احزاب فصلی

کبنا ؛مجوز 40 حزب جدید در دولت تدبیر و امید صادر شد؛ این خبری بود که روز گذشته سخنگوی وزارت کشور داد. او در ادامه گفت: در دولت تدبیر و امید با درخواست تاسیس 40 حزب جدید موافقت شد که از این تعداد 25 حزب مجوز فعالیت دائم دریافت کرده‌اند و 15 حزب جدید دیگر ضمن دریافت مجوز فعالیت موقت، در حال طی مراحل قانونی و تشکیل دفاتر استانی به منظور دائمی کردن مجوز خود هستند. وجود احزاب، نشانگر پویایی فضایی سیاسی و چشم‌اندازی مثبت نسبت به مشارکت سیاسی است. در واقع یکی از مسئله‌هایی که در زمینه کارکردهای احزاب در ایران باید مورد بررسی قرار گیرد، چرایی تعداد بالای احزاب و کم‌توانی آن‌ها است. با وجود احزاب فراوان در ایران، غالبا آنها فاقد فراگیری و گستره هستند و به‌تنهایی توان کار حزبی ندارند.
همیشه در آستانه انتخابات ما شاهد رشد قارچ‌گونه احزاب مختلف در کشور هستیم. اینگونه احزاب موسمی و یا فصلی پس از برگزاری انتخابات و تا زمانی که دوباره فعال شوند به لاک خود فرو می‌روند. این مسئله نشانگر نادیده گرفته شدنِ تدوام فعالیت حزبی به‌عنوان بخشی از کارآمدی احزاب است. مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که احزاب انتخاباتی کارایی ندارند و باید تعداد آنها به زیر ۱۰ حزب کاهش یابد تا بتواند کارآمدی خاص داشته باشد.
تعدد احزاب با فرهنگ سیاسی رابطه‌ای مستقیم دارد. به این معنی که کار جمعی و اعتقاد به آن منجر به ایجاد احزابی فراگیر می‌شود. براین اساس به جای تکثر عددی احزاب باید سعی شود تا این احزاب بر کارآمدی خود بیفزایند بنابراین وجود احزاب فراوان دلیلی بر اثرگذاری موفق حزبی نیست.
‎یکی از عمده‌ترین دلایل فراوانی احزاب که از وزارت کشور جواز فعالیت گرفته‌اند، نگرش‌های معطوف به سهم‌خواهی در مناسبت‌های انتخاباتی است. از آنجا که توزیع قدرت در بخش‌های انتخابی ساختار سیاسی و تخصیص سهم به احزاب سیاسی در مرحله نخست نیاز به تاسیس حزب و اعلام موجودیت دارد و شرط لازم داشتن نام یک حزب و اعلام حضور در فضای سیاسی کشور است‌ اما در گام بعدی افراد برای گسترده کردن حوزه اثر خود در مناسبات قدرت، به دنبال تقویت احزاب اصلی و پذیرفته شده در ساحت فرصت سیاسی نمی‌روند‌ بلکه با این پیش‌فرض پیش می‌روند که هرچه تعدد احزاب همفکر و هم‌گرا بیشتر باشد، سهام بیشتری را در مناسبات انتخاباتی از‌آن خود خواهند کرد.
اختصاص 2 میلیارد تومان یارانه به احزاب
سامانی با بیان اینکه برای نخستین‌بار آیین‌نامه برگزاری تجمعات در مکان‌های خاص به تصویب رسید تا احزاب و گروه‌های سیاسی شناسنامه‌دار با کسب مجوز قانونی برنامه خود را در قالب تجمعات برگزار کنند، گفت: پیگیری‌های وزارت کشور در اختصاص یارانه به نتیجه رسید و در سال جاری حدود 2 میلیارد تومان یارانه که از نیازهای مورد تاکید احزاب بود تخصیص یافته که این اعتبار به حساب خانه احزاب ایران واریز شده است و به احزابی که خود را با قانون جدید تطبیق داده باشند طبق دستورالعمل پرداخت می‌شود.
با‌وجود آنکه پرداخت «یارانه» به احزاب البته مسبوق به سابقه است، نخستین‌بار در دولت اصلاحات بود که با شعار توسعه سیاسی، یارانه‌ای برای احزاب مقرر شد‌ اما پرداخت آن به احزاب همواره در دولت‌های مختلف محلی برای مناقشه بوده و مخالفان و موافقان خاص خود را دارد. موافقان از مشکلات مالی احزاب و ضرورت کمک دولت برای حل این مشکلات سخن می‌رانند و مخالفان نسبت به وابستگی احزاب به دولت با پرداخت یارانه هشدار می‌دهند. برخی از مخالفان معتقدند احزاب باید خودشان هزینه‌های‌شان را پرداخت کنند و نباید از بودجه بیت‌المال به آنها پولی پرداخت شود.
در مقابل، موافقان پرداخت یارانه به احزاب را امری ضروری می‌دانند و آن را در راستای تقویت خانه احزاب در شرایط کنونی تلقی می‌کنند. همچنین معتقدند پرداخت یارانه به احزاب می‌تواند به افزایش مشارکت سیاسی و نقش فرهنگی تحزب در بین مردم کمک کند. آنها می‌گویند احزاب هنوز حرفه‌ای و واقعی نشده‌اند بنابراین با پرداخت یارانه می‌توان ساز‌و‌کارهایی فراهم کرد تا آنها بتوانند به عنوان یک فرآیند مشارکت تشکیلاتی سیاسی واقعی عمل کنند.
در‌خصوص سازوکار پرداخت یارانه احزاب‌ باید گفت شاخص‌هایی چون میزان فعالیت و موضع‌گیری، گستردگی سازمانی و جغرافیایی، حضور و تاثیرگذاری اعضا در ساختار حاکمیت و نشریه سازمانی به تشکل‌های سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد. این شاخص‌ها براساس عملکرد تشکل‌های سیاسی امتیازهایی به آنها می‌دهد که در نحوه پرداخت یارانه‌ها تاثیرگذار است.
در نظام جمهوری اسلامی ایران شاهد پیدایش احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف با آرمان‌ها و عقاید گوناگون بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بودیم اما با گذشت نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب هنوز احزاب سیاسی به معنای واقعی کلمه نهادینه نشده‌اند و هیچ‌کدام از احزاب نتوانسته‌اند کار ویژه واقعی احزاب از‌جمله مشارکت سیاسی، جامعه‌پذیری سیاسی، ارتباطات سیاسی و... را داشته باشند اگر‌چه به کرات نام احزاب شنیده شده اما اکثر قریب به اتفاق آنها فقط نام حزب را یدک کشیده‌اند. بدون شک وجود چند حزب بزرگ و تاثیرگذار برآمده از متن مردم، سودمندتر از وجود چند‌صد حزب بدون پایگاه مردمی خواهد بود که در آستانه انتخابات‌ها ظاهر می‌شوند و بعد از آن خبری از آنها نیست. ‌درواقع احزاب دولت ساخته و دوره‌ای بلای جان تقویت تحزب در ایران است.