چرا امسال «یوم الشک» برای آغاز ماه مبارک رمضان نخواهیم داشت؟

روزه داری در آخرین روز ماه شعبان و به پیشواز رفتن ماه مبارک رمضان، جزو سنت های منتظران این ماه پربرکت است. بااین حال ریشه فقهی روزه پیشواز برمی گردد به شرایط خاص دیده شدن هلال اول ماه بعد در شامگاه بیست ونهمین روز ماه قمری که گاهی آسان دیده می شود و گاهی سخت.
از این رو بسیاری از متدینان وقتی هلال ماه رمضان در شامگاه 29 شعبان دیده نمی شود و ماه شعبان 30 روزه می شود، روز سی ام را «یوم الشک» در نظر می گیرند و برای احتیاط، نیت به روزه پیشواز می کنند. علت این سردرگمی که خود از جذابیت ها و پیچیدگی های تقویم هجری قمری است این است که آغاز و پایان ماه در تقویم هجری قمری بنا به توصیه پیامبراکرم(ص) با رویت هلال ماه به اثبات می رسد و نه صرفا با پیش بینی نجومی. این درحالی است که هلال اول ماه در هر ماه ویژگی های رصدی خاص خود را دارد؛ گاهی بسیار بسیار نازک است و گاهی ضخیم ، بعضی مواقع هلال ماه در شامگاه بیست ونهم ماه قمری به خورشید بسیار نزدیک است، یا هنگام غروب خورشید ارتفاع بسیار کمی از افق مغرب دارد و گاهی برعکس، از خورشید دور و ارتفاعش هم از افق زیاد است. در چنین مواقعی که پارامترهای رویت پذیری هلال ماه بحرانی نیست، رویت هلال ماه به تلسکوپ و تجهیزات خاص نیاز ندارد و می توان همه علاقه مندان را دعوت کرد که هلال اول ماه را با چشم خود ببینند و آغاز ماه مبارک برای شان به اثبات برسد.
احتمال بالای آغاز همزمان ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی
از اقبال خوب ما در آغاز سال نوی خورشیدی، شامگاه 29 شعبان امسال برابر با دوم فروردین 1402 شرایط هلال اول ماه برای رویت در منطقه غرب آسیا برای ایران و دیگر کشورهای همسایه مطلوب است. به این ترتیب از آنجا که شرایط رصدی ماه پیچیدگی خاصی ندارد می توان با اطمینان گفت که تمام کشورهای اسلامی شامل ایران و عربستان و... جملگی ماه مبارک رمضان را با هم آغاز خواهند کرد و از نظر نجومی، پنجشنبه سوم فروردین 1402 هجری شمسی برابر با یکم رمضان 144 هجری قمری خواهد بود؛ چنان که کارشناسان در استخراج تقویم رسمی کشور نیز همین پیش بینی را پیشتر انجام داده بودند و در تصویر استخراج شده از نرم افزارهای نجومی نیز می بینیم در غرب آسیا مشکلی برای رویت هلال ماه با چشم غیرمسلح نخواهیم داشت (شکل 1 و 2).
این را لازم است اضافه کنم که با توجه به توافق سیاسی اخیر ایران و عربستان، انتظار بیراهی نیست که در فضای مجازی و دیدوبازدیدهای نوروزی، بشنویم که بسیاری از هموطنان آغاز همزمان ماه مبارک رمضان در ایران و عربستان را متاثر از مسائل سیاسی اخیر ارزیابی کنند و آن را ناشی از هماهنگی مراجع دو کشور برای وحدت نظر در نتیجه توافق اخیر بدانند. بااین حال این تصور دایی جان ناپلئونی به احتمال فراوان در پایان ماه مبارک رمضان رنگ خواهد باخت. زیرا ویژگی های نجومی هلال ماه شوال امسال به گونه ای است که انتظار عجیبی نیست اگر ببینیم عربستان ماه رمضان را 29 روزه و ایران 30 روزه به پایان برساند. از این رو ممکن است عید سعید فطر در یک روز از سوی دو کشور اعلام نشود. از این رو واقعیتی که باید بپذیریم این است که پیچیدگی های هلال ماه و قواعد متفاوت فقهی و نجومی استخراج تقویم در ایران و عربستان، فراتر از مسائل سیاسی عمل می کند و همزمانی آغاز ماه مبارک رمضان امسال هیچ معنای خاصی جز «شانس» ندارد.
راهنمای دیدن هلال ماه رمضان امسال
برای دیدن هلال ماه رمضان 1444 کافی است پنج تا 10 دقیقه پس از غروب آفتاب چهارشنبه دوم فروردین 1402، رو به افق مغرب آسمان را تماشا کنید. یادتان باشد پرنورترین ستاره ای که آن زمان در ارتفاع بالایی از افق مغرب می بینید، درواقع سیاره زهره است (مطابق شکل 3). اندکی پایین تر سیاره مشتری را با چشم غیرمسلح می بینید. همان موقع یا دقایقی بعد، اندکی پایین تر از سیاره مشتری هلال زیبای شب اول ماه مبارک رمضان را به آسانی خواهید دید. برای تان توفیق بهره گیری از فرصت این ماه برای خودسازی و آشنایی با دنیای زیبای نجوم و هلال ماه را آرزو می کنم.