هویت تاریخی پنهان شهرستان بویراحمد نمایان می‌شود؟

کبنا ؛شمار قابل توجهی از میراث تاریخی شهرستان بویراحمد ناشناخته مانده و در طرح که از چهار ماه پیش تاکنون آغاز شده دولت تصمیم گرفته این گنجینه‌های ارزشمند را سامان بخشد که البته مسوولان با کمبود اعتبار برای تحقق این مهم مواجه هستند.
به گزارش کبنا، شهرستان بویراحمد به عنوان مرکز و بزرگترین شهرستان استان کهگیلویه و بویراحمد ۱۵۵ یادگار تاریخی متعلق به دوره‌های مختلف تمدن کهن کشورمان دارد که بیش از نیمی از این میراث ارزشمند نیازمند توجه برای ساماندهی است.
از آنجا که هویت هر منطقه‌ای در دل میراث فرهنگی آن نهفته است و با ساماندهی این میراث می‌توان دریافت که گذشتگان چگونه زندگی می‌کردند و پیرو چه ارزش و هنجار‌هایی در جامعه بوده‌اند سامان بخشیدن به بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی این شهرستان گامی گره گشا در حفظ هویت ملی و تمدن ایران کهن محسوب می‌شود.
هرچند آغاز شناسایی بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی خود گامی ارزشمند برای حفظ میراث تاریخی این منطقه محسوب می‌شود اما کمبود اعتبار برای اجرای کامل طرح ساماندهی یادگار‌های تاریخی در‌ایستگاه اما و اگر است.
میراث تاریخی بخشی از سرمایه‌های یک کشور محسوب می‌شوند که در گذر زمان دست به دست شده و اکنون در اختیار ما قرار گرفته است.
این آثار به بخش‌های مملوس (مثل بنا‌های باستانی و تاریخی) و غیر مملوس (مثل آیین‌ها و سنت‌ها) در واقع سرمایه‌های ارزشمند یک ملت محسوب می‌شوند که در هر دوره‌ای متناسب با شرایط جامعه منبع درآمد و اشتغال مردم نیز بوده است.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بویراحمد گفت: ۸۰ اثر تاریخی این شهرستان که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته بود امسال با مشارکت باستان‌شناسان میراث فرهنگی کاوش و شناسایی شده است.
کاظم رحمانی افزود: تپه تل خالی در کاکان، محوطه چنارستان، گورستان محمودآباد، پناهگاه صخره‌ای آب دره، گورستان مهر علی از مهمترین آثار تاریخی تازه مطالعه شده در شهرستان بویراحمد است.

تپه تل خالی در کاکان، محوطه چنارستان، گورستان محمودآباد، پناهگاه صخره‌ای آب دره، گورستان مهر علی از مهمترین آثار تاریخی تازه مطالعه شده در شهرستان بویراحمد است.
وی بیان کرد: قدیمی‌ترین میراث تاریخی شهرستان بویراحمد که به تازگی کار مطالعاتی آن انجام شده تپه تل خالی منطقه کاکان است که مربوط به دوره پیش از تاریخ است.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بویراحمد تصریح کرد: همه این آثار قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی را دارد.
رحمانی تأکید کرد: نقشه‌برداری، تهیه مستنداتی مبنی بر تاریخی بودن و دفاع در شورای ثبت از مراحل ثبت ملی این آثار تاریخی است که انجام آن نیازمند پنج میلیارد ریال اعتبار است.
وی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی در گذر زمان چنانچه مورد رسیدگی و حفاظت قرار نگیرد بر اثر عوامل مختلف به ویژه باد و باران آسیب می‌بیند تأکید کرد: ثبت ملی آثار میراث تاریخی به عنوان پیش زمینه اخذ اعتبار حفاظت اقدامی اثربخش به منظور حفظ این گنجینه‌های ارزشمند است.
رحمانی خاطرنشان کرد: تاکنون ۷۵ اثر تاریخی شهرستان بویراحمد شامل تپه‌ها، گورستان‌ها، پل‌ها، غار‌ها و درختان کهنسال در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
وی تأکید کرد: تل خسرو هزاره ششم پیش از میلاد، تپه خرگوشی تل طلایی متعلق به دوره ساسانی، شهر تاریخی زی زی متعلق به اوایل دوره اسلامی، گورستان دلی شب لیز هزاره اول پیش از میلاد و پل‌های قدیمی صفویه متعلق به دوران صفویه از جمله یادگار‌های تاریخی این شهرستان است.
شهرستان بویراحمد در گذر تاریخ
یک باستان‌شناس می‌گوید: بررسی‌های می‌دانی نشان می‌دهد که شهرستان بویراحمد دست کم هفت هزار سال قدمت دارد.
زینب رضایی تل زالی تأکید می‌کند: این برآورد‌ها براساس وجود شواهد تاریخی یا‌اشیا کشف شده در محوطه‌ها و بنا‌های تاریخی شهرستان بویراحمد از سوی باستان‌شناسان انجام گرفته است.

وی بیان کرد: تل خسرو یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهرستان بویراحمد است.
رضایی تل زالی عنوان کرد: گورستان تاریخی جنب بیمارستان امام سجاد (ع) از دیگر یادگار‌های تاریخی شهرستان بویراحمد است که چندین هزار سال قدمت دارد.
نگاهی به اثر تاریخی تل خسرو
اثر تاریخی تل خسرو در مرکز کهگیلویه و بویراحمد که با نام تپه خسرو نیز شناخته شده و یادگار هزاره‌های پیش از میلاد محسوب می‌شود جاذبه‌ای آمیخته با افسانه است که سالانه گردشگران و مسافران زیادی از استان‌های همجوار آن را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کنند.
این منطقه که شامل تپه تاریخی تل خسرو و روستایی با همین نام است به دلیل قرار گرفتن در پنج کیلومتری شهر یاسوج در نیمه نخست هر سال مقصد تعداد پرشماری گردشگر است.
بومیان آن را به «کی خسرو» فرزند «سیاوش» از پادشاهان کیانی نسبت می‌دهند و افسانه این نقطه، قرن هاست که سینه به سینه بین مردم بویژه ساکنان استان کهگیلویه و بویراحمد روایت می‌شود.
ساکنان تل خسرو می‌گویند: پس ازآنکه به کی خسرو سروش الهی می‌رسد، به دشت یاسوج می‌آید و به سوارانش دستور می‌دهد هرکدام توبره‌ای خاک بر روی هم بریزند تا تپه‌ای شکل بگیرد.
آن طور که در متون اساطیری آمده، آنگاه که خسرو در حضور مردم پادشاهی را واگذار و تن به آب گوارای رودخانه بشار می‌سپارد گروهی از سربازان سپاهش به فرماندهی بیژن که شمارشان به ۳۰نفر می‌رسیده برای پیدا کردن او اعزام می‌شوند و در سی سخت و شمال این منطقه در برف گرفتار می‌شوند که به گردنه بیژن معروف می‌شود و شهر سی سخت نیز به یاد آن ۳۰ نفر نام نهاده شده است.
این که آیا چنین داستانی واقعیت داشته یا ساختگی است مشخص نیست و تنها یک شاهد می‌توان برای آن آورد، آن طور که در شاهنامه فردوسی حکایت شده پس از اینکه کی خسرو تاج بر سر لهراسب گذاشت به غاری در رشته‌کوه دنا (که اکنون با نام غار کیخسرو شناخته می‌شود) می‌رود.
شمار دیگری از ساکنان محلی نیز روایت دیگری از تل خسرو دارند آنان می‌گویند که کیخسرو در کنار چشمه پرآب، مزرعه بزرگی می‌بینید که پیرمردی تنها در جمع‌آوری محصول عاجز مانده و دستور می‌دهد سپاهیان هر یک دسته‌ای از محصول را برای او جمع‌آوری کنند.
پس از این اقدام خسرو از پیرمرد پرسید:‌ای پیرمرد بگو در کار کردن دست جمع بهتر است یا فردی؟ پیر می‌گوید: دست جمع، سپس می‌پرسد: موقع خوردن دست جمع بهتر است یا فردی؟ پیر می‌گوید: فردی.

خسرو از بخل او آزرده و خشمگین می‌شود و دستور می‌دهد هر یک از لشکریان یک توبره خاک در کنار آن چشمه روی‌هم بریزند که با این کار در وسط آن دشت صاف تپه نسبتاً بزرگی ایجاد می‌شود و برای آنکه در حال سخنرانی همه لشکر او را ببینند به بالای تپه می‌رود و لشکریان خود را به عدالت، انصاف، مردم‌داری، نیک نفسی و وطن‌پرستی ضمن نصیحت می‌کند.
بر اساس روایات محلی‌، کیخسرو کاخی بر سر این تل یا تپه بنا نهاده بود که پرفسور گاوبه، آثار آن را به‌صورت عمارتی با آجر‌های زرد چهارگوش و آجر‌های سرخ از نوع آجر‌های پل علیایی بهبهان (ارجان قدیم) مشاهده کرده و این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است.
پروفسور گابه تل خسرو را بازمانده‌های عمارت یا کاخی با آجر‌های زرد چهارگوش دانسته و قدمت آن را به پیش از هخامنشیان می‌داند.
برخی باستان‌شناسان می‌گویند که به نظر می‌رسد وجود منابع فراوان خاک حاصلخیز و آب کافی و جنگل‌ای انبوه شرایط را برای زیست گروه‌های انسانی در دوره‌های مختلف پیش از تاریخ در این منطقه فراهم کرده است.
دره یاسوج از معدود دره‌های بازمیان کوهی زاگرس جنوب وجنوب غربی محسوب می‌شود که تپه تل خسرو در آن واقع شده است و شاخص‌ترین محوطه‌های کشور در این بخش است.
دردهه ۷۰ تعداد ۱۳ گمانه کوچک با هدف تعیین عرصه و پیشنهاد حریم در اطراف تپه تل خسرو ایجاد شد و لایه‌نگاری این تپه برای نخستین بار در سال ۸۷ آغاز شد که در این کاوش‌ها تمام جنبه‌ها و پرسش‌های پژوهشی را مد نظر قرار گرفت.
در این فصل از کاوش آثاری شامل ساختار‌ها و سازه‌های معماری کوره‌های سفالگری و اشباعی مثل سردوک ومهر، دستبند مفرغی به شکل مار از دوره هخامنشی و ابزار‌های سنگی واستخوانی یافت شده است.

یک تدفین استثنایی در این تپه از دوره فرهنگی «باکون» مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد مشاهده شده است که یک تدفین سه نفره است و اجساد به شیوه چمپاتمه‌زده و جنینی در درون یک حفره ودر کف منزل مسکونی دفن شده‌اند.
باستان‌شناسان معتقد هستند این نوع تدفین در کف منازل مسکونی بر مالکیت افراد منازل و خانه‌های مسکونی دلالت دارد و از نکات جالب این تدفین وجود‌اشیا و مهره‌های تزئینی بر روی انگشت وسط دست راست و گردن یکی از افراد است.
وجود ظروف سالم در درون گور بیانگر اعتقاد ساکنان این منطقه در هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد به دنیای پس از مرگ است بدین معنی که ساکنان باستانی این منطقه، اعتقاد داشتند ظروف را که شخصی متوفی در این دنیا مورد استفاده قرار می‌داده در دنیای پس از مرگ نیز به آنان احتیاج دارد.
ضرورت ساماندهی آثار تاریخی
یک باستان‌شناس اعتقاد دارد که شناسایی، کاوش، ثبت ملی، مرمت از نیاز‌های ضروری حفاظت تعداد زیادی از آثار تاریخی شهرستان بویراحمد است.
رضایی تل‌‌زالی تأکید می‌کند: حداقل دستاورد شناسایی و کاوش در آثار تاریخی قرق و حفاظت از آن با حصارکشی است.
وی عنوان کرد: در صورت وجود اعتبار می‌توان در مراحل بعدی برای تملک، پیشگیری از ساخت و ساز، ثبت ملی و مرمت این آثار اقدام کرد.
شهرستان بویراحمد از شمال با شهرستان‌های دنا و مارگون، از شمال شرقی با شهرستان سمیرم استان اصفهان، از غرب با شهرستان کهگیلویه، از جنوب غربی با شهرستان چرام، از جنوب با شهرستان‌های رستم و ممسنی استان فارس و از شرق با شهرستان سپیدان استان فارس همسایه است.