نشان دادن جهیزیه، عرف است یا معروف؟

برای رسیدن به جواب سوال، ابتدا لازم است که مراد از معروف، و عرف را بدانیم.
معروف؛ یعنی هر آنچه که نزد عقل و شرع به نیکی بیان شده باشد.
منکر؛ آنچه نزد عقل و شرع به نیکی بیان نشده است.
عرف؛ به معنای اتفاق رایج در بین مردم و در اجتماع را می گویند که ممکن است این عرف، موافق با معروف باشد؛ که ممدوح و پسندیده است و ممکن است که مطابق با معروف نباشد که مذموم، ناپسند و باطل است.
تغییر عرف باطل در جامعه و تبدیل آن به معروف، کار دشواری است و هنرمندی خاص خود را می خواهد.
امر به معروف و‌ نهی از منکر، بر اساس معروف های شناخته شده در عقل و شرع می باشد و نه عرف.
در مورد سوال مطرح شده، یعنی جهیزیه نشان دادن که در شرع مقدس اسلام، به عنوان یک معروف به آن اشاره ای نشده، یک عرف مذموم و ناپسند است؛ بدان دلیل که مفسده ایجاد کرده و به تبع آن آسیب های فردی و اجتماعی بسیاری از جمله چشم و هم چشمی، فخرفروشی، افزایش فشار روانی خانواده ها، زمینه ایجاد حسادت ها، احساس حقارت و خود کمتر بینی، به تبع آن، کاهش آمار ازدواج و بالا رفتن سن ازدواج در جوانان و کاهش فرزندآوری و مشکلات کنونی مربوط به پیر شدن جمعیت کشور را در پی دارد.
زیرا جوانان و به خصوص دختران، با دیدن جهیزیه های تجملاتی و پر زرق و برق، و عدم توان بر خرید چنین جهیزیه هایی، به دلیل احساس حقارت، ازدواج خود را به بهانه های مختلف به تأخیر می اندازند.
در مورد جهیزیه، باید به معروف و بر اساس شرع و عقل عمل کرد؛ که در اسلام و حتی در ماده ۱۱۰۷، قانون مدنی، جزو نفقه زن محسوب شده و تهیه آن بر عهده مرد می باشد؛ و اگر خانواده عروس در این زمینه همکاری می کنند، به خاطر لطف آنها می باشد؛ ولی متاسفانه هم اکنون بیشترین بار و فشار تهیه جهیزیه بر عهده خانواده عروس می باشد که تهیه آن و جمع کردن زنان فامیل برای نشان دادن جهیزیه، تبدیل به یک معضل و مانع بزرگ در ازدواج دختران جوان گردیده؛ زیرا  وقتی نمی توانند جهیزیه های آن چنانی تهیه نمایند، احساس حقارت نموده و ازدواج خود را به بهانه های مختلف به تأخیر می اندازند.
پس در این جا یک عرف ناپسند، مشکلات و سدهای زیادی را در برابر جوانان ایجاد کرده که به تبع آن آسیب های اجتماعی نیز بسیار گردیده است.
بهتر است که این فرهنگ در ایران نهادینه شود که خانواده دختر و پسر با همراهی همدیگر جهیزیه را تهیه کنند و در خرید جهیزیه نسبت به هم آسان گرفته و به تهیه ی آنچه از وسایل زندگی که ضرورت دارد، بدون توجه به حرف های خانواده ها و اطرافیان اکتفا نمایند.
در شروع زندگی مشترک که با عشق و علاقه  آغاز می شود، توجه به چنین مسائلی در اولویت نبوده و خاصیت عشق، مراقبت و محافظت از محبوب خود است. بنابراین عروس و داماد به خاطر چنین عشقی،  باید از بسیاری از خواسته های خود چشم پوشی نموده و ایثار نمایند.
برای رسیدن به خوشبختی دو چیز لازم است: یکی آسایش که همان مادیات است و دیگری آرامش که مسائل معنوی است.
اگر زن و مرد برخوردار از تمام امکانات و وسائل لوکس زندگی باشند؛ ولی از لحاظ روحی و روانی، آرامش لازم را نداشته باشند، این امکانات هیچ ارزشی نخواهند داشت.
ممکن است زوجی در نهایت فقر و نداری با هم زندگی نمایند؛ ولی از چنان آرامشی برخوردار باشند که شب هنگام که سر بر بالین می گذارند، بدون هیچ نگرانی به خواب می روند؛ اما در مقابل زوجینی که برخوردار از همه امکانات هستند؛ ولی بر اثر عدم آرامش روحی به دلایل مختلف، ناچار به مصرف قرص های آرامش بخش و خواب آور هستند. پس برای رسیدن به زندگی موفق و پایدار و خانواده مستحکم، داشتن آرامش از اولویت بیشتری برخوردار است.
با توجه به مطالب گفته شده و مفسده ای که نشان دادن جهیزیه به همراه دارد، از نظر اسلام، این عمل، عرفی ناپسند به شمار آمده که باید در راستای تغییر و تبدیل آن به معروف، فرهنگ سازی نموده و ابتدا از خودمان شروع نماییم و اگر افرادی ما را برای دین جهیزیه دعوت نمایند، در این امر مذموم، شرکت نکنیم و خودمان نیز از انجام دادن آن خودداری نماییم.
همچنین با آگاهی دادن زوجین نسبت به حقوق و تکالیف شان در ابتدای زندگی و به خصوص گوشزد تکالیف مردان و اینکه تهیه جهیزیه بر عهده مرد می باشد و زن از لحاظ شرعی و قانونی هیچ وظیفه ای در این قبال ندارد، از توقعات بیجای مرد و‌ خانواده وی کاسته شود.
باید در کشور ما این فرهنگ نهادینه شود که دختر و پسر با همراهی هم، در حد ضروریات، و بر اساس اولویت، وسایل مورد نیاز زندگی را تهیه نمایند و تلاش برای تهیه این وسایل، فشاری خارج از توان طرفین بر آنها وارد نکند و شروع زندگی مشترک، همراه با خاطره ای خوش برای زوجین باشد.
 وظیفه همه ما در رفع این معضل بزرگ، فرهنگ سازی با تبلیغ و ترویج ازدواج آسان و شروع آن از خودمان است که با الگو گرفت. نه از آیات الهی و سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) در ازدواج دخترش، فاطمه زهرا (س)، این فرهنگ سازی را در جامعه به مرور زمان انجام داده تا جوانان کشور عزیزمان را از غرق شدن در این رسم و عرف غلط نجات داده و باقیات و صالحات و توشه ای برای آخرت خود فراهم کنیم ان شاالله.