خواست مردم از مجلس چه بود؟

کبنا ؛متن ارسالی؛ امروز سالگرد مرحوم مدرس است. همان‌که اسوه شجاعت در پرسش از قدرت است. مهم‌ترین خصلت او در سیاست، عدم لکنت زبانش در برابر قدرت‌داران بود. هرچند خود در بخشی از قدرت تعریف می‌شد و در چند مجلس بر کرسی نمایندگی نشسته بود، اما هیچ‌گاه مقهور قدرت نشد. زبانش برای دفاع از مردم و عقیده‌اش مقابل هیچ قدرتی به لکنت نیفتاد. با این وجود، اهل مدارا بر اساس منافع کشور هم بود. باوجود مخالفت با شاه وقت، اما در جنگ جهانی اول، در جهت منافع ملّی با مخالفان خود همکاری می‌کرد. هم دلِ حمله به قدرت را داشت و هم عقلِ همکاری با آن! گاهی شور و شجاعت به‌خرج می‌داد و گاه حکمت و مصلحت. با این حال، وجه تشخص او، بی‌پروایی در پرسش از قدرت بود. به‌درستی روز مجلس را با نام او گره زده‌اند. فلسفه پارلمان اساساً همین است؛ نظارت و پرسش از قدرت. در ساختار سیاسی ما، مجلس شورای اسلامی این وظیفه را بر ذمه دارد. مجلس به نمایندگی از مردم باید به تصمیمات و پستوهای قدرت نظر اندازد و قدرت را به پرسش بکشد. در واقع قرار بود که مردم از پرده مجلس، پسِ‌پرده‌ قدرت را ببینند.
الگوی مدرس، می‌تواند سرمشق و شاخص مجلسِ مردمی باشد. مجلسی که زبانش در برابر قدرت به لکنت نیفتد و در پرسش از قدرت حدی جز منافع ملّی نشناسد.
میزان تولیدِ نمایندگانِ مدرسی، می‌تواند شاخصی برای سنجشِ میزان مردمی بودنِ مجلس باشد. حاجت به گفتن نیست که در ایران خطِ تولید مدرس تقریباً تعطیل است. و این پرسش و چالشی جدی است که باوجودِ اینکه در فرهنگِ سیاسیِ ما، مدرس اینگونه ستایش می‌شود، اما چرا این ساختار نمی‌تواند مدرس تولید کند؟!
اولین مساله‌ای که ابتدا به ذهن می‌رسد این است که میزان پاسخگویی به مردم نسبت مستقیم با تحقق مجلس مردمی دارد. یعنی هرقدر یک نماینده خود را پاسخگوی ملت بداند به همان نسبت به الگوی مدرس نزدیک شده است. اما آیا واقعاً امروز نمایندگان ملت در مجلس، خود نمی‌خواهند مدرس باشند؟ من گمان نمی‌کنم که مشکل از اراده نمایندگان برخیزد! اجمالاً باید تصریح کرد که ما در قدرت، تعینِ نهادی داریم. نیروهای نهادی و نهانی در تکوین شخصیت نمایندگان نقش تعیین کننده دارند. ساخت قدرت در ایران به‌گونه‌ای است که یک مسئول بیش از اینکه خود را پاسخگوی مردم بداند، پاسخگوی قدرت می‌داند. اگر قرار باشد مجلس مردمی داشته باشیم راهِ آن گشودن اراده مردم در مکانیزم‌های تشکیل مجلس است. راه مردمی‌تر شدن از توسعه نهادهای انتخابی می‌گذرد.
متاسفانه اما چندی است که نهادسازی‌هایی از جمله در مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز شده که به مرور تضعیف نهادِ رایِ مردم می‌انجامد. با این وضعی که داریم این مجمع به مرور کارکرد مجلس سنا را پیدا می‌کند و دیگر نهادهای انتخابی که وظیفه قانونگذاری دارند را به حاشیه می‌راند.
اگر به تحقق نمایندگان مدرس‌گونه می‌اندیشیم، اگر به مردمی شدنِ حکومت فکر می‌کنیم، اگر دغدغه مشروعیت مردمی داریم، باید به جای تضعیف نهادهای انتخابی، آنها را توسعه دهیم و تقویت کنیم و دست مردم را بیشتر در حکومت بگشاییم تا نمایندگان و مسئولان مردمی‌تر شوند.
------------------------------
 محمدعلی وکیلی