهبود سلامت و کیفیت زندگی شهروندان عمل کنند. اما دراین میان بر اساس ماده ۷ قانون مدیریت پسماند، شهرداری به‌عنوان بازیگر اصلی، وظیفه مدیریت اجرایی پسماند در شهر را برعهده دارد که شامل جمع‌آوری، جداسازی و دفع پسماند برابر ضوابط و دستورالعمل‌های بهداشتی می‌باشد. در آخرین اظهارنظر و نقد نسبت به وضعیت نامناسب مدیریت و دفع پسماند دهدشت که از معدود دفعات پرداخت به این معضل توسط مسئولین محلی به حساب می‌آید، امام‌جمعه دهدشت در یکی از خطبه‌های نماز جمعه ۱۶ اردیبهشت با انتقاد از نحوه مدیریت پسماند، آتش زدن زباله‌ها در سایت پسماند واقع در ابتدای جاده طولیان دهدشت در شب و ساعات ابتدایی بامداد را تهدیدی جدی برای سلامتی شهروندان عنوان داشت و تنفس مردم را دچار مشکل دانست. همچنین ایشان از مسئولان مربوطه تقاضا داشت که برای حل این مشکل آستین‌ها را بالا زده و از شعارزدگی پرهیز کنند. اما این نکته که امام جمعه محترم اصلی‌ترین تهدید این سایت را متوجه تنفس شهروندان عنوان کردند نشان‌دهنده این موضوع است که نه تنها ایشان بلکه سایر مسئولان از عمق فاجعه بی‌خبر هستند. مشکلات تنفسی شاید کمترین تهدیدی باشد که می‌توان در مقابل بروز انواع سرطان در درازمدت برای این سایت متصور بود. دفع غیراصولی زباله‌ها در اطراف شهر مقادیر زیادی شیرابه بسیار خطرناک ناشی از زباله‌های تر و بیولوژیک تولید می‌کند که این شیرابه حاوی سموم و فلزات سنگین از جمله سرب، جیوه، کادمیوم، آرسنیک و انواع پرمنگنات می‌باشد و در محل انباشت زباله یا به‌طور مستقیم دراثر فعل‌وانفعال (شیرابه اولیه) و یا به‌هنگام بارندگی (شیرابه ثانویه) به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کرده و موجب آلوده شدن آب مصرفی در بخش کشاورزی و گاهاً آب آشامیدنی می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم کم نیستند کشاورزانی که با استفاده از آب همین سفره‌ها از طریق چاه مشغول به امر کشت انواع صیفی‌جات، میوه‌ها و محصولات غذایی هستند. حال باید از مسئولان و دست‌اندرکاران امر پرسید که آیا تاکنون تحقیق و بررسی در این مورد که آیا آب مورد استفاده در بخش کشاورزی یا آشامیدنی صحرای طولیان و پایین‌دست آن، با شیرابه حاوی فلزات و عناصر خطرناک سایت پسماند دهدشت در نقطه یا نقاط مشخصی تجمیعی صورت گرفته‌است یا این‌که این شیرابه بانفوذ در خاک وارد آب‌های زیرزمینی شده‌است؟ بدیهی است که با توجه به آمارهای روزافزون مقادیر بروز انواع سرطان در بین شهروندان و همچنین افزایش میزان ناباروری در زوج‌های جوان و سایر بیماری‌هایی که منشاء آن‌ها، آب آشامیدنی و مواد غذایی آلوده به انواع فلزات و عناصر سنگین و خطرناک ذکرشده در بالا هستند، مسئولین محلی باید با کمک متخصصان به موضوع ورود کرده و جواب مشخصی برای تهدیدی که جان ۷۰ هزار شهروند دهدشتی را هدف قرار گرفته ارائه دهند. علاوه بر نامناسب بودن محل کنونی انباشت پسماند شهر دهدشت از لحاظ نزدیکی و ارتباط با سفره‌های آب زیرزمینی و زمین‌های زراعی متعدد حاصلخیز، تجربیات و بررسی و مشاهدات نه تنها شخص بنده، بلکه هر کدام از متخصصان امر مهندسی محیط‌زیست و مدیریت پسماند تصریح کننده این موضوع است که محل کنونی نه تنها مکان ایده‌آلی برای انباشت زباله نیست، بلکه می‌تواند خطراتی هم برای اکوسیستم منطقه هم برای سلامتی شهروندان ایجاد کند. از جمله دلایل نامناسب بودن محل کنونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱) مهم‌ترین عامل وجود آبخوان و سفره‌های آب زیرزمینی سرشار در صحرای طولیان ۲) سایت پسماند کنونی در شمال شهر دهدشت واقع شده‌است، یعنی جهتی که شهر دهدشت از همان سمت درحال توسعه و تغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی و ساخت‌وسازهای جدید براساس طرح تفصیلی و برنامه‌ریزی شهری است ۳) محل انباشت درست در جهت باد غالب به سمت مراکز جمعیتی که با کوچک‌ترین وزش باد، مناطق مسکونی و شهروندان در تسخیر دود و آلودگی قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که دود حاصل از سوزاندن پسماند، حاوی انواع ذرات خطرناک مثل سرب و قلع می‌باشد که بعد از نشستن روی برگ درختان و پوشش گیاهی به آن‌ها آسیب می‌رساند ۴) محل مذکور در بالادست چاه‌های آب و منابع آب شرب و کشاورزی قرار دارد ۵) محل باید از لحاظ ژئولوژی و نوع خاک برای عدم نفوذپذیری شیرابه بررسی گردد نکته خطرناک دیگری که در مورد پسماند شهر دهدشت باید به آن اشاره کرد طبق گفته‌های مسئولین شهرداری روزانه ۱۲ کامیون زباله بیمارستانی به همان نقطه‌ای منتقل می‌شود که سایر زباله‌های خانگی و شهری انباشت می‌شود. این در حالی است که قانون صراحتاً اعلام می‌کند که زباله‌های بیمارستانی جزو زباله‌های خطرناک محسوب شده و تکنولوژی و مدیریت دفع آن‌ها باید جدا از دفع سایر زباله‌ها صورت گیرد. زباله‌های بیمارستانی به دلیل آنکه حاوی زائدات پاتولوژی (مانند قسمت‌های مختلف بدن، پنبه‌های خون‌آلود و چرک و نمونه‌های مدفوع و ادرار)، مواد زاید رادیواکتیو، زائدات دارویی، انواع فضولات سمی با ph های اسیدی و قلیایی، مواد زاید عفونی، مواد زاید شیمیایی (زائدات اتاق عمل و مواد ضدعفونی کننده) و ظروف مستعمل تحت فشار (قابل انفجار) هستند، از منابع اصلی زباله‌های خطرناک محسوب می‌شوند. طبق قانون مدیریت پسماند شهری، شبکه بهداشت هر شهرستان، باید هزینه دفن بهداشتی پسماند خطرناک تولیدی در بیمارستان و سایر مراکز بهداشتی را یا به شهرداری بپردازد، یا خود به طور مستقل با همکاری اداره محیط زیست و فراهم آوردن زمین، این پسماند را مدیریت کند. تصور اینکه دود حاصل از سوختن این مواد چه تاثیرات مخربی بر تنفس شهروندان و یا نفوذ شرابه آن‌ها به آب‌های زیرزمینی، می‌تواند چه فاجعه انسانی را رقم بزند، باید هرچه سریع‌تر مسئولین را وادار به مدیریت مناسب و پیدا کردن راه‌حل مناسب کند. اما اگر برای‌تان سؤال پیش آمده که چاره چیست و باید چه اقدامی انجام دهیم، باید عرض کنم که در مطلب دیگری به طور مفصل و تخصصی به نحوه مدیریت، مکان‌یابی و جانمایی مکان مناسب جدید برای دفع پسماند شهر دهدشت خواهم پرداخت. مکانی که باید بر اساس آیین‌نامه‌های اجرایی کمترین پیامدهای منفی زیست‌محیطی برای اکوسیستم گیاهی و جانوری، سلامتی انسان داشته، همچنین هیچ‌گونه تداخلی با طرح‌های توسعه‌ای با در نظر گرفتن توسعه پایدار، اقلیم و البته اکولوژی صنعتی منطقه نداشته باشد. این یادداشت تنها تلنگری به مسئولین محترم محلی، نسبت به مخاطرات و تهدیدی بود که سایت دفع و انباشت پسماند دهدشت، جان و سلامتی نزدیک به ۷۰ هزار شهروند را مورد هدف قرار گرفته بود. تهدیدی که فراتر از تصور کنونی عزیزان نسبت به این معضل می‌باشد. اینکه باید کم‌کم به سمت مدیریت پیشرفته شامل، بازیافت، دستگاه‌های زباله‌سوز و استحصال انرژی، تولید کود کمپوست و طراحی لندفیل (چاله بهداشتی) برای دفن بهداشتی آن بخش از زباله که خطرناک هست و قابل بازیافت نیست، حرکت کنیم، در آینده در یادداشتی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت. قطعاً با توجه به بودجه و شرایط حاکم بر شهرستان بعید است در آینده نزدیک، به طور حرفه‌ای به مدیریت پسماند شهر دهدشت بتوان پرداخت، ولی می‌توان تا آن روز، خطراتی که متوجه شهروندان هست را با انتقال سایت انباشت زباله، به محل مناسب، به حداقل رساند.