دانشمندان نامدار کهگیلویه چه کسانی هستند؟ ( + فیلم )

کبنا ؛کهگیلویه در دوران شکوفایی خود، نقش موثری در تاریخ ایران داشت و آثار باستانی و تاریخی برجای مانده نیز گواه آن است اما آیا این بخش از ایران زمین، توانسته بود دانشمندان نامداری را نیز برای رشد علم، ادب، فرهنگ و هنر این مرز و بوم تربیت کند؟
    
به گزارش کبنا، دانشمندان کهگیلویه، بخش مهمی از تاریخ علم و ادبیات ایران را تشکیل می‌دهند، اما مانند خود تاریخ این بخش از کشور ناشناخته مانده‌اند. این موضوع، باعث شده است که دانشمندان و هنرمندان این سرزمین، به درستی شناخته نشوند و آثار و اندیشه‌های آنها، به فراموشی سپرده شود.
کهگیلویه تاریخی، بخش گسترده‌ای از غرب فارس است که امروزه بین استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر تقسیم شده است.
این سرزمین، پیشینه‌ای طولانی دارد و در طول تاریخ، شاهد حضور اقوام و فرهنگ‌های گوناگون بوده است.
در تحقیقاتی که در مورد تاریخ و رجال کهگیلویه انجام شده است، دانشمندانی از این سرزمین شناسایی شده‌اند که از حلقه های مفقوده تاریخ علم و ادبیات ایران به شمار می‌روند. این شخصیت ها، از دانشمندان برجسته روزگار خود بوده‌اند و آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته‌اند.
سید محمد طباطبایی بهبهانی (منصور) استاد ادبیات فارسی دانشگاه تهران روی این موضوع پژوهش هایی انجام داده که برخی از آنها را چاپ کرده و در این پژوهش ها به معرفی شخصیت های علمی و ادبی این بخش از کشور ایران پرداخته است.
از جمله دانشمندان کهگیلویه می‌توان به جمال‌الدین عبدالحمید کهگیلویی معروف به «صاحب البحر»، بهاءالدین عثمان کهگیلویی، نظام الدین اسحاق کهگیلویی، نورالدین جهانگیر کهگیلویی، مهدی قلی «سلطان» کهگیلویی و کمال الدین عبدالعزیز کهگیلویی اشاره کرد.
نظام‌الدین اسحاق کهگیلویی
نظام‌الدین اسحاق کهگیلویی، فقیه و قاضی قرن هشتم هجری بود که از شاگردان محمد بن یوسف کرمانی، از علمای برجسته‌ی آن زمان، بود. او در بغداد تحصیل کرده و در پایان دوره‌ی تحصیل، اجازه‌ی اجتهاد از استاد خود دریافت کرد. این اجازه‌نامه در تاریخ ۷۶۴ هجری قمری، در خانه‌ی محمد بن یوسف، واقع در محله‌ی «درب العدالة»، جنب مسجد خلیفه در بغداد، صادر شده است. نسخه‌ی این اجازه‌نامه، در کتابخانه‌ی مرعشی موجود است.
در پایان نسخه‌ای از کتاب مفتاح العلوم سکاکی، اجازه‌نامه‌ای از محمد بن یوسف به نظام‌الدین اسحاق کهگیلویی دیده می‌شود که در آن، وی را با وصف «نظام‌الملة والدین اسحاق الکوهکیلویئی» یاد کرده است. این اجازه‌نامه در تاریخ ربیع الاول سال ۷۶۴ در خانه‌ی محمد بن یوسف، واقع در محله‌ی «درب العدالة»، جنب جامع خلیفه در بغداد صادر شده است. نسخه‌ی یاد شده در کتابخانه‌ی مرعشی موجود است.
نظام‌الدین اسحاق کهگیلویی، علاوه بر فقه، در علم و ادب و شعر نیز دستی داشته و تعدادی از اشعار وی در منابع مختلف موجود است. وی از دانشمندان و ادبای برجسته‌ی قرن هشتم هجری به شمار می‌رود.

نورالدین جهانگیر کهگیلویی، دانشمند قرن هفتم هجری
نورالدین جهانگیر کهگیلویی، دانشمند قرن هفتم هجری و معاصر خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی بود. او پرسش فلسفی مهمی در مورد مجهول مطلق مطرح کرد که «مجهول مطلق قابل حکم نیست» نام داشت. خواجه رشیدالدین همدانی نیز در پاسخ به این پرسش، رساله‌ای مستقل با عنوان «سؤال و جواب» نوشت.
نسخه‌ای از این رساله در کتابخانه گنج بخش پاکستان، ضمن مجموعه شماره ۱۳۷۸۹ موجود است. به گفته احمد منزوی، این رساله به چاپ عکسی نیز رسیده است.
جمال‌الدین عبدالحمید کهگیلویی، فقیه بزرگ قرن هفتم هجری
جمال‌الدین عبدالحمید کهگیلویی، فقیه بزرگ قرن هفتم هجری، از دانشمندان برجسته‌ی کهگیلویه بود. او در سال ۶۴۸ هجری در کهگیلویه به دنیا آمد.
جمال‌الدین در دوران کودکی، به تحصیل علوم دینی پرداخت. او در سنین جوانی، به شیراز مهاجرت کرد و در آن شهر، نزد علمای بزرگ آن روزگار، به تحصیل علوم فقه، اصول، کلام، منطق و فلسفه پرداخت.
جمال‌الدین کهگیلویی، پس از اتمام تحصیلات، به تدریس و تألیف پرداخت. او در شیراز، به تدریس فقه و اصول پرداخت و شاگردان زیادی تربیت کرد. وی همچنین، کتاب‌های متعددی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی تألیف کرد.
یکی از مهم‌ترین آثار جمال‌الدین کهگیلویی، کتاب «بحرالحاوی» است. این کتاب، شرح و تحریر کتاب «الحاوی الصغیر» تألیف نجم‌الدین عبدالغفار قزوینی است و یکی از منابع مهم فقه محسوب می‌شود.
جمال‌الدین کهگیلویی، در سال ۷۱۷ هجری، به حج رفت. در راه حج، به یمن سفر کرد و در آن کشور، به تدریس پرداخت. اما به دلیل اختلاف با یکی از مقامات یمن، از آن کشور اخراج شد.
جمال‌الدین کهگیلویی، در سال ۷۳۰ هجری، در کهگیلویه، درگذشت.

کمال الدین عبدالعزیز کهگیلویی
کمال الدین عبدالعزیز کهگیلویی، یکی از ادیبان و دانشمندان برجسته زمان خود بوده است. درباره او، ابن الفوطی می‌گوید: "او شأن بلند و بزرگی داشت و ابیات زیر به خط وی دیده ام:
لـــه قــلم یـعنوا له کلّ صارم و تـــصد الخطیة الشــمر شرّعاً
إذا قطّه یوماً و أحـــراه کــاتباً و قد صار من نفس الکریمة أدرعا

بهاءالدین کهگیلویی، فقیه و قاضی بزرگ
بهاءالدین کهگیلویی، فقیه و قاضی بزرگ، در قرن هشتم هجری می‌زیست. او در کهگیلویه به دنیا آمد و در شیراز تحصیل کرد.
بهاءالدین در هجده سالگی، از کهگیلویه به شیراز رفت و در مدرسه فزاریه به تحصیل پرداخت. سپس برای تکمیل تحصیلات، به تبریز رفت و از محضر بزرگان علم و دانش، از جمله علاءالدین طاووسی، فخرالدین جاربگردی، شرف الدین حسن طیبی و شمس الدین محمدبن مظفر خطیبی خلخالی، بهره برد.
بهاءالدین پس از بازگشت به شیراز، به تدریس و تألیف پرداخت. او همچنین، به حل و فصل اختلافات مردم و رسیدگی به امور شرعی می‌پرداخت.
بهاءالدین، از علمای بزرگ و فقهای نامدار جهان اسلام در دوره خود بود.
بهاءالدین، سه بار به حج رفت و در پایان عمر، به گوشه عزلت پناه برد. او در سال ۷۸۲ هجری در شیراز درگذشت و در مدرسه‌ای که خود بنا نهاده بود، به خاک سپرده شد.
پس از بازگشت به شیراز، بهاءالدین به تدریس در مدرسه عضدیه پرداخت. او همچنین، به تألیف کتاب می‌پرداخت و به حل و فصل اختلافات مردم و رسیدگی به امور شرعی نیز می‌پرداخت.
بهاءالدین، در بازار رویگران شیراز، مدرسه‌ای بنا نهاد. در سال ۷۶۷ هجری، شاه شجاع کرمانشاهی، شیراز را تصرف کرد و بهاءالدین را به مقام قضا منصوب کرد.
محمود یبتک، در کتاب تاریخ آل مظفر، در این باره می‌نویسد: «شاه شجاع، مقام قضا را به بزرگترین فقیه زمان، سلطان فقها در دوران‌ها، مولانا بهاءالدین عثمان کهگیلویی، تقدیم کرد».
حافظ شیرازی، در شعری درباره وی این بیت را گفته است:
بـهاءالـحقّ والـدین طاب مثواه امام سنّت و شیخ جماعت
چو می رفت از جهان این بیت می گفت بـــر اهل فضل و ارباب براعت
به طاعت قرب ایزد می توان یافت قدم در نه، اگر هست استطاعت
بـدین دستـور، تـاریخ وفـاتش برون آر از حروف « قربِ طاعت »

سلطان کهگیلویی، ادیب، شاعر، عارف و موسیقیدان
سلطان کهگیلویی، ادیب، شاعر، عارف و موسیقیدان برجسته ایرانی، در قرن دهم و یازدهم هجری می‌زیست. وی از اعیان افشاریه کهگیلویه و از ملازمان شاه عباس اول بود.
سلطان کهگیلویی، از خاندان بزرگ افشار بود و در خدمت شاهان صفوی صاحب اقتدار و کارگزاری بود. وی پس از قلع و قمع طایفه افشار در عهد شاه عباس اول، از بیم جان به هندوستان شتافت و به حضور جلال الدین اکبرشاه و شاهزاده سلیم (جهانگیر) راه یافت.
وی در هنگام توجه خان خانان عبدالرحیم خان به فتح دکن، از کمک کنندگان او شد و در خاندیس و برار جاگیر یافت. اما پس از مدتی، از مقام و منصب کناره گرفت و به درویشمرگری و ترک و تجرید پرداخت.
سلطان کهگیلویی، در شعر و موسیقی مهارت تمام داشت. وی طنبور را به زیبایی می‌نواخت و اشعاری زیبا می‌سرود.

ضرورت شناساندن دانشمندان کهگیلویه به نسل های جدید
دانشمندان کهگیلویه، بخش مهمی از تاریخ علم و ادبیات ایران را تشکیل می‌دهند، اما مانند خود تاریخ این بخش از کشور ناشناخته مانده‌اند. معرفی آثار و اندیشه‌های این دانشمندان، می‌تواند موجب افزایش آگاهی مردم از این میراث ارزشمند و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه شود.
کهگیلویه، سرزمینی با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی است. این سرزمین، در طول تاریخ، شاهد حضور اقوام و فرهنگ‌های گوناگون بوده و دانشمندان و هنرمندان برجسته‌ای را پرورش داده است.
با این حال، تاریخ و فرهنگ کهگیلویه، مانند تاریخ آن، در طول زمان، مورد غفلت قرار گرفته است. این امر، باعث شده است که دانشمندان و هنرمندان این سرزمین، به درستی شناخته نشوند و آثار و اندیشه‌های آن‌ها، به فراموشی سپرده شود.
معرفی آثار و اندیشه‌های دانشمندان کهگیلویه، می‌تواند این مشکل را تا حدی حل کند. این امر، می‌تواند موجب افزایش آگاهی مردم از این میراث ارزشمند شود و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه را افزایش دهد.
با توجه به اهمیت آثار دانشمندان کهگیلویه، ضروری است اقداماتی مانند تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، استخراج آثار دانشمندان کهگیلویه از منابع مختلف، شناسایی و احیای آثار گمشده یا ناشناخته دانشمندان کهگیلویه و ترجمه آثار دانشمندان کهگیلویه به زبان‌های مختلف انجام شود.
تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، ضروری است. این امر می‌تواند موجب دسترسی عموم مردم به این آثار و آشنایی با اندیشه‌های این دانشمندان شود.
برای تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، می‌توان از روش‌هایی مانند استخراج آثار دانشمندان کهگیلویه از منابع مختلف، شناسایی و احیای آثار گمشده یا ناشناخته دانشمندان کهگیلویه، ترجمه آثار، تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارها و حمایت از پژوهش‌های مرتبط با دانشمندان کهگیلویه استفاده کرد.
استخراج آثار دانشمندان کهگیلویه از منابع مختلف که می‌تواند شامل منابعی مانند نسخه‌های خطی، کتاب‌های چاپی، و مقالات علمی باشد.
شناسایی و احیای آثار گمشده یا ناشناخته دانشمندان کهگیلویه که می‌تواند با استفاده از روش‌هایی مانند پژوهش میدانی، مصاحبه با موزه داران، و بررسی منابع تاریخی انجام شود.
ترجمه آثار دانشمندان کهگیلویه به زبان‌های مختلف و زبان فارسی امروزی که می‌تواند موجب دسترسی افراد بیشتری به این آثار شود.

تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، می‌تواند تأثیرات مثبتی مانند افزایش آگاهی مردم از میراث ارزشمند دانشمندان کهگیلویه، آشنایی مردم با اندیشه‌های دانشمندان کهگیلویه، تقویت هویت فرهنگی و ملی مردم کهگیلویه، ترویج فرهنگ علم و دانش بر جامعه داشته باشد.
برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهایی در مورد دانشمندان کهگیلویه، می‌تواند موجب معرفی این دانشمندان به جامعه و افزایش آگاهی مردم از این میراث ارزشمند شود.
برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهایی در مورد دانشمندان کهگیلویه، می‌تواند تأثیرات مثبتی مانند افزایش آگاهی مردم از میراث ارزشمند دانشمندان کهگیلویه، آشنایی مردم با اندیشه‌های دانشمندان کهگیلویه، تقویت هویت فرهنگی و ملی مردم کهگیلویه، ترویج فرهنگ علم و دانش بر جامعه داشته باشد.
تدریس آثار دانشمندان کهگیلویه در مدارس و دانشگاه‌ها، می‌تواند موجب آشنایی نسل جوان با این آثار و تأثیرگذاری آن‌ها بر اندیشه‌های نسل آینده شود. تدریس آثار دانشمندان کهگیلویه در مدارس و دانشگاه‌ها، نیز می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر جامعه داشته باشد.
حمایت از پژوهش‌های مرتبط با دانشمندان کهگیلویه، می‌تواند موجب شناسایی آثار و اندیشه‌های جدیدی از این دانشمندان شود.

ایرنا در پایان این گزارش نوشت: در مجموع، دانشمندان کهگیلویه، بخش مهمی از تاریخ علم و ادبیات ایران را تشکیل می‌دهند که مانند خود تاریخ این بخش از کشور ناشناخته مانده اند. شناسایی، معرفی آثار و اندیشه‌های این دانشمندان، می‌تواند موجب افزایش آگاهی مردم از این میراث ارزشمند و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه شود.
دانشمندان کهگیلویه، بخش مهمی از تاریخ علم و ادبیات ایران را تشکیل می‌دهند. معرفی آثار و اندیشه‌های این دانشمندان، می‌تواند موجب افزایش آگاهی مردم از این میراث ارزشمند و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه شود.
برای تحقق این امر، پیشنهاد می‌شود اقداماتی مانند تدوین و چاپ آثار دانشمندان کهگیلویه، برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهایی در مورد دانشمندان کهگیلویه، تدریس آثار دانشمندان کهگیلویه در مدارس و دانشگاه‌ها، حمایت از پژوهش‌های مرتبط با دانشمندان کهگیلویه انجام داد. این اقدامات، می‌تواند موجب احیای میراث ارزشمند دانشمندان کهگیلویه و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه شود.