دو بار از یک سوراخ تحریم گزیده نشویم (آغاز پایان یک ترفند)

کبنا ؛  مالک آوریده - ایالات متحده آمریکا از همان اوایل شروع انقلاب اسلامی، با هدف پایان دادن به اهداف و شعائر رهبران ایران، از راههایی مثل قوانین و فرامین اجرایی رئیس جمهور، به تحریم این کشور مبادرت کرده است. مطالعه و بررسی این تحریم‌ها، نشان می‌دهد که آنها همواره آثاری فراتر از آثار واقعی خودشان بر اقتصاد و جامعه ایران داشته‌اند. این امر، معضلی است که در طی این سالها بخصوص در طول دو دهه اخیر با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. اما سؤال این است که چرا؟ چرا تحریم‌ها، آثاری فراتر از آثار واقعی خود، بر اقتصاد و جامعه ایران می‌گذارند. در اینجا در پی بررسی این موضوع، خصوصاً با تحلیل و بررسی سخنان اخیر مایک پمپئو (وزیر امور خارجه آمریکا) در ارتباط با ایران هستیم. مایک پمپئو، طی روزهای پیشین در سخنرانی‌ها و کنفرانس‌های خود، بارها اذعان کرده است که ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) موعد اجرای مکانیسم ماشه و احیای تحریم‌های بین المللی علیه ایران است. او این جمله را بارها و بارها در مجامع مختلف تکرار کرده است. اما براستی علارغم اینکه اکثریت اعضای شورای امنیت این خواسته ایالات متحده را منتفی دانسته‌اند، و در این راه آمریکا خود را تنها می‌بیند، هدف از تکرار این جملات در سخنان پمپئو چیست؟ واقعیت چیست؟
جدای از این مبحث که آیا آمریکا در ظاهر می‌تواند به تنهایی تحریم‌های بین المللی را احیاء کند یا خیر؛ باید به این مسئله اساسی‌تر بپردازیم که در واقع ایالات متحده در سیاست فشار حداکثری خود، از تمام ظرفیت‌های تحریمی ممکن در حوزه‌های نفتی، حمل و نقل، کشتیرانی، ارزی و مالی و.... استفاده کرده است و عملاً حوزه تحریم نشده در ایران وجود ندارد و اکثر کشورهای صاحب نفوذ در دنیا در عمل با تحریم‌های ایران همراهی کرده‌اند. اتحادیه اروپا علارغم مخالفت با اعمال مکانیسم ماشه، اما در واقع بعد از برجام تمام روابط تجاری را قطع و حامی ساکت تحریم‌های آمریکا بوده است. شرکت‌های چینی هم خیلی زودتر از کمپانی‌های غربی، ایران را ترک کرده‌اند و روسیه که غالباً تحریم را بهانه عدم انجام تعهداتشان کرده‌اند. پس عملاً تحریم‌های بین المللی با خروج دونالد ترامپ از برجام، اجرایی شده‌اند، هر چند در ظاهر چیز دیگریست. اما آنچه که پمپئو و طراحان سیاست فشار حداکثری را وادار به روزشماری فرا رسیدن تحریم‌های بین المللی علیه ایران کرده است، صرفاً استفاده یا به بیانی دقیق‌تر، سواستفاده از آثار روانی اعلام این خبر تحریمی بر اقتصاد و جامعه  ایران، بخصوص با کمک کاسبان داخلی تحریم است. یادمان نمی‌رود، زمانی که دونالد ترامپ در اردیبهشت ۱۳۹۷ از برجام خارج و خبر بازگشت تحریم‌ها در دوره‌ی زمانی سه و شش ماهه را اعلام کرد، بلافاصله بی ثباتی‌ها در بازار شروع شد، در حالی که بطور منطقی، آثار واقعی تحریم‌ها در یک حوزه باید مدتی بعد از اعمال آن تحریم نمود کند. در حالی که در مورد ایران این امر صادق نیست و قبل از اعمال هر گونه تحریم، به دلیل جو روانی ایجاد شده در جامعه، در همان روزهای اعلام خبر، آثار خود را می‌گذارد. همچنین باید آثار تحریم‌ها در روزهای بعد از اعمال تحریم را اضافه کرد. به عبارتی دیگر، در جواب به سؤال این پژوهش باید گفت که هر تحریمی که علیه ایران اعمال شده است، دو بار بر اقتصاد ایران اثر گذاشته است. یک بار به دلیل جو روانی ایجاد شده توسط کسانی که اصولاً از نحوه اعمال تحریم‌ها آگاهی کافی نداشته‌اند و بار دیگر به دلیل آثار عملی و واقعی‌تر تحریم. بنابراین دقیقاً به همین دلیل است که تحریم‌های ایران آثاری فراتر از آثار طبیعی خود می‌گذارند.
بنابراین برای عدم تکرار این هزینه‌ها بر دولت و مردم، در مورد روزشماری مایک پمپئو مبنی بر احیای تحریم‌های بین المللی علیه جمهوری اسلامی ایران، باید گفت که ایالات متحده از تمام ظرفیت‌های تحریمی علیه ایران استفاده کرده است و تمام متحدان این کشور، در عمل با فشار حداکثری آنها همراه شده‌اند. بنابراین هدف آن‌ها صرفاً استفاده از جو روانی اعلام این خبر برای بازگرداندن بی ثباتی‌ها به اقتصاد و جامعه ایران است. زیرا که با گذشت زمان، عملاً ایران کم کم خود را در مقابل آثار واقعی تحریم‌ها واکسینه کرده و از طرفی دیگر، متحدان آمریکا از اینکه وعده دونالد ترامپ مبنی بر فروپاشی اقتصاد و جامعه ایران در پی تحریم‌ها، به نتیجه نرسیده است، آزرده خاطر خواهند شد و در این راه امکان بازنگری در سیاست‌های خود در قبال ایران را خواهند داشت. بنابراین در این شرایط حساس می‌توان از سیاستمداران، اقتصاد دانان و بخصوص از رسانه‌های داخلی انتظار داشت که با آگاهی رسانی در این زمینه، جبهه‌های داخلی و کاذب اثرگذاری تحریم‌ها را از بین برده و شرایط روانی احیای دوباره اقتصاد ایران را فراهم کنند.
-----------------------------------------------
دانشجوی دکتری علوم سیاسی