نبرد دیپلماتیک در شورای امنیت

در حالی که هفته گذشته با برخی اخبار و گمانه زنی های ناامید کننده درباره برجام به پایان رسید و موضوع اختلاف بر سر زندانی چهارم آمریکایی ها توافق بر سر تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا را متوقف کرده ، پنج شنبه شب نیویورک مقر سازمان ملل متحد میزبان نشست شورای امنیت در خصوص اجرای قطعنامه 2231 بود . طبق این قطعنامه دبیرکل سازمان ملل موظف است هر شش ماه گزارشی از اجرای قطعنامه 2231 را که به نوعی ضامن اجرایی حقوقی برجام به شمار می رود به شورای امنیت ارائه کند و جلسه بامداد روز گذشته در این چارچوب و به ریاست انگلیس در شورای امنیت برگزار شد . هرچند نفس برگزاری این نشست در چنین شرایطی نشان می دهد برجام و قطعنامه 2231 همچنان زنده هستند اما اظهارات دبیرکل و معاون او و نمایندگان ایران و سایر کشورهای حاضر در نشست نشان از آن دارد که وضعیت به هیچ عنوان خوب نیست و نسبت به گذشته پیشرفت خاصی صورت نگرفته است . با این حال سعید ایروانی نماینده دایم کشورمان در سازمان ملل تصریح کرد ایران آماده از سرگیری مذاکرات احیای برجام است. حضور اوکراین در این نشست نیز که نه عضو دایم و غیر دایم شوراست و نه قطعنامه 2231 به این کشور ارتباط دارد با اعتراض ایران و برخی دیگر از کشورها روبه رو شد، هرچند دعوت از اوکراین توسط انگلیس صورت گرفته بود تا این جلسه را به جنگ در این کشور و کمک های ادعایی از سوی ایران به روسیه ارتباط دهند .روسیه و چین در رای گیری برای حضور اوکراین در نشست شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ رای منفی دادند و کشور موزامبیک عضو غیردایم شورای امنیت رای ممتنع داد اما با توجه به حضور نماینده کی یف با ۱۲ رای مثبت و فشارهای آمریکا و انگلیس بر دیگر اعضای شورا و هم صدایی متحدان غربی این قطعنامه تصویب شد.
اعتراض شدید ایران به حضور اوکراین
امیرسعید ایروانی نیز در ابتدا گفت: می‌خواهیم موضع خود را به صراحت و  برای ثبت درخصوص شرکت نماینده اوکراین در نشست امروز  که در دستورکار منع اشاعه، به ویژه با تمرکز بر اجرای برجام برگزار می‌شود، اعلام کنیم. ما به شدت با دعوت ریاست شورا از یک کشور عضو که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع دستور جلسه این نشست ندارد، مخالفیم. ایروانی ادامه داد: ما این اقدام را نه سازنده و نه با حسن نیت می‌دانیم. در عوض، به نظر می‌رسد که این کار  تلاشی بدبینانه برای منحرف کردن توجهات از موضوع مبرم در دست اقدام  یعنی اجرای برجام و پایبند نبودن و قصور برخی از طرف‌های غربی در انجام تعهدات خود تحت این توافق است.ایروانی با بیان این که ایران قاطعانه اتهامات بی اساس اوکراین را رد می‌کند، خاطرنشان کرد: ایران موضع بی طرفانه خود را در قبال درگیری اوکراین حفظ کرده است. ما با صبر و حوصله منتظر شواهد ادعایی از اوکراین، پس از دیدار مقدماتی بین کارشناسان ایرانی و اوکراینی بوده‌ایم. با این حال، استفاده از به اصطلاح «سند» متشکل از عکس‌های متناقض و اطلاعات «منبع باز» مشکوک و سوءاستفاده از رویه‌های سازمان ملل برای انتشار آن به عنوان شواهدی از تخلفات ادعایی، همان طور که توسط اوکراین و بریتانیا انجام شده است، غیرحرفه‌ای، فریبکارانه و غیرسازنده است.وی پس از آن به موضوع اجرای برجام پرداخت و افزود: می‌خواهم با بیانی از دبیرکل در گزارش اخیرش شروع کنم که برجام را «بهترین گزینه موجود» توصیف می‌کند. در واقع همین هم هست. به همین دلیل است که امروز اعضای شورا بدون هیچ گونه تزلزلی بر حمایت قاطع خود از احیای برجام تاکید می‌کنند و اجرای کامل آن از سوی همه طرف‌ها را به‌ عنوان تنها اقدام عملی می‌خواهند. ما بر این عقیده هستیم که اگرچه برجام ممکن است بی عیب و نقص نبوده باشد، اما بدون شک با توجه به شرایط موجود، قابل اجراترین گزینه در آن زمان بوده و همچنان بهترین و ارزشمندترین گزینه در بین گزینه‌های موجود است.
گوترش: برجام همچنان بهترین گزینه است
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز در پانزدهمین گزارش خود به شورای امنیت در خصوص قطعنامه 2231 بیان کرده که طبق اعتقاد من توافق برجام بهترین گزینه موجود برای تضمین ماهیت منحصراً صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران است.رزمری دی کارلو، معاون امور سیاسی دبیرکل سازمان ملل نیز در همین نشست در بیانیه‌ای که در وبگاه سازمان ملل منتشر شده است، با اشاره به مذاکرات احیای توافق هسته‌ای که با وقفه روبه‌روست، گفت: «دیپلماسی تنها راه رسیدگی موثر به مسئله هسته‌ای ایران است. ضرورت دارد که تمامی طرفین هر چه زودتر گفتمان را از سر بگیرند و در زمینه مسائل باقی‌مانده به توافق برسند.»

اوکراینیزه‌سازی قطعنامه ۲۲۳۱!
به گزارش «جوان» طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) که توافق هسته‌ای ایران و دول غربی معروف به برجام بر اساس آن شکل گرفت، شورای امنیت هر شش ماه یک بار برای بررسی تعهدات این قطعنامه تشکیل جلسه می‌دهد. روز پنج شنبه موعد برگزاری یک جلسه دیگر از سلسله جلساتی بود که از سال ۲۰۱۵ تا الان برای بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار می‌شود. این جلسات به طور عرفی با حضور پنج عضو دائم و ۱۰ عضو غیر دائم و سایر اعضای برجام (آلمان) و ایران برگزار می‌شود. با این حال، جلسه روز پنج شنبه یک میهمان ناخوانده هم داشت؛ «نماینده دولت اوکراین» که دولت انگلیس، به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت، او را برای برجسته‌سازی مسئله موشکی ایران به جلسه دعوت کرد. طرف‌های غربی با این استدلال که ایران با ارسال هواپیما‌های بدون سرنشین برای عملیات نظامی در اوکراین، قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده، نماینده اوکراین را هم به نشست روز پنج‌شنبه شورای امنیت دعوت کردند، در حالی که مسکو و تهران ضمن رد چنین اتهامی، دعوت نماینده اوکراین را ایجاد انحراف در هدف واقعی نشست شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ که اساساً برای تضمین اجرای برجام تصویب شده است، داشتند. مخالفت با دعوت از نماینده اوکراین را روس‌ها شروع کردند، جایی که واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه خطاب به باربارا وودوارد، سفیر و نماینده دائم انگلیس (رئیس دوره‌ای شورای امنیت) گفت: «چرا شما از اوکراین برای شرکت دعوت کرده‌اید، درحالی که اوکراین عضو برجام نیست؟» سفیر روسیه گفت: «تصمیم رئیس شورای امنیت برای دعوت از یک کشور غیرعضو برجام برای شرکت در جلسه شورای امنیت با موضوع قطعنامه ۲۲۳۱ هدفدار است. جلسات پیرامون این قطعنامه در گذشته تنها با حضور اعضای شورای امنیت و همچنین اعضای برجام انجام می‌شد.» نبنزیا گفت که «برجام یک دستاورد مشترک شورای امنیت بود که در سال ۲۰۱۸ پس از خروج یکجانبه یکی از اعضا (امریکا) به خطر افتاد» در حالی به گفته نبنزیا «انگلیس به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت قصد دارد همه موضوعات این شورا را به اوکراین مرتبط کند. در نهایت ما با شورای امنیتی مواجه خواهیم شد که به جای رسیدگی به برجام، کاملاً سیاسی شده است.» معترض بعدی هم نماینده ایران بود. سعید ایروانی گفت: «می‌خواهم موضع خود را به صراحت و برای ثبت در رابطه با شرکت نماینده اوکراین در نشست امروز که با دستورکار منع اشاعه، به ویژه با تمرکز بر اجرای برجام برگزار می‌شود، اعلام کنم.» ایروانی گفت: «شدیداً به دعوت ریاست شورا برای یک کشور عضو که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع دستور جلسه این نشست ندارد، مخالف هستیم. ما این اقدام را نه سازنده و نه با حسن نیت می‌دانیم.» به گفته نماینده ایران، «به نظر می‌رسد که این تلاشی بدبینانه برای منحرف کردن توجه از موضوع مبرم در دست، یعنی اجرای برجام و عدم‌پایبندی و قصور برخی از طرف‌های غربی در انجام تعهدات خود تحت این توافق است.» دیدگاه متفاوت درباره قطعنامه
مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که حالا هشت سال از آن گذشته، محدودیت‌های مربوط به فعالیت‌های موشک‌های بالستیک ایران در اکتبر ۲۰۲۳ منقضی خواهند شد. با این حال، رویترز هفته قبل در گزارشی مدعی شد که اتحادیه اروپا قصد دارد تحریم‌های موشک‌های بالستیک را علیه ایران بعد از اکتبر ۲۰۲۳ نیز حفظ کند؛ کاری که معنای آن، نه تنها نقض قطعنامه ۲۲۳۱، بلکه نقض برجام است. در واقع، به نظر می‌رسد سه دولت اروپایی و امریکا، قصد دارند با تغییر نقطه ثقل، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را که تضمین اجرای برجام است، به برنامه موشکی ایران گره بزنند. «رزماری دی‌کارلو»، معاون سیاسی دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست روز پنج شنبه شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱، از «برجام به عنوان بهترین گزینه برای اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» یاد کرد و از امریکا خواست تحریم‌ها علیه ایران را رفع کند. او گفت: «دسامبر ۲۰۲۲ که آخرین باری بود که من به این شورا گزارش دادم همه طرف‌های این برنامه (برجام) و ایالات متحده تأیید کردند که بازگشت به اجرای کامل و مؤثر این برنامه تنها گزینه موجود برای حل‌وفصل مسائل پیرامون برنامه هسته‌ای ایران است. با گذشت شش ماه، مذاکرات برای احیای این توافق به بن‌بست خورده است.»‌رزماری دی‌کارلو در عین حال، از ایران هم خواست گام‌هایی را که - به زعم او- با تعهدات هسته‌ای تهران ذیل برجام سازگار نیستند به عقب برگرداند. او به اطلاعاتی از برخی کشور‌های عضو (طرف‌های غربی) درباره رونمایی از دو موشک بالستیک جدید توسط ایران و آزمایش آن در ماه‌های مه و جولای، اشاره کرد، ولی از پذیرش تفسیر طرف غربی درباره اینکه این آزمایش‌ها را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ می‌دانند، خودداری کرد و گفت: «نامه‌های دریافت‌شده از کشور‌های عضو کماکان دیدگاه‌های متفاوتی را درباره اینکه آیا این تحولات موشکی با قطعنامه مذکور ناسازگار هستند، منعکس می‌کنند.» تفاوت دیدگاه ناشی از تفسیر متفاوت تهران و متحدان آن در سوریه و چین است که معتقدند در قطعنامه ۲۲۳۱ با ادبیاتی غیرالزام‌آور از ایران «خواسته شده» از کار روی موشک‌هایی که «برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای» طراحی شده‌اند، خودداری کند.
قطعنامه ۲۲۳۱ موشکی و پهپادی نیست
سه دولت اروپایی در بیانیه‌ای مشترک ایران را به نقض تعهدات خود در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و توسعه موشکی متهم کرده و علاوه بر آن، ادعا‌های پیش‌تر تکذیب‌شده از سوی تهران و مسکو در خصوص ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را تکرار کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ایران تخلفاتش را با منتقل کردن صد‌ها پهپاد به روسیه از آگوست ۲۰۲۰ تشدید کرده است. تحویل این پهپاد‌ها با علم به این صورت گرفت که روسیه از آن‌ها برای هدف قرار دادن شهر‌های اوکراین و زیرساخت‌های حیاتی این کشور استفاده خواهد کرد.» نماینده امریکا نیز، روسیه را به استفاده از پهپاد‌های ایرانی برای حمله به شهر‌های اوکراین متهم کرد و گفت: «ایران و روسیه هر دو با مشارکت در انتقال این پهپاد‌ها قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده‌اند.»
در مقابل، نمایندگان روسیه، ایران و چین، کوشیدند نقطه ثقل برجامی قطعنامه ۲۲۳۱ را برجسته کنند. واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه، با بیان اینکه نماینده امریکا در این جلسه تمام صحبت‌هایش را به بحث اوکراین و پهپاد‌ها و موشک‌ها اختصاص داده، گفت که ایشان هیچ اشاره‌ای به برجام و اینکه آیا واشنگتن قصد بازگشت به آن را دارد یا نه نکرد. او همچنین گفت که ایران قصد داشته مذاکرات مربوط به برجام را در وین به سرانجام برساند، اما اقدامات امریکا و کشور‌های اروپایی باعث ایجاد بن‌بست در مذاکرات شده‌اند. نبنزیا تأکید کرد کشور‌های غربی تلاش کرده‌اند ایران را بابت این بن‌بست متهم کنند. نبنزیا تلاش‌ها برای متهم کردن ایران به نقض پارگراف‌های ۳ و ۴ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ را «مصداق ترسناک دیگری از ترویج اطلاعات جعلی» دانست و گفت: «ایران و روسیه هر دو بار‌ها نامه‌هایی را در شورای امنیت توزیع کرده و گفته‌اند هیچ شواهدی در تأیید این اتهامات وجود ندارد.»‌نماینده روسیه همچنین با اشاره به گزارش اخیر رویترز در خصوص قصد کشور‌های اروپایی برای حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران بعد از اکتبر ۲۰۲۳ هم گفت: «ما از همکاران‌مان می‌خواهیم در کارهای‌شان عقلانی عمل کنند و به تعهدات بین‌المللی خودشان پایبند باشند.» نبنزیا با تأکید بر اینکه هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد «از سرگیری اجرای این توافق» را تنها اقدام ممکن در راستای منافع همه بازیگران توصیف کرد. او گفت: «همه می‌دانند توپ در زمین چه کسی است. ایران، مایل به احیای برجام است، اما ما شاهد اقدام از جانب طرف مقابل برای حرکت در این مسیر نبوده‌ایم.» نماینده چین هم با اشاره تلویحی به گزارش رویترز که گفته دول اروپایی قصد دارند تحریم موشکی ایران را بعد از اکتبر ۲۰۲۳ نیز حفظ کنند، خواستار آن شد که از تکرار «نمایش مضحک» سال ۲۰۲۰ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران جلوگیری شود. سعید ایروانی، نماینده ایران نیز با یادآوری مجدد موضع ثابت ایران که معتقد است «برنامه‌های فضایی و موشکی ایران خارج از حوزه یا صلاحیت قطعنامه ۲۲۳۱ است» درباره نقض سیستماتیک قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی امریکا و دول اروپایی هشدار داد. او با اشاره به گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ گفت: «این گزارش (دبیرکل) بار دیگر نتوانسته است به دلایل اصلی وضعیت کنونی برجام، یعنی خروج امریکا از آن رسیدگی کند. همچنین در مورد نقض عمده و سیستماتیک امریکا و سه کشور اروپایی از تعهدات قانونی صریح آن‌ها تحت قطعنامه ۲۲۳۱ سکوت کرده است.»