ارتقای سطح بهداشت روانی جامعه با افزایش نشاط اجتماعی

چندی پیش سعید نمکی، وزیر بهداشت در نشستی در خصوص وضعیت بهداشت روانی جامعه گفت : وضع بهداشت روان در مملکت بسیار پریشان است و ما یکی از افسرده‌ترین جوامع جهان هستیم.
متاسفانه در کشور ما برنامه‌های فرح‌زا به مراتب کمتر از برنامه‌های ماتم‌زا است.
با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با علی اکبر ارجمند نیا، روانشناس و استاد دانشگاه به گفت و گو نشست.

بهداشت روان
ارجمند نیا در خصوص ماهیت و چیستی بهداشت روان گفت: بهداشت روان به معنای داشتن یکسری سازو کارهای لازم برای برآورده شدن نیازهای روان شناختی – عاطفی و هیجانی انسان است تا وی بتواند تعامل مناسبی با محیط پیرامون و اطرافیانش برقرار کند. در عین حال انسان بتواند با داشتن یک خودآگاهی نسبت به خود و نیازهای درونی اش، رابطه خوبی هم با خویشتن برقرار کند و بتواند از پس تکالیف وابسته به سن و جنسیت اش برآید.
این روانشناس در خصوص عوامل موثر بر تامین بهداشت روان گفت: عوامل مختلفی در تامین بهداشت روان انسان ها نقش دارد که می توان آن را به عوامل فردی، محیطی و پیرامونی اشاره کرد. در واقع داشتن مهارت های زندگی، داشتن مقابله های موثر با مسائل و چالش های زندگی و داشتن یک سبک زندگی مناسب در زمره عوامل فردی قرار می گیرند که می توانند بهداشت روانی افراد را برآورده کنند و در کنار آن مجموعه ای از عوامل محیطی و عوامل اجتماعی هم هستند که بر بهداشت روانی افراد تاثیر گذار هستند.
ارجمندنیا در خصوص فاکتورهای اجتماعی موثر بر تامین بهداشت روان گفت: موضوع عوامل اجتماعی موثر بر بهداشت روان موضوعی است که می تواند حوزه وسیعی را به خود اختصاص دهد. از دایره ارتباطاتی که فرد با اطرافیانش برقرار می کند تا عوامل اجتماعی مثل وضعیت سیاسی- اجتماعی- اقتصادی و ... عواملی هستند که ذاتا عوامل جامعه شناختی به حساب می آیند و آنها هم می توانند بهداشت روان انسان ها را تحت تاثیر قرار دهند. به عبارت دیگر همانطور که یک انسان قوی و مقتدر می تواند روی مسائل روان شناختی اطرافیانش تاثیر گذار باشد به همان میزان هم محیط و اطرافیان می توانند روی تک تک افراد جامعه تاثیر گذار باشند. به عنوان مثال اخبار منفی که مرتب انسان ها در معرضش قرار می گیرند، می تواند استرس زا باشد و استرس را بر افراد تحمیل کند و آرام آرام اشخاص یک جامعه را آسیب پذیر و شکننده کند.
عوامل فردی موثر بر بهداشت روان
ارجمندنیا در خصوص عوامل فردی موثر بر بهداشت روان گفت: عواملی که در گروه عوامل فردی قرار می گیرند و می توانند بر بهداشت روان ما موثر باشند عبارتند از داشتن مهارت های زندگی، مهارت هایی مثل حل مساله، کنترل خشم، کاهش اضطراب و مقابله های معنوی و مسائلی از این دست که می توانند در گروه عوامل فردی قرار بگیرند. داشتن تفکرات مثبت و به عبارتی مثبت نگری و خوش بینی ونیز تاب آوری نیز می تواند زمینه بهداشت روانی افراد را تامین کنند. داشتن ارتباطات اجتماعی موثر با خود و اعضای خانواده و جامعه و داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس سبب می شود که فرد از بهداشت روانی بیشتری برخوردار شده و کمتر در مواجه با عوامل روانشناختی دچار آسیب شود.
تاثیر عزت نفس بر بهداشت روان
ارجمندنیا درخصوص تاثیر عزت نفس بر بهداشت روان انسان ها گفت: در ارتباط با عزت نفس که من آن را یک فاکتور بسیار مهمی در بهداشت روانی می دانم لازم است اشاره کنم که در درجه اول اگر بخواهیم از عزت نفس تعریفی ارائه دهیم آن اعتقاد به توانایی هایی است که شخص نسبت به خود دارد و احترام و ارزشی است که وی برای خود و داشته هایش قائل است.
وی افزود: از نظر من عزت نفس، واکسیناسیون روانی اجتماعی برای افراد است. یعنی افرادی که از عزت نفس خوبی برخوردار هستند کمتر آسیب می بینند و لازم است که انسان ها بطور جدی اول بر داشته های خود تمرکز کنند و توانایی های خودشان را بشناسند و بر آن ها آگاهی های لازم را داشته باشند و در عین حال آن ها را مهم تلقی کرده و اعتنای بیشتری به آنها داشته باشند.
ارجمندنیا در خصوص تاثیر رسانه بر بهداشت روان افراد گفت: یکی از فاکتورهای مهم در هر جامعه ای رسانه است که بهداشت روانی افراد می تواند بسیار زیاد متاثر از رسانه ها باشد. همان طور که می دانید در جامعه ای که نشاط اجتماعی بالاتر است، امنیت روانی هم بالاتر است و خشم و خشونت هم در آن کمتر است. رسانه ها اگر بنا باشد به این موضوعات منفی بپردازند و اخبار منفی را منتشر کنند طبیعی است که بهداشت روانی افراد تحت تاثیر قرار می گیرد و ممکن است که آسیب ببیند.
ارجمندنیا افزود: از طرف دیگر یکی از مشکلاتی که امروزه در جامعه ما وجود دارد بحث ضرورت بهداشت روان و ضرورت پرداختن بدان است. اینکه مردم در کشور ما برای بهداشت جسم خود برنامه داشته باشند و چکاب های دوره ای انجام دهند تقریبا یک امر مثبت و جا افتاده ای است. لازم است که این دانش افزایی از طریق رسانه ها صورت بگیرد و مردم بدانند به همان اندازه که باید به بهداشت جسمشان بپردازند باید به بهداشت روانشان هم اهمیت بدهند. ما نمی توانیم موضوع جسم و روان را از یکدیگر تفکیک کنیم. هر چه افراد به جسم شان علاقمند باشند طبیعی است که باید به مسائل روحی و روانی هم توجه کنند و به آنها بپردازند.
وی افزود: به اعتقاد من آن هایی که به بهداشت روانشان توجه می کنند در زمره با دانش ترین افراد و آگاه ترین افراد هستند و می دانند هر هزینه ای که در این حوزه انجام دهند یک نوع سرمایه گذاری است که می تواد زمینه موفقیت فردی و شغلی و اجتماعی شان را فراهم کند.
وضعیت جامعه ایران به لحاظ بهداشت روان
ارجمندنیا در این خصوص گفت: جامعه ما از نظر بهداشت روان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. با وجود اینکه خدمات روان شناختی و بهداشت روانی در سطح جامعه شروع شده و ارائه هم می شود، اما میزان آنها کافی نیست و نیاز جامعه ما خیلی بیشتر از این ها است و ضرورت دارد نه تنها رسانه ها به این حوزه بیشتر تمرکز کنند بلکه خود مردم هم توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند.
وی افزود: اگر چه بسیاری از خانواده ها از این خدمات استفاده می کنند اما در مجموع خدمات کافی و بایسته ای نیست و لازم است که دولت ها هم در این موضوع تمرکز کنند و حتی بیمه ها هم به این حوزه ورود پیدا کنند. چون خدمات مربوط به بهداشت روان نسبتا خدمات گرانی به حساب می آیند و در صورت عدم طبیعی است که همه هزینه پشتیبانی بیمه ای، این امر بر دوش خانواده ها می افتد.