تاریخ انتشار
چهارشنبه ۱۶ آذر ۱۴۰۱ ساعت ۲۱:۲۲
کد مطلب : ۴۵۵۳۶۷
عربستان سعودی، چین را جایگزین آمریکا می‌کند؟
اما و اگر‌ها سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان / چرا سفر شی مهم است؟
۰
کبنا ؛شی جین پینگ رئیس جمهور چین به عربستان سعودی سفر می‌کند تا سران کشور‌های خاورمیانه را گردهم آورد منطقه‌ای که دولت‌های آن که متحدان دیرینه آمریکا محسوب می‌شوند به طور فزاینده‌ای به چین نزدیک شده‌اند.
به گزارش کبنا به نقل از نیویورک تایمز، هدف از سفر شی تعمیق روابط چند دهه‌ای چین با منطقه خلیج فارس است که به عنوان تلاشی محدود برای تامین امنیت نفت آغاز شد و از آن زمان به یک رابطه پیچیده شامل فروش تسلیحات، انتقال فناوری و پروژه‌های زیربنایی تبدیل شده است.
"گدالیا افترمن" رئیس برنامه سیاست آسیا در موسسه دیپلماسی و روابط بین الملل در دانشگاه رایشمن در اسرائیل می‌گوید: «زمانی که کشور‌های خلیج فارس به آینده‌شان فکر میکنند چین را شریک خود قلمداد خواهند کرد».
منافع اقتصادی مشترک دو کشور چین و عربستان سعودی مشخص است: چین بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی است در حالی که عربستان سعودی یکی از بزرگترین تامین کنندگان نفت چین می‌باشد. شرکت‌های چینی عمیقاً در پادشاهی سعودی فعال هستند پروژه‌های بزرگ را می‌سازند، زیرساخت نسل پنجم اینترنت را راه اندازی میکنند و پهپاد‌های نظامی را توسعه می‌دهند.
این دو کشور هم چنین به عنوان دولت‌هایی اقتدارگرا که مایل به نادیده گرفتن نقض حقوق بشر یکدیگر هستند دلایل مشترکی برای همکاری پیدا کرده‌اند. دولت‌های هر دو کشور از این ایده که بیگانگان در امور داخلی‌شان دخالت میکنند خشمگین هستند.
خبرگزاری دولتی عربستان سعودی روز سه شنبه گزارش داد که شی در این سفر سه روزه در اجلاس سران عربستان - چین خلیج فارس و عرب - چین شرکت خواهد کرد. در این گزارش آمده که سران بیش از ۳۰ کشور و رهبران سازمان‌های بین المللی قصد دارند در آن نشست شرکت کنند و عربستان سعودی و چین سند "مشارکت راهبردی" امضا خواهند کرد.
این سفر پیامی ارسال می‌کند مبنی بر آن که نفوذ پکن در منطقه در زمانی که مقام‌های امریکایی می‌گویند قصد دارند تمرکزشان را از خاورمیانه به سوی آسیا و اروپا تغییر دهند و منابع دیپلماتیک و نظامی را در آن دو منطقه متمرکز سازند در حال افزایش است.
این سفر باعث می‌شود به ناچار مقایسه‌هایی با سفر "دونالد ترامپ" رئیس جمهور پیشین امریکا به عربستان سعودی که اولین سفرش به خارج از کشور به عنوان رئیس جمهور امریکا در سال ۲۰۱۷ میلادی محسوب می‌شد، صورت گیرد. او از سوی مقام‌های سعودی در خیابان‌هایی که با پرچم‌های امریکا تزئین شده بودند و تصویری بزرگ از چهره او نصب شده بود مورد استقبال قرار گرفت.
عربستان سعودی بیش از نیم قرن متحد نزدیک آمریکا بوده و ایالات متحده هم چنان ضامن اصلی امنیت این پادشاهی نفت خیز است و بخش عمده تسلیحات خود را به آن کشور می‌فروشد. با این وجود، حاکمان سعودی مدت‌هاست که به دنبال تقویت اتحاد با سایر کشور‌ها بوده اند تا برای آن چه که به عنوان یک جهان چند قطبی در حال ظهور و با نقش آفرینی چین به عنوان یک ابر قدرت قلمداد میکنند آمده شوند.
در همین حال، روابط ایالات متحده و عربستان سعودی به ویژه در چند سال گذشته ناهموار بوده و یکی پس از دیگری به پایین‌ترین حد خود رسیده است. "جو بایدن" رئیس جمهور فعلی امریکا در جریان کارزار انتخاباتی‌اش عربستان سعودی را دولتی "یاغی" خوانده بود. او پس از آغاز به کار به عنوان رئیس جمهور امریکا تجدیدنظر در روابط با پادشاهی سعودی را اعلام کرد و آن کشور را به خاطر قتل "جمال خاشقجی" شهروند سعودی – امریکایی و ستون نویس "واشنگتن پست" در سال ۲۰۱۸ در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول تحت فشار قرار داد.
این رویکرد بایدن باعث آزردگی خاطر مقام‌های سعودی شده جایی که "محمد بن سلمان" ولیعهد ۳۷ ساله هم نخست وزیر و هم حاکم واقعی کشور است و خود را یک رهبر جهانی پیشرو قلمداد می‌کند.
اخیرا مقام‌های امریکایی و سعودی بر سر تصمیم اکتبر برای کاهش تولید نفت توسط اوپک پلاس کارتل تولیدکنندگان انرژی که عربستان که نقشی کلیدی در آن دارد با یکدیگر دچار اختلاف نظر شدند. امریکا تصمیم سعودی‌ها را ناشی از انگیزه‌های سیاسی می‌داند.
"جیمز دورسی" کارشناس ارشد دانشکده مطالعات بین‌المللی اس. راجاراتنام در سنگاپور می‌گوید: «شی به وضوح میخواهد در لحظه‌ای که روابط بین ایالات متحده و عربستان سعودی تیره شده است پیامی ارسال کند. کشور‌های عربی منطقه نیز از گسترش روابط با چین میخواهند این پیام را به امریکا ارسال کنند: هی، گزینه‌های دیگری در اختیار داریم. واشنگتن تو تنها گزینه موجود نیستی».
بایدن در ماه ژوئیه به عربستان سعودی سفر کرد سفری که تا حدی برای ترمیم روابط میان دو کشور بود. او با مشت با محمد بن سلمان سلام و احوالپرسی کرد. در جریان نشستی با رهبران عرب در شهر ساحلی جده او تلاش کرد به مقام‌های سعودی اطمینان دهد که ایالات متحده منطقه را رها نمی‌کند. بایدن گفت: «ما کنار نمی‌رویم و یک خلاء برای پر شدن توسط چین، روسیه یا ایران باقی نمی‌گذاریم».
تنها چند روز پس از خروج بایدن از عربستان سعودی سفیر چین در عربستان در روزنامه "الشرق الاوسط" یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های سعودی با انتشار یادداشتی اشاره کرد که قدرت‌های غربی با عربستان سعودی با "تکبر" رفتار کرده‌اند. او اشاره کرد این در حالیست که چین با احترام با شرکای عرب خود رفتار می‌کند.
برای شی نشست در عربستان سعودی یک مهلت برای دور شدن از آشفتگی در داخل کشورش می‌باشد جایی که خشم فزاینده نسبت به محدودیت‌های شدید کووید باعث اعتراضات سراسری شد که جدی‌ترین چالش برای دولت چین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود.
عربستان سعودی علیرغم محکومیت‌های صورت گرفته از سوی ده‌ها کشور اروپایی و برخی کشور‌های آسیایی از جمله ترکیه، تجاوزات علیه مسلمانان اویغور در شین جیانگ را محکوم نکرده است. مقام‌های چینی نیز به نوبه خود از دولت سعودی به خاطر قتل خاشقجی انتقاد نکردند و توضیح رسمی مبنی بر این که وی قربانی یک عملیات خودسرانه بوده را پذیرفتند. "ما شیائولین" پژوهشگر روابط بین الملل در دانشگاه مطالعات بین المللی ژجیانگ در هانگژو می‌گوید: «چین به عنوان یک شریک تجاری هیچ الزامی برای عربستان سعودی از نظر حاکمیت، ارزش‌ها و ایدئولوژی ندارد و پیش شرطی را برای ریاض تعیین نکرده است. عربستان سعودی به چین اعتماد دارد».
این روابط به طور فزاینده‌ای در خیابان‌های ریاض قابل مشاهده هستند، زیرا سعودی‌ها شروع به خرید خودرو‌های چینی میکنند و شرکت‌های چینی حضور خود را در عربستان گسترش می‌دهند. چین هم چنین برای انرژی به منطقه متکی است و ردپای دریایی خود را در خاورمیانه گسترش داده است منطقه‌ای که مجرای طرح کمربند و جاده محسوب می‌شود و برای دستیابی چین به شرکای تجاری در اروپا لازم است.
علیرغم روابط اقتصادی چین با خاورمیانه به نظر می‌رسد مقام‌های چینی علاقه‌ای به ایفای نقش استراتژیک دفاعی ایالات متحده در منطقه ندارند. سپس موضوع چسبنده روابط تجاری و انرژی چین با ایران رقیب منطقه‌ای عربستان سعودی مطرح می‌شود.
"محمد الیحیی" پژوهشگر سعودی در مرکز بلفر در هاروارد و کارشناس ارشد اندیشکده هادسون می‌گوید: «تصوری تخیلی خواهد بود که فکر کنیم عربستان سعودی بتواند چین را جایگزین ایالات متحده کند. با این وجود، مقام‌های منطقه به ناچار به اهمیت روزافزون چین و افول امریکا پی برده و نسبت به این موضوع از خود واکنش نشان می‌دهند. زمانی که آنان می‌بینند قدرت استراتژیک امریکا به دلایل سیاسی یا به دلایل دیدگاه‌های جهانی برخی از سیاستمداران آمریکایی در حال کاهش است این وضعیت برای عربستان سعودی ناامید کننده است».
او می‌افزاید: «من فکر می‌کنم احمقانه خواهد بود که سیاستگذاران سعودی و سایر کشور‌های منطقه تهدیدات متوجه از جانب دور شدن امریکا از منطقه و تنظیم مجدد روابط آن کشور با منطقه را به صورت واقعی نپذیرند و نادیده بگیرند و با هوشیاری به این فکر نکنند که خاورمیانه یا نظم جهانی پسا امریکایی چگونه به نظر می‌رسد».
این که عربستان سعودی و همسایگان اش چگونه این نظم جهانی و جایگاه چین را در آن تصور میکنند طی چند روز آینده روشن‌تر خواهد شد. مقام‌های امریکایی در واشنگتن به دقت این تحولات را نظاره گر هستند تا ببینند آیا هر یک از توافق نامه‌های امضا شده در طول سفر شی به عربستان سعودی به بخش‌های حساس تری مانند دفاع یا انرژی هسته‌ای مربوط می‌شود یا خیر.
"کالین کاهل" معاون وزیر دفاع امریکا در امور سیاستگذاری طی نشستی توجیهی در بحرین در ماه گذشته به خبرنگاران گفت: «اگر آنان (سعودی ها) عمیقا از نظر زیرساخت‌های نظامی و تجهیزات نظامی با چین وارد معامله و همکاری شوند کارشان با ما دشوارتر خواهد شد».
او افزوده بود: «هر چه سیستم‌های نظامی و اطلاعاتی آنان با پکن ارتباط بیش تری داشته باشند چالش مستقیمی برای نیرو‌های ما در اینجا در منطقه خواهد بود».
با این وجود، او افزوده بود: «از آنجایی که چشم انداز ژئوپولیتیکی در حال تغییر است من ذهنیت پوشش ریسک را درک می‌کنم با کسب اطمینان از این که می‌توانید تمام شرط‌های خود را پوشش دهید».
"جاناتان فولتون" کارشناس ارشد در اندیشکده شورای آتلانتیک می‌گوید: «گفتن این که کشور‌های خلیج فارس در حال پوشش ریسک می‌باشند ارائه یک تصویر ناقص از واقعیت در جریان است».
او می‌گوید: «ایالات متحده برای آن کشور‌ها مهم است، اما چین نیز بازیگری ضروری است. آنان کار‌های مهم زیادی با هر دو طرف انجام می‌دهند. آنان میخواهند تا زمانی که می‌توانند به این کار ادامه دهند».
به گزارش کبنا به نقل از نیویورک تایمز، هدف از سفر شی تعمیق روابط چند دهه‌ای چین با منطقه خلیج فارس است که به عنوان تلاشی محدود برای تامین امنیت نفت آغاز شد و از آن زمان به یک رابطه پیچیده شامل فروش تسلیحات، انتقال فناوری و پروژه‌های زیربنایی تبدیل شده است.
"گدالیا افترمن" رئیس برنامه سیاست آسیا در موسسه دیپلماسی و روابط بین الملل در دانشگاه رایشمن در اسرائیل می‌گوید: «زمانی که کشور‌های خلیج فارس به آینده‌شان فکر میکنند چین را شریک خود قلمداد خواهند کرد».
منافع اقتصادی مشترک دو کشور چین و عربستان سعودی مشخص است: چین بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی است در حالی که عربستان سعودی یکی از بزرگترین تامین کنندگان نفت چین می‌باشد. شرکت‌های چینی عمیقاً در پادشاهی سعودی فعال هستند پروژه‌های بزرگ را می‌سازند، زیرساخت نسل پنجم اینترنت را راه اندازی میکنند و پهپاد‌های نظامی را توسعه می‌دهند.
این دو کشور هم چنین به عنوان دولت‌هایی اقتدارگرا که مایل به نادیده گرفتن نقض حقوق بشر یکدیگر هستند دلایل مشترکی برای همکاری پیدا کرده‌اند. دولت‌های هر دو کشور از این ایده که بیگانگان در امور داخلی‌شان دخالت میکنند خشمگین هستند.
خبرگزاری دولتی عربستان سعودی روز سه شنبه گزارش داد که شی در این سفر سه روزه در اجلاس سران عربستان - چین خلیج فارس و عرب - چین شرکت خواهد کرد. در این گزارش آمده که سران بیش از ۳۰ کشور و رهبران سازمان‌های بین المللی قصد دارند در آن نشست شرکت کنند و عربستان سعودی و چین سند "مشارکت راهبردی" امضا خواهند کرد.
این سفر پیامی ارسال می‌کند مبنی بر آن که نفوذ پکن در منطقه در زمانی که مقام‌های امریکایی می‌گویند قصد دارند تمرکزشان را از خاورمیانه به سوی آسیا و اروپا تغییر دهند و منابع دیپلماتیک و نظامی را در آن دو منطقه متمرکز سازند در حال افزایش است.
این سفر باعث می‌شود به ناچار مقایسه‌هایی با سفر "دونالد ترامپ" رئیس جمهور پیشین امریکا به عربستان سعودی که اولین سفرش به خارج از کشور به عنوان رئیس جمهور امریکا در سال ۲۰۱۷ میلادی محسوب می‌شد، صورت گیرد. او از سوی مقام‌های سعودی در خیابان‌هایی که با پرچم‌های امریکا تزئین شده بودند و تصویری بزرگ از چهره او نصب شده بود مورد استقبال قرار گرفت.
عربستان سعودی بیش از نیم قرن متحد نزدیک آمریکا بوده و ایالات متحده هم چنان ضامن اصلی امنیت این پادشاهی نفت خیز است و بخش عمده تسلیحات خود را به آن کشور می‌فروشد. با این وجود، حاکمان سعودی مدت‌هاست که به دنبال تقویت اتحاد با سایر کشور‌ها بوده اند تا برای آن چه که به عنوان یک جهان چند قطبی در حال ظهور و با نقش آفرینی چین به عنوان یک ابر قدرت قلمداد میکنند آمده شوند.
در همین حال، روابط ایالات متحده و عربستان سعودی به ویژه در چند سال گذشته ناهموار بوده و یکی پس از دیگری به پایین‌ترین حد خود رسیده است. "جو بایدن" رئیس جمهور فعلی امریکا در جریان کارزار انتخاباتی‌اش عربستان سعودی را دولتی "یاغی" خوانده بود. او پس از آغاز به کار به عنوان رئیس جمهور امریکا تجدیدنظر در روابط با پادشاهی سعودی را اعلام کرد و آن کشور را به خاطر قتل "جمال خاشقجی" شهروند سعودی – امریکایی و ستون نویس "واشنگتن پست" در سال ۲۰۱۸ در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول تحت فشار قرار داد.
این رویکرد بایدن باعث آزردگی خاطر مقام‌های سعودی شده جایی که "محمد بن سلمان" ولیعهد ۳۷ ساله هم نخست وزیر و هم حاکم واقعی کشور است و خود را یک رهبر جهانی پیشرو قلمداد می‌کند.
اخیرا مقام‌های امریکایی و سعودی بر سر تصمیم اکتبر برای کاهش تولید نفت توسط اوپک پلاس کارتل تولیدکنندگان انرژی که عربستان که نقشی کلیدی در آن دارد با یکدیگر دچار اختلاف نظر شدند. امریکا تصمیم سعودی‌ها را ناشی از انگیزه‌های سیاسی می‌داند.
"جیمز دورسی" کارشناس ارشد دانشکده مطالعات بین‌المللی اس. راجاراتنام در سنگاپور می‌گوید: «شی به وضوح میخواهد در لحظه‌ای که روابط بین ایالات متحده و عربستان سعودی تیره شده است پیامی ارسال کند. کشور‌های عربی منطقه نیز از گسترش روابط با چین میخواهند این پیام را به امریکا ارسال کنند: هی، گزینه‌های دیگری در اختیار داریم. واشنگتن تو تنها گزینه موجود نیستی».
بایدن در ماه ژوئیه به عربستان سعودی سفر کرد سفری که تا حدی برای ترمیم روابط میان دو کشور بود. او با مشت با محمد بن سلمان سلام و احوالپرسی کرد. در جریان نشستی با رهبران عرب در شهر ساحلی جده او تلاش کرد به مقام‌های سعودی اطمینان دهد که ایالات متحده منطقه را رها نمی‌کند. بایدن گفت: «ما کنار نمی‌رویم و یک خلاء برای پر شدن توسط چین، روسیه یا ایران باقی نمی‌گذاریم».
تنها چند روز پس از خروج بایدن از عربستان سعودی سفیر چین در عربستان در روزنامه "الشرق الاوسط" یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های سعودی با انتشار یادداشتی اشاره کرد که قدرت‌های غربی با عربستان سعودی با "تکبر" رفتار کرده‌اند. او اشاره کرد این در حالیست که چین با احترام با شرکای عرب خود رفتار می‌کند.
برای شی نشست در عربستان سعودی یک مهلت برای دور شدن از آشفتگی در داخل کشورش می‌باشد جایی که خشم فزاینده نسبت به محدودیت‌های شدید کووید باعث اعتراضات سراسری شد که جدی‌ترین چالش برای دولت چین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود.
عربستان سعودی علیرغم محکومیت‌های صورت گرفته از سوی ده‌ها کشور اروپایی و برخی کشور‌های آسیایی از جمله ترکیه، تجاوزات علیه مسلمانان اویغور در شین جیانگ را محکوم نکرده است. مقام‌های چینی نیز به نوبه خود از دولت سعودی به خاطر قتل خاشقجی انتقاد نکردند و توضیح رسمی مبنی بر این که وی قربانی یک عملیات خودسرانه بوده را پذیرفتند. "ما شیائولین" پژوهشگر روابط بین الملل در دانشگاه مطالعات بین المللی ژجیانگ در هانگژو می‌گوید: «چین به عنوان یک شریک تجاری هیچ الزامی برای عربستان سعودی از نظر حاکمیت، ارزش‌ها و ایدئولوژی ندارد و پیش شرطی را برای ریاض تعیین نکرده است. عربستان سعودی به چین اعتماد دارد».
این روابط به طور فزاینده‌ای در خیابان‌های ریاض قابل مشاهده هستند، زیرا سعودی‌ها شروع به خرید خودرو‌های چینی میکنند و شرکت‌های چینی حضور خود را در عربستان گسترش می‌دهند. چین هم چنین برای انرژی به منطقه متکی است و ردپای دریایی خود را در خاورمیانه گسترش داده است منطقه‌ای که مجرای طرح کمربند و جاده محسوب می‌شود و برای دستیابی چین به شرکای تجاری در اروپا لازم است.
علیرغم روابط اقتصادی چین با خاورمیانه به نظر می‌رسد مقام‌های چینی علاقه‌ای به ایفای نقش استراتژیک دفاعی ایالات متحده در منطقه ندارند. سپس موضوع چسبنده روابط تجاری و انرژی چین با ایران رقیب منطقه‌ای عربستان سعودی مطرح می‌شود.
"محمد الیحیی" پژوهشگر سعودی در مرکز بلفر در هاروارد و کارشناس ارشد اندیشکده هادسون می‌گوید: «تصوری تخیلی خواهد بود که فکر کنیم عربستان سعودی بتواند چین را جایگزین ایالات متحده کند. با این وجود، مقام‌های منطقه به ناچار به اهمیت روزافزون چین و افول امریکا پی برده و نسبت به این موضوع از خود واکنش نشان می‌دهند. زمانی که آنان می‌بینند قدرت استراتژیک امریکا به دلایل سیاسی یا به دلایل دیدگاه‌های جهانی برخی از سیاستمداران آمریکایی در حال کاهش است این وضعیت برای عربستان سعودی ناامید کننده است».
او می‌افزاید: «من فکر می‌کنم احمقانه خواهد بود که سیاستگذاران سعودی و سایر کشور‌های منطقه تهدیدات متوجه از جانب دور شدن امریکا از منطقه و تنظیم مجدد روابط آن کشور با منطقه را به صورت واقعی نپذیرند و نادیده بگیرند و با هوشیاری به این فکر نکنند که خاورمیانه یا نظم جهانی پسا امریکایی چگونه به نظر می‌رسد».
این که عربستان سعودی و همسایگان اش چگونه این نظم جهانی و جایگاه چین را در آن تصور میکنند طی چند روز آینده روشن‌تر خواهد شد. مقام‌های امریکایی در واشنگتن به دقت این تحولات را نظاره گر هستند تا ببینند آیا هر یک از توافق نامه‌های امضا شده در طول سفر شی به عربستان سعودی به بخش‌های حساس تری مانند دفاع یا انرژی هسته‌ای مربوط می‌شود یا خیر.
"کالین کاهل" معاون وزیر دفاع امریکا در امور سیاستگذاری طی نشستی توجیهی در بحرین در ماه گذشته به خبرنگاران گفت: «اگر آنان (سعودی ها) عمیقا از نظر زیرساخت‌های نظامی و تجهیزات نظامی با چین وارد معامله و همکاری شوند کارشان با ما دشوارتر خواهد شد».
او افزوده بود: «هر چه سیستم‌های نظامی و اطلاعاتی آنان با پکن ارتباط بیش تری داشته باشند چالش مستقیمی برای نیرو‌های ما در اینجا در منطقه خواهد بود».
با این وجود، او افزوده بود: «از آنجایی که چشم انداز ژئوپولیتیکی در حال تغییر است من ذهنیت پوشش ریسک را درک می‌کنم با کسب اطمینان از این که می‌توانید تمام شرط‌های خود را پوشش دهید».
"جاناتان فولتون" کارشناس ارشد در اندیشکده شورای آتلانتیک می‌گوید: «گفتن این که کشور‌های خلیج فارس در حال پوشش ریسک می‌باشند ارائه یک تصویر ناقص از واقعیت در جریان است».
او می‌گوید: «ایالات متحده برای آن کشور‌ها مهم است، اما چین نیز بازیگری ضروری است. آنان کار‌های مهم زیادی با هر دو طرف انجام می‌دهند. آنان میخواهند تا زمانی که می‌توانند به این کار ادامه دهند».
