نهضت حسینی، فرهنگ عاشورایی

کبنا ؛جهانبخش‌محبی نیا؛ واقعه کربلا در جهان اسلام ظرفیتی بس بزرگ خلق کرده است که هیچ نهاد مدنی یا سیاسی در کره زمین یارای رقابت و یا مقابله با آن را نداشته است. هر‏چند در جوامعی مثل ایران بخش اعظمی از آیین و گرامیداشت عاشورای حسینی از صورت‏بندی مذهبی خارج و به حوزه فرهنگ انتقال یافته است، اما جای دلهره و نگرانی ندارد، مگر اینکه روح و جان این نهضت با استحاله مواجه شود و حواشی بر متن سنگینی کند. در نتیجه هدف و مقصد مولا علی‏بن‏الحسین(ع) در لابه‏لای تکریم آیین‏ها خاک خورد و سالانه میلیون‏ها نفر از شیفتگان حضرت در جهان جمع شوند و با بزرگداشت صوری واقعه از درونی کردن ارزش‏های الهی و انسانی سید و سالار شهیدان عاجز بمانند.
تا حال از علل عدم توفیق یاران امام حسین(ع) در رسیدن به کوفه سخن زیاد گفته شده است و شاید دلیل اولیه آن رویگردانی مردم آن دیار از عهد و پیمان الهی بوده است. بدون شک، استبداد، خفقان و قتل و غارت دارالعماره در این گسست نقش اول را ایفا کرده است. در طول تاریخ تخریب بنیان‏های اجتماعی و مهیا کردن شرایط سخت سیاسی از اهداف بارز نظام‏های ستمگر بوده است.
در بعضی از تحلیل‏های تاریخی، متاسفانه بحث به انحراف کشیده شده است، از جمله پیکربندی مباحث مربوط به شهید آگاه و شهید جاوید که مولود همین شرایط بوده است. اما آنچه از منظر تحلیل اجتماعی و اندیشه سیاسی قابل ارائه است، اتکای برداشت‏ها به بخش اول قیام حضرت ابی‏عبدالله است، اما در بدنه اصلی نهضت که انجام اصلاحات واقعی است و مشمول باورها، عقاید، قضاوت و نحوه حکمرانی بر مبنای سیره رسول‏الله است، پیشرفتی به چشم نمی‏خورد.
در بحبوبه بوق و کرنای مکاتب سیاسی جهان که به نام آزادی، وقیح‏‏ترین اعمال بشری به عیان در ویترین بازارهای مکّاره به نمایش گذاشته می‏شود، شاید واجب‏تر از اقبال ایده‏های درونی و معنوی نهضت کربلا تفکری نباشد.
رقابت‏های منفی در هیئت‏های عزاداری، جدال بر انجام عزاداری در جغرافیای خاصی از شهرها، نفوذ موسیقی خارج از عرف در هیئت‏ها، قمه‏زنی که با تدبیر بسیار خاص آیت‏الله خامنه‏ای به نحو زیبایی مهار شد، استفاده ابزاری بعضی از عناصر سیاسی از عزاداری‏ها و توسل به مقاتل غیرموثق و صحنه‏سازی‏های روانی برای رسیدن به گریه و بزک کردن مقتل از آسیب‏ها و تهدیدهایی است که استقلال، خلوص و هویت واقعی تاسوعا و عاشورا را نشانه گرفته است. متاسفانه در بعضی شهرستان‏ها، پالایش سر و صورت جوانان در ایام عزاداری به ایام نوروز طعنه می‏زند و این نوع رفتارها بدون شک مطلوب و مراد نهضت عاشورا نمی‏تواند باشد. البته جمهوری اسلامی ایران هم در صورت و هم در سیرت بایسته و شایسته است با فرهنگ عاشورا هم آغوش شود و صد البته، بعد از انقلاب اسلامی، نهادهای فرهنگی به خوبی در گسترش کمّی نهضت عاشورا خدمات قابل توجهی انجام داده است و ایران به معنای واقعی مرکز و هسته اصلی گسترش و عمق بخشیدن به باورهای عاشورایی است، اما در عاشورایی کردن روابط اجتماعی، فرهنگی و دینی موفقیت‏ها آبدار نبوده است. اکنون در اوضاع و احوال جهانی که مکاتبی چون لیبرالیسم، فاشیسم، آنارشیسم، نئولیبرالیسم، مارکسیسم و دولت‏های ارتجاعی و مدعی اسلام، بشریت را بیشتر تشنه عدالت، آزادی، انصاف، اخلاق و عرفان کرده است، می‏توان از نهضت حضرت ابی‏عبدالله در رنگ و رو بخشیدن واقعی اسلام و عدالت اجتماعی به شهرهای مکه و مدینه و دیاران اسلام و حتی جهان بهره‏ها رساند، به شرط اینکه حوزه‏های علمیه و دانشگاه ها در کشورهای اسلامی عمق فاجعه را در سطح جهانی باور کنند و خود را به دود و دم مسموم برخواسته از آنها نیالایند. واقعه کربلا در اعتراض به جهنمی کردن حیات مردم، فراغت از سنت رسول‏الله، شیفت خلافت به سلطنت و شورا به استبداد، دروغ، حیله و نیرنگ شکل گرفت و برای آراستن جهان به فضیلت و سعادت استمرار یافت. هم اینک گشودن بازفهم واقعه در تفسیر، تبیین و تکامل از ضروری‏ترین گام‏‏های دینی، سیاسی و جامعه‏شناختی است.