آیا بورس با یک تحول بزرگ روبرو است؟

کبنا ؛مجید عشقی رئیس سازمان بورس می‌گوید پیشنهاد‌هایی برای بهتر شدن شاخص کل در حال بررسی است و شاید یک شاخص جدید منتشر شود تا قابل اتکا و حال و روز را بهتر نشان دهد. فعالان بازار سهام، نسبت به عملکرد شاخص کل بورس و به نوعی شاخص‌سازی دولت و متولیان بازار سرمایه انتقادات بسیار جدی دارند، چرا که هرچند به گفته وزیر اقتصاد بر اساس عملکرد شاخص کل بورس، بازدهی بازار سهام از ابتدای سالجاری تاکنون حدود ۱۶ درصد بوده، اما پرتفوی سهام‌داران گویای اصلاح جدی و آب شدن سرمایه مردم در بورس بوده است.
به گزارش کبنا، دولت با کنترل چند سهم بزرگ که تاثیر زیادی بر روی شاخص کل بورس دارد، جلوی ریزش شاخص کل را گرفته، اما بیش از ۹۰ درصد از نماد‌های بازار سهام، با ریزش حدود ۲۰ تا ۳۰ درصدی از ابتدای سال تاکنون به صورت متوسط روبرو بوده‌اند، این درحالیست که برخی نماد‌ها حتی ریزش ۵۰ درصدی را نیز تجربه کرده‌اند، بنابراین بازدهی شاخص کل بورس نمی‌تواند ملاک خوبی برای ارزیابی وضعیت بازار سهام باشد.
اما اگر بخواهیم به تغییرات شاخص کل بورس اشاره کنیم، باید گفت، به صورت کلی سه نوع شاخص در بازار سرمایه می‌توانیم داشته باشیم، در وهله اول شاخصی که قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند، در وهله دوم شاخصی که سود نقدی سهم‌ها را دنبال می‌کند و در نهایت شاخصی که هم قیمت و هم سود نقدی را منعکس می‌کند. از سویی هر کدام از این شاخص‌ها را به روش‌های مختلقی می‌توان محاسبه کرد، در این رابطه به طور مثال رایج‌ترین روش‌ها «وزنی-ارزشی» یا «هم وزن» هستند.
اولین شاخصی که در بورس تهران محاسبه کردند در سال ۶۹ از نوع «شاخص قیمتی» بود یعنی فقط قیمت سهم‌ها را دنبال می‌کند. دومین شاخصی که در بازار سهام محاسبه کردند، در سال ۷۷ از نوع «بازده نقدی» بود و فقط سود نقدی سهم‌ها را منعکس می‌کند. سومین شاخص، اما در همان سال ۷۷ از نوع کل بود، یعنی هم قیمت سهم‌ها و هم سود نقدی آن را دنبال می‎کند. این درحالیست که در سال‌های ۸۸ و ۹۳ هم چند شاخص دیگر نیز معرفی شد، اما در اصل این شاخص‌ها نیز ورژن‌های متفاوت شاخص‌های گذشته بود، که به نوعی هیچکدام نمی‌توانند وضعیت بازار سهام را به درستی نمایش دهند. حال باید دید شاخص جدید آیا از کارایی لازم برخوردار خواهد بود.
چرا دولت دست به شاخص‌سازی می‌زند؟
فردین آقا بزرگی کارشناس بازار سهام با اشاره به اینکه پیش از این در ۱۰ سال گذشته تغییراتی در شاخص‌های بورس ایجاد شد، در گفت‌وگو با فرارو، اظهار داشت: از جمله این تغییرات این بود که شاخص کل و شاخص هم‌وزن اضافه شد. شاخص کل هم‌وزن که سود سهام شرکت‌ها را لحاظ می‌کند، به نوعی نشان دهنده بازدهی بازار با محاسبه سود شرکت‌ها است، همینطور شاخص کل که قبلا شاخص قیمت بود، که با تغییراتی روبرو شد.
وی افزود: این درحالیست که در تمامی بازار‌های مالی شاخص قیمت وجود دارد، یعنی معیارشان نوسانات قیمت است، بدون در نظر گرفتن سود سهام، این یکی از نکاتی است که حدود ۱۰ سال گذشته در بورس ایجاد شد، به بیان دیگر شاخص کل بورس یک سنجه‌ای برای ارزیابی وضعیت نوسانات در بازار بورس است. طبیعتا هر چقدر میزان افزایش و کاهش بیشتر باشد، این موضوع توجه همه ذینفعان و فعالان بازار را به خود جلب می‌کند.
آقابزرگی گفت: این تغییرات بخصوص اگر روند متمادی و یک‌سویه به سمت منفی یا مثبت باشد، توجه نهاد‌های قانوگذار همچون مجلس، نهاد‌های نظارتی و دولت‌ها مسئولان را بر می‌انگیزد، به واسطه همین اصل و نگاه است که بازار سرمایه را دولت‌ها به نوعی به عنوان کارنامه اقتصادی خود معرفی می‌کنند، به عنوان مثال درحالیکه وزیر اقتصاد از بازدهی ۱۶ درصدی بازار سهام طی این چند وقت صحبت کرد، اما در عمل بیش از ۹۵ درصدی از نماد‌های بورس و فرابورس با زیان روبرو بودند، بنابراین شاخص کل بورس ملاک خوبی برای سنجش وضعیت بورس محسوب نمی‌شود.
این مدیر بورسی اضافه کرد: بر همین مبنا است که شاهد هستیم که کنترل شاخص از سوی دولت‌ها همواره انجام می‌شود و به همین خاطر است که اصطلاح شاخص‌سازی در بازار سهام این روز‌ها زیاد شنیده می‌شود، در این رابطه بخش عمده وزن شاخص کل بورس حدود ۴۰-۳۰ شرکت بزرگ هستند که دارای وزن بیشتری روی شاخص کل هستند، بنابراین متولیان بازار با کنترل و دستکاری قیمتی سهام بزرگ می‌توانند شاخص کل را مثبت نگه دارند، اما عمده سهم‌های بورس روند ریزشی داشته باشد.
وی ادامه داد: البته ذکر این نکته ضروری است، در تمام دنیا شاخص قیمت ۳۰ شرکت بزرگ و یا ۵۰ شرکت بزرگ نیز وجود دارد، اما، چون تعداد این شرکت‌ها و وزنشان در محاسبه شاخص کل بیش از اندازه معمول است، لذا این تاثیر در وضعیت بازار سرمایه و همینطور نگاه فعالان بازار خیلی بااهمیت‌تر جلوه می‌کند. 
آقا بزرگی بیان داشت: با توجه به این وضعیت شاخص کل متولیان بازار تنها به وضعیت شاخص کل می‌پردازند و برای مردم عادی نیز در صدا و سیما و رسانه‌ها این شاخص کل ملاک بازدهی و یا زیان بورس قلمداد می‌شود، در صورتیکه این موضوع دارای اشکال است.
این کارشناس بازار سهام با اشاره به مصداقی در رابطه با دستکاری در روند حرکتی بورس به وسیله متولیان، اذعان داشت: ابهاماتی در رابطه با دستکاری در بازار وجود دارد، از جمله اینکه به طور مثال وقتی یک نمادی می‌خواهد بازگشایی شود، اطلاعیه ساعت ۱۰ صبح منتشر می‌شود و بعد از آن برای کشف قیمت، نماد قابل معامله نیست، در مقابل، اما با موردی روبرو بوده‌ایم که پنج دقیقه به پایان ساعت معاملات یک نماد باز شده، بلافاصله متوقف شده و یا برخلاف رویه معمولی که معمولا ناظر معاملات به تشخیص خودش عرضه و تقاضا را ارزیابی می‌کند و به یک سطحی که برسد، معاملات را در دامنه معمول و پیوسته تایید می‌کند، در برخی موارد دیگر نیز مشاهده شده حتی چند روز یک نماد در حال گشایش بوده، اما در نهایت قیمت کشف نشده است.
وی عنوان کرد: این مسائل جزء مواردی است که ممکن است این شبهه را به وجود بیاورد که به نوعی هنگام افزایش یا مثبت بالا یا برعکس موقعی که شاخص خیلی منفی است، شاید این تلاش انجام شود که با بازگشایی برخی نماد‌ها آن ضرب افزایش قابل توجه یا کاهش قابل توجه را به وسیله بازگشایی نماد‌ها خنثی کنند، این مواردی بود که در گذشته شاید زمینه این صحبت‌ها را فراهم آورد که در بازار گفته می‌شود، شاخص کل بورس از سوی دولت یا متولیان بازار در حال کنترل است.
آقابزرگی خاطرنشان کرد: چنین مسائلی سوالات مختلفی را ایجاد می‌کرد، همچنین بعضا دیده می‌شود، در روزی که شاخص مثبت است، برخی نماد‌ها تحرک خاصی ندارند، اما در روزی که شاخص منفی است، مشاهده می‌شود، برخی شرکت‌ها مثبت می‌شوند، بدون اینکه تغییری در روند انتشار اطلاعات یا وضعیت عملکرد شرکت به وجود آمده باشد، چنین اتفاقاتی این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که شاید هدف بازارساز از اینچنین اقداماتی کنترل بازار شد.
این فعال بازار سهام گفت: شاید هدف نهایی این است که شاخص را به هر ترتیبی کنترل کنند تا آن وضعیتی که سال ۹۹ به وجود آمد، ایجاد نشود و به صورت آهسته و پیوسته بورس رشد کند، به همین جهت دارندگان سهام وقتی که مقایسه می‌کنند حرکت شاخص کل را مثلا از ابتدای سال تاکنون با سهام خود، پرتفوی آن‌ها همسو با شاخص کل حرکت و رشد نکرده، چون شاخص به نوعی کنترل شده، اما سهام آن‌ها با زیان روبرو شده است.
وی با اشاره به اینکه نحوه محاسبه شاخص کل بورس نیاز به اصلاحات جدی دارد، افزود: در حال حاضر بازار سهام گنجایش و ظرفیت اصلاحاتی از جمله تغییرات پیرامون شاخص کل را دارد، در این رابطه اگر قرار باشد که شاخص جدیدی به بازار اضافه شود، باید بیانگیر وضعیت کلیت بازار باشد، به طوریکه یک دید صحیح و کلی را به سهام‌داران، فعالان بازار، متولیان بازار و همچنین عموم مردم دهد، نه اینکه دوباره با شاخص جدید نیز ابهامات موجود در رابطه با کنترل شاخص و یا شاخص‌سازی همچنان وجود داشته باشد، یا اینکه تشدید شود.
آقابزرگی تصریح کرد: این کار باید حتما با مطالعه انجام شود و از شاخص‌هایی که در سایر بورس‌ها وجود دارد، به نوعی استفاده شود و از تجربیاتی که بازار‌های مالی مختلف در جهان در این زمینه داشته‌اند، باید استفاده شود، تا بتوان بهترین نتیجه را گرفت، اگر این اصلاحات به روند بهبود معاملات بورس کمک کند، با توجه به اینکه بازار سهام در سطح ارزنده قرار دارد و حجم معاملات نیز رو به افزایش است، این موضوع، به تعادل بازار سهام کمک شایانی خواهد کرد، حال باید دید که برنامه سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه چه خواهد بود.
سیگنال دهی به بازار؛ چرا بورس ریزش کرد؟
بازار امروز بورس اوراق بهادار با بی‌رمقی کار خود را پایان داد تا با ارزش معاملاتی حدود 2 هزار و 300 میلیارد تومانی باز هم روز بی‌رمقی را برای فعالان بازار ثبت کند. شاخص بورس تهران روی عدد یک میلیون 448 هزار و 541 واحد ایستاد تا همه چیز به هفته آینده موکل شود.
چند روزی بود که بازار به برجام واکنش مثبتی نشان داده بود و به قولی فعالان به استقبال برجام رفته بودند. از همین رو روز گذشته (سه شنبه 18 مرداد ماه) جلسه‌ای در ستاد دولت سیزدهم برای شفافیت هرچه بیشتر بازار سرمایه تشکیل شد و رئیس دولت از وزارت اقتصاد و سایر دستگاه‌های مسئول در حوزه بازار سرمایه خواست به گونه‌ای عمل کنند که این بازار برای فعالان آن پیش‌بینی پذیر و باثبات باشد. همچنین تأکید مجدد بر اجرای مصوبات پیشین ستاد اقتصادی دولت درخصوص بازار سرمایه، راهکارهای دیگری درخصوص بهبود روند و ثبات‌بخشی به این بازار مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.
اما واکنش بازار سرمایه به این نشست منفی بود و در ادامه این موضوع، امروز حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان، نوشت: «برخلاف آنچه مقامات و رسانه‌های غربی اعلام می‌کنند و در داخل کشور توسط شماری از مدعیان اصلاحات و اعضای دولت قبلی تکرار می‌شود، تا‌کنون مذاکرات وین به هیچ نتیجه‌ای که تضمین‌کننده منافع ملی کشورمان و مخصوصاً تامین‌کننده انتفاع اقتصادی ایران باشد، نرسیده است و مذاکرات درباره چهار محور اصلی، کماکان بی‌نتیجه مانده است.»
اما واکنش بازار آزاد ارز به این موضوعات چیز دیگری بود و بازار ارز در حوالی ظهر امروز با افت قیمت دلار مواجه شد تا قیمت دلار بار دیگر قیمت 30 هزار تومان را تجربه کند.
در همین اثنا و با کاهش قیمت دلار نمادهای خودرویی جان تازه‌ای به خود گرفتند و خساپا از منفی‌های بازار رهایی پیدا کرد و خودرویی که تا منفی 3 هم داد و ستد می‌شد با رنج مثبت همراه شد. در نهایت شاخص با افت 3 هزار 473 واحدی به کار خود پایان دهد.
امروز 19 مرداد ماه و در سالگرد شروع ریزش سهمگین بازار سرمایه، جواد اوجی، وزیر نفت، به خبرگزاری ایرنا گفت: «بخشی از سهام دو پترو پالایشگاه‌ که یکی در کنار پالایشگاه خلیج فارس و دیگری در منطقه جاسک قرار دارد، در سهام بورس عرضه می‌شود تا مشارکت مردمی را به همراه داشته باشد و از نقدینگی بالا جلوگیری می‌شود.»
این خبر واکنش‌های بسیاری را در فضای مجازی از سوی مردم و فعالان بازار سرمایه در پی داشت چرا که هنوز تکلیف دو صندوق پالایش یکم و دارایکم مشخص نیست و سهامداران این دو نماد از وضعیت پیش آمده چندان راضی نیستند.
همه این اتفاقات را در کنار معرفی شاخص جدید رئیس سازمان بورس بگذاریم شاید بتوانیم رد پایی از بی رمقی و بی اعتمادی بازار امروز را پیدا کنیم.
واکنش بورس تهران به مصوبات دولت
به گزارش اکوایران، در معاملات روز چهارشنبه نوزدهم مرداد ماه، شاخص کل بورس پایتخت با ریزش 3 هزار و 472 واحدی نسبت به روز شنبه به رقم یک میلیون و 448 هزار و 469 واحد رسید. 
شاخص هم وزن بورس نیز با افت هزار و 341 واحدی در سطح 389 هزار و 602 واحدی ایستاد. همچنین شاخص کل فرابورس (آیفکس) 6 دهم واحد بالا آمد و در سطح 19 هزار و 150 واحد باقی ماند.  
روز گذشته در جلسه‌ ستاد اقتصادی، رئیس دولت از وزارت اقتصاد و سایر دستگاه‌های مسئول در حوزه بازار سرمایه خواست به گونه‌ای عمل کنند که این بازار برای فعالان آن پیش‌بینی پذیر و باثبات باشد. همچنین در این جلسه بر اجرای مصوبات پیشین ستاد اقتصادی دولت درخصوص بازار سرمایه تأکید شد و راهکارهای دیگری درخصوص بهبود روند و ثبات‌بخشی به این بازار به تصویب رسید. اما به نظر می‌رسد واکنش بازار به مصوبات دولت منفی بوده است. 
خروج پول حقیقی  
امروز ارزش خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار منفی شد و 201 میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد. 
در معاملات روز چهارشنبه بیشترین خروج پول حقیقی به سهام خساپا (شرکت سایپا) اختصاص داشت که ارزش تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی آن 14 میلیارد تومان بود. پس از خساپا، نمادهای شپنا (شرکت پالایش نفت اصفهان) و فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) بیشترین خروج پول حقیقی را داشتند.
در مقابل، بیشترین ورود پول حقیقی به نماد فزر اختصاص داشت. پس از فزر، نمادهای فولاد و شفن در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. 

نمادهای پیشران بازار سهام
امروز همانند دیروز نماد «فولاد» بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل داشت و پس از فولاد، نمادهای «فارس» و «وبانک» بیشترین تأثیر را در رشد شاخص کل بورس داشتند و نمادهای «کگل»، «شستا»، «خودرو» و «شبندر» بیشترین تأثیر کاهشی را بر شاخص کل داشتند. 
در فرابورس نیز نمادهای «بپاس»، «اتکای» و «فزر» بیشترین تأثیر مثبت را بر شاخص کل فرابورس داشتند و «زاگرس»، «شراز» و «خدیزل» بیشترین تأثیر کاهنده را بر شاخص داشتند.  
در جدول پرتراکنش‌ترین نمادهای بورس خساپا صدرنشین است و فولاد و خگستر در رتبه‌های بعدی هستند. در فرابورس نیز نمادهای دی، کایزد و فزر پرتراکنش‌‌ترین نمادها هستند.  
ارزش معاملات سهام
امروز ارزش معاملات کل بازار سهام به رقم 13 هزار و 992 میلیارد تومان افزایش یافت. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 10 هزار و 341 میلیارد تومان بود که 74 درصد از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد. 
امروز ارزش معاملات خرد سهام با کاهش 19 درصدی نسبت به روز کاری قبل به رقم 2 هزار و 140 میلیارد تومان رسید. 
افزایش صف‌های پایانی بازار 
در پایان معاملات امروز ارزش صف‌های فروش پایانی بازار نسبت به روز کاری قبل افزایش یافت و 30 میلیارد تومان بود. ارزش صف‌های خرید نیز نسبت به پایان روز کاری گذشته 116 درصد رشد کرد و در رقم 93 میلیارد تومان ایستاد. 
امروز نماد وبانک (شرکت سرمایه گذاری هلدینگ توسعه ملی) با صف‌ خرید 48 میلیارد تومانی در صدر جدول تقاضای بازار قرار گرفت. پس از وبانک، نمادهای بکاب (شرکت صنایع جوشکاب یزد) و وپترو (شرکت سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی) بیشترین صف خرید را داشتند. 
بیشترین صف فروش بازار در پایان معاملات به نماد انرژی1 (نهادهای مالی بورس انرژی) تعلق داشت که ارزش آن 12 میلیارد تومان بود. پس از انرژی1، نمادهای غاذر، کمنگنز، مداران و فلوله بیشترین صف فروش داشتند. 
نقشه بازار سهام بر مبنای ارزش معاملات