تله توافق موقت

کبنا ؛سخنگوی وزارت خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران زمزمه‌ها در امریکا برای جایگزینی برجام با یک توافق موقت را رد کرد؛ طرحی که در هفته‌های اخیر در سایه آنچه در غرب «اعتراضات» در ایران خوانده می‌شود، پررنگ‌تر از قبل مطرح می‌شود.
به گزارش کبنا نیوز روزنامه جوان نوشت: عباس عراقچی، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی چندی پیش در گفت‌وگویی با اشاره به اغتشاشات ماه‌های اخیر در ایران به پروژه بدنام‌سازی، امنیتی‌سازی و مشروعیت‌زدایی از جمهوری اسلامی اشاره کرد؛ اظهاراتی که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و نه تنها به بعد پنهان سیاست ضدایرانی اشاره دارد بلکه انعکاس عبور غرب از توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴، معروف به برجام است. امریکایی‌ها مدتی است که پیاپی در اظهارنظر‌های رسمی می‌گویند که برجام دیگر در دستور کار آن‌ها نیست و این را به رویداد‌های ماه‌های اخیر ایران گره می‌زنند. در این بین، زمزمه‌ها حاکی از این است که واشنگتن به چیزی شبیه به یک توافق موقت با ایران، مایل است؛ چیزی که تلاش می‌شود به عنوان جایگزین برجام معرفی شود. کوتاه‌ترین تعریف از توافق موقت، «در نظرگرفتن محدوده‌ای برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای تسهیل محدود تحریم‌هاست.»
 روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز یک ماه پیش به نقل از یک مقام غربی که هویتش فاش نشد، با مطرح کردن غنی‌سازی در ایران، در مورد توافق موقت نوشت: «اکنون به نوعی توافق دیگر که قابل حصول باشد تمایل وجود دارد. اگر هیچ کاری نکنیم، ایران به غنی‌سازی ۹۰ درصدی اورانیوم نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود و خطر سوءتفاهم و بدترشدن اوضاع به‌صورت واقعی وجود دارد.» چنین توافقی، در حالی که به جای لغو کامل تحریم‌ها، تعلیق جزئی آن‌ها را مد نظر دارد، از این ظرفیت برخوردار است که مسئله هسته‌ای ایران را به یک چالش مداوم و فرسایشی تبدیل کند چیزی که نشان‌دهنده تغییر برآورد‌ها در امریکا و اروپا درباره نحوه برخورد با مسئله هسته‌ای ایران است.
 حدود مذاکرات را منافع‌مان تعیین می‌کند
به گزارش خبرنگار «جوان»، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه دیروز به صراحت هرگونه توافقی به غیر از برجام را رد کرد و گفت: «توافق موقت از نظر جمهوری اسلامی ایران مطرح نیست. مبنای ما بازگشت به برجام بر اساس سند امضا شده در سال ۲۰۱۵ میلادی است.» این دیپلمات ارشد ایرانی طی نشست پرسش و پاسخ هفتگی با خبرنگاران داخلی و خارجی، چارچوب مدنظر تهران در ادامه مذاکرات را هم یادآور شد و گفت: «اینکه تا کجا پیش می‌رویم، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران حدود و ثغور این کار را تعیین می‌کند. خط قرمز جمهوری اسلامی ایران منافع ملی است. حقوق قانونی و شناخته شده ملت ایران در بحث استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای در بحث برجام هم خط قرمز ما است. تحریم‌ها باید برداشته شود و جمهوری اسلامی ایران بتواند از منافع اقتصادی تعریف شده در برجام منتفع شود و فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو رسمی آژانس و عضو ان‌پی‌تی و معاهدات جامع تضمین شود.»
اندیشکده کوئینسی اخیراً به توافق موقت اشاره کرد و در گزارشی نوشت: «حتی اگر هیچ یک از طرفین عمداً بحران را تشدید نکنند، بدون از سرگیری نظارت سرزده و محدودیت‌هایی بر برخی فعالیت‌های هسته‌ای، اوضاع ممکن است از کنترل سیاسی خارج شود. زمان آن فرا رسیده است که به‌طور جدی در مورد برجام یا هر توافق موقت معقول، صحبت کنیم.»‌در واقع نظارت سرزده و محدودیت برای برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به توافق موقت اشاره دارد و اینکه چارچوب توافقی که غربی‌ها برای رسیدن به آن حریص هستند، محل بحث و چالش جدی است. یک بحث جدی، به محدودیت خلوص غنی‌سازی اورانیوم و ذخیره‌سازی آن مربوط می‌شود. محدودیت تعداد و نوع سانتریفیوژ‌ها موضوع دیگری است که در گزارش‌های غربی مطرح می‌شود، چیزی که باعث شده طرف‌های غربی مسئله دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سطح برجام را مطرح کنند. در برابر همه اینها، صرفاً تحریم‌ها علیه ایران کاهش می‌یابد و معافیت‌های نفتی و لغو مسدود بودن دارایی‌های ایران در بانک‌های خارج از کشور در چارچوب گزینه‌های اقدام متقابل غرب در برابر اقدام ایران مطرح شده است.
برخی ناظران با اشاره به تجربه ایران از برجام، حتی به ماندگاری چنین توافقی هم بدبین هستند. بر اساس برجام باید تحریم‌ها لغو می‌شد و برنامه هسته‌ای ایران وضعیتی عادی پیدا کرده و در نتیجه آن «با برنامه هسته‌ای ایران همچون برنامه هر دولت دیگر غیر دارنده سلاح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار» می‌شد. در حالی که حتی دولت دموکرات بایدن بعد از دو سال حضور در کاخ سفید حاضر نشد به توافق قبلی بازگردد، چنانچه تهران به توافق موقت تن دهد، نه تنها تحریم‌ها در روندی فرسایشی مانند استخوان لای زخم باقی می‌ماند بلکه حتی هیچ تضمینی به ادامه تعهد امریکا به همان توافق موقت نیز وجود ندارد، سناریویی که معنایی غیر از این نخواهد داشت که فرایند تضعیف ایران را به شکل یک روند دائمی حفظ خواهد کرد.
 سفر گروسی تأییدی است بر حقوق ایران در آژانس
در جریان نشست سخنگوی وزارت خارجه، با توجه به سفر اخیر رافائل گروسی، مدیر کل آژانس انرژی اتمی به ایران، موضوع بازرسی‌ها از تأسیسات هسته‌ای ایران هم مطرح شد که کنعانی این‌طور پاسخ داد: «افزایش بازرسی‌ها از برخی سایت‌ها از جمله فردو در چارچوب NPT (ان‌پی‌تی) و پادمان است و تحول جدیدی نیست و بر اساس توافق ایران و آژانس، مشخص می‌شود که این بازرسی‌ها چگونه صورت بگیرد. اساساً من مجدد تأکید می‌کنم که سفر آقای گروسی به تهران، تأکید مجددی است مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی به عنوان یکی از اعضای آژانس و عضو معاهده NPT به تعامل و همکاری مستمر با آژانس انرژی اتمی پایبند است.»‌وی خاطرنشان کرد: «این سفر و مذاکرات عالی یک بار دیگر نشان داد که ایران مایل است در چارچوب تعهد، مسئولیت‌ها و حقوقی که دارد، مناسبات خود را با آژانس استمرار بخشد و ابهامات فنی را مرتفع کند. بیانیه مشترک هم صادر شد.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی، در پاسخ به سؤالی درباره سیاست یک بام و دو هوای امریکا در زمینه تبادل پیام میان ایران و امریکا و موضع ایران هم گفت: «مقامات امریکایی همزمان هم تأکید کردند که ما کانال‌های خودمان را برای تبادل پیام با مقامات جمهوری اسلامی داریم. آقای بورل یا دیگر مقامات اتحادیه اروپا به نمایندگی از خود با جمهوری اسلامی ایران صحبت نمی‌کنند. بنابراین، اگر گفت‌وگوی ما با آقای بورل و اتحادیه اروپا بود، گمان می‌کنم که مشکلات ما تاکنون حل وفصل شده بود. آقای بورل به عنوان میانجیگر میان ایران و اتحادیه اروپا و امریکا عمل می‌کند. در این زمینه باید از مقامات دولت امریکا پرسید که دلیل تکذیب‌ها چیست؛ اینکه پیام را منتقل می‌کنید و تکذیب می‌کنید.»
نمای نزدیک / گروسی از توافق با ایران استقبال کرد
مدیرکل آژانس اتمی در نشست شورای حکام، با بیان اینکه به توافقی با ایران رسیده که به آژانس اجازه می‌دهد مراحل نظارت و راستی‌آزمایی را ادامه دهد، گفت از تمایل تهران در این زمینه استقبال می‌کند. به گزارش مشرق به نقل از وبگاه اطلاع‌رسانی آژانس اتمی، «رافائل گروسی» دیروز طی سخنرانی در آغاز نشست شورای حکام آژانس اتمی، درباره سفرش به جمهوری اسلامی ایران نیز صحبت کرد. گروسی با بیان اینکه به توافقی با ایران رسیده که به آژانس اجازه می‌دهد مراحل نظارت و راستی‌آزمایی را ادامه دهد، گفت: «من از تضمین‌های ایران مبنی بر اینکه مایل است فعالیت‌های راستی‌آزمایی بیشتری را انجام دهد، استقبال می‌کنم». وی توضیح داد: «روز شنبه از تهران برگشتم و در آنجا با مقامات ارشد از جمله رئیس‌جمهور محترم جمهوری اسلامی ایران آقای ابراهیم رئیسی، وزیر امور خارجه حسین امیرعبداللهیان و معاون رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران آقای محمد اسلامی گفتگو کردم». مدیرکل آژانس اتمی با بیان اینکه در این نشست‌ها اهمیت برداشتن گام‌هایی برای تسهیل همکاری‌های بیشتر جهت تسریع در حل مسائل پادمان باقی‌مانده مورد بررسی قرار گرفت، اظهار داشت: «هر دو طرف اذعان دارند که چنین تعاملات مثبتی می‌تواند راه را برای توافقات گسترده‌تر بین دولت‌های عضو هموار کند. به زودی جزئیات بیشتری در مورد سفر خود به ایران و وضعیت مربوط به تعهدات ایران در چارچوب برجام و توافقنامه ان‌پی‌تی ارائه می‌کنم.»