گسترش ابتلا به ویروس HPV در ایران

نزدیک به یک دهه است که بحث شیوع این ویروس در بین زنان و مردان ایرانی مطرح شده؛ ویروسی که نامش آدم را یاد اچ‌آی‌وی یا همان ایدز می‌اندازد. البته که این ویروس از خانواده ایدز نیست اما از همان آغاز مطرح شدن شیوع آن در ایران گفته شد که به خطرناکی ایدز است و آن زمان بیشترین خطر و آسیب  را متوجه زنان دانسته و گفته شد که این ویروس می‌تواند منجر به ایجاد سرطان دهانه رحم در زنان و دختران ایرانی شود.
به گزارش کبنا به نقل از آرمان ملی، این بحث هم مطرح شد که زنانی که همسرانشان  رفتار غیر متعارف خارج از چارچوب خانواده دارند، بیشتر در خطر هستند و در واقع به شکلی از بیماری مبتلا می‌شوند که خود هیچ نقشی در آن نداشته‌اند. بحث‌هایی نظیر شرم و عدم مراجعه به پزشک هم مطرح شد و اینکه برخی از این بانوان با مراجعه دیرهنگام به پزشک منجر به جدی شدن بیماری در بدنشان و ابتلا به سرطان پیشرفته می‌شوند. حالا اما یک بحث دیگر هم مبنی بر خطرآفرین بودن این ویروس در مورد مردان هم مطرح شده است. یک پزشک گفته: «باور غلطی در بین مردم رایج است که عفونت HPV عمدتاً خطری است که زنان را تهدید می‌کند؛ اما باید توجه داشت که زنان و مردان هر دو می‌توانند با این ویروس مواجهه داشته باشند.»
گفته شده که این ویروس می‌تواند منجر به برخی سرطان ها در مردان ‌شود. علی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ جنسی و سلیکو- سکسولوژیست، گفته: «تقریباً همه افراد می‌توانند بالقوه در طول عمر خود در مقطعی با این ویروس آلوده شوند؛ اما به لحاظ اپیدمیولوژیک، عمدتاً آلودگی در همان سنین جوانی اتفاق می‌افتد.» او در مورد آماری که از سوی وزارت بهداشت اعلام می‌شوند، گفته که نمی‌داند آمار وزارت بهداشت بر مبنای چه پژوهشی است؛ اما خیلی خوش‌بینانه به نظر می‌رسد: «شیوع برآورد شده در مطالعات مراکز تحقیقاتی دانشگاهی به مراتب بیش از این بوده است. صرف نظر از این رویکردهای محافظه‌کارانه در اطلاع‌رسانی و ایجاد درک خطر در مردم، با تغییر سریع در الگوهای رفتار جنسی در جامعه، گسترش سریع آلودگی با این ویروس امری حتمی است.»
 HPV چیست؟
اسمش آدم را یاد HIV می‌اندازد. ایدز نیست اما کمتر از ایدز نمی‌تواند خطرناک باشد! پاپیلوما یا همانHPV؛ ویروسی جدید که محصول رفتارهای جنسی است. در واقع HPV مثل HIV (ایدز) محصول برخی تغییرات وسیع اجتماعی و تغییر الگوهاست. ویروسی که واژن، مقعد و ناحیه اوروفارنکس (قاعده زبان، پشت حلق، لوزه‌ها) از جمله نقاطی است که در بدن از خود نشانه‌ای به جا می‌گذارد و تبدیل به سرطان می‌شود. می گویند در هر دو دقیقه هزار زن در جهان به دلیل سرطان دهانه رحم می‌میرد و ۷۵درصد عامل ابتلا به این سرطان ویروس پاپیلوماست؛ زگیل دستگاه تناسلی. به گفته متخصصان، HPV گروهی از ویروس‌هاست که پوست و مخاط مرطوب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حدود ۱۰۰ نوع HPV وجود دارد که حدود ۴۰ نوع آن می‌تواند ناحیه تناسلی را درگیر کند: ویروس HPVقدرت سرایت بالایی دارد و عفونت ناحیه تناسلی با انواع خاص مانند نوع ۱۶ و ۱۸ آن می‌تواند باعث سرطان سرریکس یا زگیل تناسلی شود. در بسیاری از کشورهای غربی، واکسیناسیون علیه HPV از سال ۲۰۰۸ آغاز شده است. این واکسن در سنین ۱۲-  ۱۱ سالگی تجویز می‌شود و بسیار مهم است که بدانیم استفاده از واکسن هرگز جایگزین انجام تست پاپ اسمیر سالیانه (غربالگری) جهت تشخیص زودرس سرطان گردن رحم، نمی‌شود. باید گفت که جهت تشخیص HPV تست خونی وجود ندارد، می‌گوید حدود ۴۰درصد مرگ‌هایی که بر اثر سرطان دهانه رحم ایجاد می‌شود با انجام واکسیناسیون قابل پیشگیری است ضمن اینکه واکسیناسیون علیه HPV تا بیست سال در فرد سبب پیشگیری است.
 درباره واکسن این ویروس
اما آیا واکسن راه مناسبی برای پیشگیری است؟ دکتر آذین که اخیرا در این زمینه گفت‌وگویی با خبرآنلاین، انجام داده، توضیح داده که «نخست باید این موضوع را درنظر داشت که واکسن‌های HPV تنها برای مقابله با سویه‌های خاصی از ویروس تهیه می‌شوند؛ یعنی انواعی که با  ریسک بیشتری برای ایجاد سرطان همراه هستند. بنابراین واکسیناسیون به شکل مطلق جلوی آلودگی با انواع ویروس‌های HPV را نمی‌گیرد. هرچند واکسن یکی از اقدامات لازم برای پیشگیری اولیه است؛ اما هرگز به تنهایی کافی نیست. آموزش مردم و به ویژه گروه‌های آسیب پذیر (مثل جوانان) و ایجاد درک مناسبی از خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری یک رویکرد اساسی است که نمی‌توان از آن غفلت کرد. متأسفانه سیاستگذاران فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و حتی گاه حوزه سلامت نه تنها به این موضوع عنایت کافی ندارند، بلکه گاه فعالانه در تقابل با آن حرکت می‌کنند. اما سوال‌هایی در باره نوع واکسن هم مطرح می‌شود، از واکسن‌های ۹ ظرفیتی و چهار ظرفیتی صحبت می‌شود. دکتر آذین در این باره می‌گوید: «فعلا تزریق واکسن ۴ظرفیتی در بسیاری از کشورها برای همه افراد بالای ۱۰ سال توصیه می‌شود. طبیعی است که واکسن ۹ظرفیتی (که سویه‌های خطرناک بیشتری را پوشش می‌دهد)، در منطق و روی کاغذ کارایی بیشتری دارد. اما این موضوع که آیا در یک برنامه کشوری با در نظر گرفتن هزینه‌ها و امکان پذیری پوشش واکسیناسیون الزاما با این واکسن دستاورد و موفقیت بیشتری خواهیم داشت یا خیر، نیازمند ارزیابی کارشناسانه و مطالعات بیشتر است. حتی اگر نظام سلامت ما بخواهد و بتواند واکسیناسیون عمومی در این خصوص را اجرایی کند؛ دو نکته را نباید از نظر دور داشت؛ اول آنکه واکسیناسیون اگرچه لازم است، نمی‌تواند جایگزین آموزش و افزایش درک خطر شود و دوم آنکه پذیرش واکسن و استقبال مردم از آن نیازمند فرهنگ سازی و اطلاع‌رسانی علمی و منطقی قبلی است. متأسفانه در جریان واکسیناسیون کووید۱۹، کم توجهی به همین موارد از سوی برخی مسئولین باعث شد تا تجارب تلخی داشته باشیم که قاعدتاً باید از آن درس گرفته باشیم.»
 از تماس پوستی منتقل نمی‌شود
اما پیش از این و در اوایل دهه نود، نگارنده این رسانه (آرمان‌ملی) با پزشکان و متخصصان دیگری در این زمینه گفت‌وگوهایی انجام داده بود. در آن زمان دکتر محمدحسن فانی سالک، ‌جراح، متخصص زنان، گفته بود که «باید به این توجه کرد که این ویروس در حال حاضر به صورت خیلی زیادی در جامعه دیده می‌شود و در افرادی هم که هنوز ازدواج نکرده‌اند وجود دارد.» او از بیمارانی یاد کرده بود که همسرشان زن صیغه‌ای داشته و این ویروس را از آن فرد به همسر خود منتقل کرده‌اند و معتقد است که این ویروس همین طور در حال پخش شدن است. به گفته این متخصص و جراح زنان و زایمان، «در ایران این طور جا افتاده که این ویروس از طریق تماس پوستی هم منتقل می‌شود اما واقعیت این است که در حالی که یک زگیل پوستی باید خراشیده شود و اگر صدمه ندیده باشد به راحتی نمی‌تواند از طریق پوست وارد بدن شود.»
 مرد می‌تواند هیچ علامت ظاهری نداشته باشد اما حامل این ویروس باشد
دکتر فانی سالک، اشاره کرده بود که «برای آقایان محل اصلی این زگیل درپروستات است و مرد می‌تواند هیچ علامت ظاهری نداشته باشد اما حامل این ویروس باشد. » این متخصص هم در آن زمان بهترین راه‌حل را تزریق واکسن این ویروس دانسته و گفته بود: «آمار پنج ساله کمپانی تولیدکننده نشان می‌دهد این واکسن صد درصد به خانم‌ها ایمنی داده است. این واکسن را از  9سالگی می‌شود تزریق کرد و کسانی که نزدیکی نداشته‌اند تا 30سالگی می‌توانند از آن استفاه کند.» او با بیان این مطلب که در حال حاضر این واکسن برای آقایان هم توصیه می‌شود تا دیگر عامل انتقال نباشند، معتقد بود کسانی که این ویروس را دارند باز هم واکسن زدن به آن‌ها کمک می‌کند به این دلیل که هم تیپ‌های دیگر این ویروس را نمی‌گیرند و هم واکسن کمک می‌کند تیپ‌های دیگر ویروس که در بدنشان موجود است، حدودی کاور شود. از نظر او، هنوز تحقیقی وجود ندارد که اگر شما یک تیپ ویروس را دارید و بالای سی سال هستید – بالای سی سال، واکسن آن ایمنی را که باید به شما نمی‌دهد-  و نزدیکی داشته‌اید و این ویروس را گرفته‌اید، نباید این واکسن را تزریق کنید؛ یک نفر ممکن است نزدیکی داشته باشد و هنوز این ویروس را نگرفته باشد.
 ممکن است آن را دفع کنید
اما اینکه این ویروس ممکن است دفع شود تا حدودی درست است. دکتر فانی سالک گفته بود: «در مطالعاتی که آمریکن کالج انجام داد، ده هزار خانم را مورد بررسی قرار داده؛ در خانم‌هایی که زیر سی سال هستند اگر ظرف دو سال دوباره این ویروس را از کس دیگری نگرفته بودند، تا ۹۰درصد این افراد، بدنشان توانسته بود ویروس را بدون هیچ واکسنی دفع کند و افرادی که دفع نکرده بودند به این علت بود که یک پارتنر دیگر داشتند.»
 در مدارس و کتاب‌های درسی اطلاعاتی از این ویروس موجود نیست
با توجه به آنچه دکتر فانی سالک گفته بود، «مردم ایران، بسیار کم در جریان این ویروس هستند و حتی همکارهای خود من اطلاعات کاملی در این زمینه ندارند تا با بیمارانشان در این موارد مشاوره بدهند.» این متخصص زنان و زایمان با بیان این مطلب که ضایعه قابل مشاهده است، گفته بود: «در کشورهای توسعه یافته واکسن این ویروس اجباری شده و آگاهی در کتاب‌های درسی و مدارس آن‌ها وجود دارد اما متأسفانه در ایران چنین آگاهی‌ای وجود ندارد.»
 مادری که این ویروس را دارد سزارین کند
اما به نظر می‌رسد که این ویروس از مادر به نوزاد هم می‌تواند منتقل بشود؛ ‌به گفته دکتر فانی «کسی که این ویروس را دارد نباید زایمان طبیعی که باید سزارین کند چرا که نوزاد هنگام زایمان ترشحات واژن را می‌بلعد و این ویروس از راه دهان وارد بدن او می‌شود. بنابراین ویروس HPVیا از شریک جنسی و یا موقع زایمان از مادر به نوزاد منتقل می‌شود.»