رطب خورده منع رطب چون کند!

کبنا ؛«أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ؛ آیا مردم را به نیکی دعوت می‌کنید، اما خودتان را فراموش می‌نمایید، با این‌که کتاب (آسمانی) را می‌خوانید؟! آیا نمی‌اندیشید؟‌» (بقره: 44)
عمل در کنار اعتقاد قلبی و اقرار زبانی، یکی از سه پایه دین‌ورزی است و در حقیقت بدون آن، همه سلوک دینی و معنوی انسان مختل می‌شود.
دوستی، قصه‌ای را از زبان پدرش -که تقریبا مربوط به یکصد سال پیش است- نقل می‌کرد که در آن روزگار ما در روستایمان واعظ و مُبَلغ به معنای امروز نداشتیم، معمولا در مراسمات و... مردم یکی از اهالی روستا را که برای خودش شهرتی دست و پا کرده بود، برای سخنرانی دعوت می‌کردند. این شخص هم قبل از سخن‌گفتن، زبان‌مزدش را مشخص می‌کرد و تا آن را نمی‌گرفت، سخن نمی‌گفت! و اگر صاحب مجلس چانه می‌زد، قبول نمی‌کرد و معروف بود که حتی یک‌ریال هم تخفیف نمی‌دهد! تا این‌جای کار چندان عجیب نبود، عجیب آن بود که این فرد به‌محض آن‌که در جلسه لب به‌سخن می‌گشود، در مذمت و سرزنش پول و پول‌پرستی سخن می‌راند! و مردم را به‌خاطر پول‌پرستی سرزنش می‌کرد!!
 این داستان امروزه مصداق بارزی از اعمال و رفتار خیلی از ما انسانها است! ما بعضا مصداق «دو صد گفته چون نیم کردار نیست» و «رطب خورده منع رطب چون کند، هستیم»!! مثلا در این ایام کرونایی، دیگران را به‌رعایت مسائل بهداشتی دعوت می‌کنیم ولی خودمان چندان رعایت نمی‌کنیم!! یا مثلا شعار می‌دهیم که بهتر آن است که مردم محصولات داخلی مصرف کنند تا جوانان ایرانی مشغول کار باشند! اما کسی نمی‌داند کت و شلوار و ظروف منزل خودمان محصول چه کشوری است!! حیرت‌انگیز است با این‌همه نیروی بی‌کاری که داریم، در مقابل سونامی واردات محصولات خارجی دست روی دست گذاشته‌ایم و همه دست به هم داده، تلاش می‌کنیم تا چرخ صنایع چین و کره و... خلاصه هر جایی دیگری جز این سرزمین بچرخد!! وقتی هر کسی که از توانایی مالی برخوردار است، با افتخار اعلام می‌کند که هیچ کالای ایرانی نمی‌خرد و همزمان ناسزا می‌گوید که چرا کارخانه‌ها بسته شده و بچه‌های مردم بی‌کار هستند، ریشه در دوگانگی رفتار و گفتار ما دارد.
نقل می‌کنند، بعد از جنگ جهانی دوم، مردم ژاپن مصرف کالاهای خارجی را در حکم خدمت به امپریالیسم غرب می‌دانستند. حال، ما را چه شده است که مصرف کالاهای خارجی را وسیله‌ای برای فخرفروشی و مایه مباهات و افتخار می‌دانیم!؟
باید دولت یا نهاد علمی و دانشگاهی و پژوهشی، تحقیق و پژوهش مفصل و گسترده‌ای انجام بدهد که چرا و به چه علت و دلیلی؛ خانواده‌ها به‌جای استفاده از محصولات ایرانی، از محصولات خارجی استفاده می‌کنند، یا به‌عنوان مثال، خانواده‌هایی که فرزندشان در کارخانه‌ای مشغول به‌کار است، از محصولات نوع خارجی آن استفاده می‌کنند! و متوجه این امر نیستند که این نوعی توهین و اعلام بی‌اعتمادی به آن فرزند است!!
میان همه ناهنجاری پیوند نازک یا ضخیمی وجود دارد. همان‌طور که در اقتصاد، قیمت سوخت بر نرخ پنیر و گوجه و شهریه و ویزیت پزشک و... اثر می‌گذارد، در اجتماع نیز دوگانگی رفتار و گفتار، بر رشد فساد و اختلاس و دیگر ناهنجاری‌ها تاثیر قطعی می‌گذارد. به عبارتی، وقتی جامعه دچار نابهنجاری می‌شود، معمولا دامنه کاملی از ناهنجاری‌ها در آن رشد می‌کند. عمل یکی از وجوه مهم شخصیت انسان است و گاهی انسان بودن او وابستگی کامل به نوع و میزان عملش دارد. آیا آن‌چه را که برای خودمان می‌پسندیم، برای دیگران هم می‌پسندیم؟ آیا منافع عمومی را بر نفع شخصی ترجیح می‌دهیم!؟ آیا شایسته سالار هستیم؟ ما را چه شده است که این‌گونه بی‌‌ملاحظه، بی‌‌احساس، خویشتن‌‌خواه، تمامیت‌‌طلب، بی‌‌رحم و...، شده‌‌ایم!؟
چشم فرو بسته‌ای از عیب خویش            عیب کسان را شده آیینه پیش

از آن پزشکی که از خطرات و عوارض مصرف دخانیات می‌گوید، ولی خود مصرف می‌کند! یا کسانی که تبلیغ گسترده‌ای برای لیزر چشم انجام می‌دهند، اما خود عینکی هستند و وقتی از آن‌ها سوال می‌کنید که چرا خودتان لیزر نمی‌کنید می‌گویند ما چشمان‌مان را احتیاج داریم!! یا کسانی که تبلیغ وسیعی برای کاشت مو می‌کنند اما خود کچل هستند!! معلمی که دانش‌آموز را تشویق به‌درس خواندن می‌کند اما خود از روی حل‌تمرین تدریس می‌کند! روان‌شناس و مشاوری که دنبال حل مشکل پرخاشگری است، اما خود پرخاش می‌کند! مشاور ازدواجی که خود چند بار ازدواج ناموفق داشته است! آن‌کسی که به‌خواهرش می‌گوید روسریت را بکش جلو، اما خود دنبال چشم‌چرانی است و به‌دختر همسایه و ناموس دیگران نظر سوء دارد!!  و... و هزار مساله ریز و درشت دیگر..... باید بدانیم که امروزه رفتارسنجی، جایگزین گفتارسنجی شده است و نوع رفتار ما است که گفتارمان را تحت سیطره خود قرار می‌دهد! از همین روی به‌‌حکم: « ای فقیه! اول نصیحت‌گوی نفس خویش باش»، برای اصلاح امور، از خودمان شروع کنیم.
______
پزشکی که باشد به‌تن دردمند  
            زبیمار چون باز دارد گزند

---------------------------------------------------------
دکتر سید علی‌سینا رخشنده‌مند
عضو بنیاد ملی نخبگان ایران
مدرس دانشگاه‌های تهران