تاریخ انتشار
يکشنبه ۱ دی ۱۳۹۸ ساعت ۱۵:۱۷
کد مطلب : ۴۱۵۷۹۶
پیشنهاد جدید روحانی به آبه؛ ژاپن چه می‌کند؟
۰
کبنا ؛سفر دو روزه رئیس جمهور حسن روحانی به توکیو به پایان رسید، اما وساطت ژاپن به شکلی دیگر، تازه آغاز شد. رئیس جمهور ایران اندکی پس از بازگشت از ژاپن، با بیان اینکه مذاکرات طولانی با طرف ژاپنی داشته است، اعلام کرد «پیشنهاد جدیدی» در زمینه رفع تحریم‌ها ارائه کرده که ظاهرا ژاپن هم در آن نقشی دارد.
در آستانه سفر روحانی به ژاپن، رسانه‌ها و منابع دولتی این کشور گفتند شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، قصد دارد بار دیگر میان ایران و آمریکا وساطت کند. از سوی دیگر، دولت ایران ضمن تکذیب مذاکره با آمریکا در این سفر، برای شنیدن پیام‌های احتمالی از جانب آمریکا در این سفر، اعلام آمادگی کرد.
روحانی در ۲۰ و ۲۱ دسامبر به ژاپن رفت و درباره مسائل مختلفی مانند روابط دوجانبه، توسعه مناسبات اقتصادی، تجاری، امنیتی و سیاسی با شینزو آبه گفتگو کرد. با این حال، همه این مسائل تحت الشعاع رایزنی دو طرف درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) قرار گرفت. پیش از سفر روحانی، رسانه‌های ژاپنی از تمایل روحانی برای بن بست شکنی در زمینه برجام خبر دادند. دولت ژاپن نیز این امر را تلویحا تایید کرد.
پیشنهاد روحانی چه بود؟
عصر شنبه، روحانی از توکیو به تهران رسید و به منظور تشریح دستاورد‌های سفرش به آسیا در فرودگاه مهرآباد با خبرنگاران گفتگو کرد. وی بدون ارائه جزئیات، از پیشنهاد جدید ایران به ژاپن در زمینه «شکستن تحریم» آمریکا خبر داد. اما نگفت که محتوای این پیشنهاد چیست و پاسخ ژاپن به آن چه بود.
روحانی با بیان اینکه ژاپنی‌ها و اروپایی‌ها در زمینه رفع تحریم‌ها فعال هستند و پیشنهادات و راه حل‌هایی دارند، گفت: «هم ژاپنی‌ها و هم ما در زمینه شکستن تحریم یک پیشنهاد جدیدی داشتیم که در این زمینه با هم بحث کردیم و بنا شد رایزنی‌های دو کشور در این زمینه را ادامه دهیم.»
تا این جای کار، معلوم شد که در پشت پرده، پیشنهاداتی در زمینه برجام میان روحانی و آبه رد و بدل شده، اما سوال مهم این است که این پیشنهاد یا پیشنهادات چیست؟ پاسخ این سوال زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم در همان روزی که روحانی توکیو را ترک کرد، شینزو آبه به مدت ۷۵ دقیقه با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره طیفی از موضوعات، از جمله نتایج سفر روحانی، گفتگو کرد. ژاپنی‌ها هیچ جزئیاتی درباره محتوای گفتگو‌های آبه و ترامپ درباره ایران منتشر نکردند. بعد از این تماس، آبه با خبرنگاران گفتگو کرد، ولی به رغم تشریح برخی جزئیات تماس یادشده، هیچ اشاره‌ای به مسئله ایران نکرد.
با این حال، از اظهارات روحانی و همچنین گزارش‌های رسانه‌ای می‌توان سرنخ‌هایی از پیشنهاد روحانی را کشف کرد. روحانی در فرودگاه مهرآباد گفت: «ژاپن کشوری بود که در زمان دولت مرحوم مصدق که انگلیسی‌ها نفت ایران را تحریم کردند، اولین کشوری بود که این تحریم را شکست؛ بنابراین این‌ها سابقه تحریم شکنی هم در تاریخ ایران دارند.» علاوه بر این، در آستانه سفر روحانی، سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در گفتگو با شبکه «ان اچ کی» ژاپن، ابراز امیدواری کرد که دولت ژاپن خرید نفت از ایران را از سر گیرد.
اما مقامات ژاپن به رسانه‌های این کشور گفتند ژاپن نمی‌تواند تحریم‌های آمریکا را نادیده بگیرد و بدون موافقت کاخ سفید از ایران نفت بخرد. بنابراین، از سرگیری واردات نفت ژاپن از ایران، ضرورتا مستلزم نوعی تفاهم با آمریکا است. بر همین اساس، به احتمال قوی، روحانی به آبه پیشنهاد داده که پس از جلب موافقت آمریکا، خرید نفت از ایران را از سرگیرد. ژاپن تا ماه مه گذشته، از مشتریان عمده نفت ایران بود، اما پس از لغو معافیت‌های فروش نفت ایران از سوی کاخ سفید در اوآخر ماه آوریل، ژاپن و دیگر مشتریان مجبور شدند خرید نفت از ایران، حداقل به شکل رسمی و علنی، را متوقف کنند.
استقبال ایران از وساطت ژاپن هم بی‌ارتباط با موضوع نفت نیست. احتمالا دولت ایران معتقد است که می‌تواند ژاپن را به بخشی از «پیشنهاد جدیدش» برای «شکستن تحریم» تبدیل کند. پیشنهادی که بر مبنای آن می‌توان حدس زد که آمریکا در ازای گرفتن امتیاز از ایران، به ژاپن اجازه می‌دهد واردات نفت از ایران را، شاید به مقدار محدود، از سر گیرد. اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که دولت روحانی چه امتیازی به آمریکا می‌دهد؟ فعلا دولت روحانی هیچ موضعی در این خصوص نگرفته است. اما روزنامه الاخبار لبنان، نزدیک به حزب الله، بخشی از معامله روحانی را افشا کرد.
الاخبار ضمن تایید گمانه فوق، از امکان حصول «آتش بس» بین ایران و آمریکا خبر داد. بر اساس این آتش بس، ایران از روند کاهش تعهدات هسته‌ای عقب نشینی می‌کند و در ازای این کار، آمریکا به ژاپن برای خرید نفت از ایران معافیت تحریمی می‌دهد.
روحانی در مجموع تقریبا چهار ساعت با ژاپنی‌ها گفتگو کرد.
چه کاری از ژاپن ساخته است؟
برای واکاوی چشم انداز موفقیت یا شکست وساطت ژاپن، ابتدا باید به سابقه وساطت فرانسه، که در عین تفاوت‌های مهم شباهت زیادی با وساطت آبه دارد، اشاره کرد. چرا که پیشنهاد فوق، تا حدود زیادی به طرح ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، شبیه است.
ماکرون در تابستان و پاییز گذشته، تلاش‌های زیادی انجام داد تا مقدمات گفتگو‌های مستقیم ایران و آمریکا را فراهم کند. وی حتی تلاش کرد دیداری میان روحانی و ترامپ ترتیب دهد. اما در نهایت، طرح او به دلیل تداوم تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران شکست خورد. فرانسوی‌ها طرحی به تهران و واشنگتن پیشنهاد کردند که به موجب آن، آمریکا برای فروش نفت ایران، ولو به شکل محدود، معافیت‌های تحریمی صادر می‌کند و در ازای این معافیت‌ها، ایران ضمن پایبندی کامل به برجام، قبول می‌کند که درباره مسائلی مانند تاریخ انقضای برجام، برنامه موشک‌های بالستیکی و نفوذ منطقه‌ای گفتگو کند.
نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، آخرین شانس موفقیت طرح فرانسوی‌ها بود. در نیویورک، روحانی به اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها گفت که کاخ سفید اول تحریم‌ها را رفع کند و سپس او لحظاتی بعد با ترامپ دیدار خواهد کرد. اما ترامپ با این پیشنهاد مخالفت کرد. آمریکایی‌ها بار‌ها گفته‌اند تحریم‌ها بعد از امضای «توافق جامع» با ایران رفع خواهند شد.
حال، ظاهرا آبه طرح مشابهی را دنبال می‌کند. با این تفاوت که ژاپن برخلاف فرانسه، تاکیدی بر مذاکرات موشکی و منطقه‌ای ندارد و افزون بر این، می‌تواند در صورت موافقت آمریکا، از ایران نفت بخرد. فرانسه، برخلاف ژاپن، مشتری عمده نفت ایران نبود.
اما ژاپنی‌ها از محدودیت‌های خود آگاه هستند و امید چندانی به موفقیت وساطت‌شان ندارند. دلیل این امر، تا حدودی به نوع رابطه ژاپن و آمریکا بازمی‌گردد. ژاپن، از نظر امنیتی، وابستگی قابل توجهی به آمریکا دارد. مضاف بر این، ژاپن در حال حاضر، در کنار مباحثات تجاری با آمریکا، با چالش روافزون کره شمالی مواجه است که اتفاقا در همین مورد هم به شدت به حمایت آمریکا نیاز دارد. در تماس ۷۵ دقیقه‌ای اخیر آبه و ترامپ، که ساعاتی بعد از سفر روحانی انجام شد، عمده گفتگو‌های دو طرف درباره چالش کره شمالی بود. آبه بعد از این تماس گفت: «ما جدیدترین تحولات مرتبط با کره شمالی را تحلیل کردیم و درباره گام‌های بعدی گفتگوی مفصلی داشتیم.»
این روزها، کره شمالی برای ژاپن و دیگر کشور‌های همجوار به یک چالش فوری تبدیل شده که این به دلیل به بن بست رسیدن مذاکرات هسته واشنگتن و پیونگ یانگ است. در ژوئن ۲۰۱۸، آمریکا و کره شمالی درباره خلع سلاح هسته‌ای کامل شبه جزیره کره به توافق رسیدند. اما مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نرسید. در نتیجه، کره شمالی برای موفقیت مذاکرات تا پایان سال میلادی ضرب الاجل تعیین کرد. مقامات کره شمالی می‌گویند آن‌ها اقدام لازم را انجام داده و اکنون نوبت آمریکاست که اقدامی برای موفقیت مذاکرات انحام بدهد. در ماه جاری حکومت کره شمالی بار دیگر دو آزمایش مهم موشکی انجام داد و به نشانه اعتراض به رفتار آمریکا از دیدار با استفن بیگان، نماینده ویژه آمریکا در امور کره شمالی، خودداری کرد. بیگان به کشور‌های کره جنوبی، ژاپن و چین سفر کرده و خواستار دیدار با مقامات کره شمالی شد. اما کره شمالی به او پاسخی نداد. آبه در گفتگو با ترامپ ضمن حمایت از گفتگو‌های هسته‌ای آمریکا و کره شمالی، درباره پاسخ هماهنگ توکیو و واشنگتن به پیونگ یانگ رایزنی کرد.
در چنین شرایطی، روحانی پیشنهاد جدیدی برای برداشتن تحریم‌های آمریکا به آبه داد. آمریکا هنوز واکنشی درباره این پیشنهاد نشان نداده و روزه سکوت گرفته است. با این حال، سابقه وساطت فرانسه و همچنین ناتوانی ژاپن در اعمال فشار بر آمریکا جهت رفع تحریم‌های ایران نشان می‌دهد که نباید نسبت به موفقیت وساطت آبه بیش از حد خوشبین بود. دقیقا مانند طرح ماکرون، موفقیت طرح آبه هم مستلزم همراهی و رضایت آمریکاست. اما باید دید که آیا آمریکایی‌ها حاضر میشوند چماق تحریم را زمین بگذارند و اگر این کار را بکنند، چه امتیازی در ازای آن، خواهند خواست؟ (فرارو)
در آستانه سفر روحانی به ژاپن، رسانه‌ها و منابع دولتی این کشور گفتند شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، قصد دارد بار دیگر میان ایران و آمریکا وساطت کند. از سوی دیگر، دولت ایران ضمن تکذیب مذاکره با آمریکا در این سفر، برای شنیدن پیام‌های احتمالی از جانب آمریکا در این سفر، اعلام آمادگی کرد.
روحانی در ۲۰ و ۲۱ دسامبر به ژاپن رفت و درباره مسائل مختلفی مانند روابط دوجانبه، توسعه مناسبات اقتصادی، تجاری، امنیتی و سیاسی با شینزو آبه گفتگو کرد. با این حال، همه این مسائل تحت الشعاع رایزنی دو طرف درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) قرار گرفت. پیش از سفر روحانی، رسانه‌های ژاپنی از تمایل روحانی برای بن بست شکنی در زمینه برجام خبر دادند. دولت ژاپن نیز این امر را تلویحا تایید کرد.
پیشنهاد روحانی چه بود؟
عصر شنبه، روحانی از توکیو به تهران رسید و به منظور تشریح دستاورد‌های سفرش به آسیا در فرودگاه مهرآباد با خبرنگاران گفتگو کرد. وی بدون ارائه جزئیات، از پیشنهاد جدید ایران به ژاپن در زمینه «شکستن تحریم» آمریکا خبر داد. اما نگفت که محتوای این پیشنهاد چیست و پاسخ ژاپن به آن چه بود.
روحانی با بیان اینکه ژاپنی‌ها و اروپایی‌ها در زمینه رفع تحریم‌ها فعال هستند و پیشنهادات و راه حل‌هایی دارند، گفت: «هم ژاپنی‌ها و هم ما در زمینه شکستن تحریم یک پیشنهاد جدیدی داشتیم که در این زمینه با هم بحث کردیم و بنا شد رایزنی‌های دو کشور در این زمینه را ادامه دهیم.»
تا این جای کار، معلوم شد که در پشت پرده، پیشنهاداتی در زمینه برجام میان روحانی و آبه رد و بدل شده، اما سوال مهم این است که این پیشنهاد یا پیشنهادات چیست؟ پاسخ این سوال زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم در همان روزی که روحانی توکیو را ترک کرد، شینزو آبه به مدت ۷۵ دقیقه با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره طیفی از موضوعات، از جمله نتایج سفر روحانی، گفتگو کرد. ژاپنی‌ها هیچ جزئیاتی درباره محتوای گفتگو‌های آبه و ترامپ درباره ایران منتشر نکردند. بعد از این تماس، آبه با خبرنگاران گفتگو کرد، ولی به رغم تشریح برخی جزئیات تماس یادشده، هیچ اشاره‌ای به مسئله ایران نکرد.
با این حال، از اظهارات روحانی و همچنین گزارش‌های رسانه‌ای می‌توان سرنخ‌هایی از پیشنهاد روحانی را کشف کرد. روحانی در فرودگاه مهرآباد گفت: «ژاپن کشوری بود که در زمان دولت مرحوم مصدق که انگلیسی‌ها نفت ایران را تحریم کردند، اولین کشوری بود که این تحریم را شکست؛ بنابراین این‌ها سابقه تحریم شکنی هم در تاریخ ایران دارند.» علاوه بر این، در آستانه سفر روحانی، سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در گفتگو با شبکه «ان اچ کی» ژاپن، ابراز امیدواری کرد که دولت ژاپن خرید نفت از ایران را از سر گیرد.
اما مقامات ژاپن به رسانه‌های این کشور گفتند ژاپن نمی‌تواند تحریم‌های آمریکا را نادیده بگیرد و بدون موافقت کاخ سفید از ایران نفت بخرد. بنابراین، از سرگیری واردات نفت ژاپن از ایران، ضرورتا مستلزم نوعی تفاهم با آمریکا است. بر همین اساس، به احتمال قوی، روحانی به آبه پیشنهاد داده که پس از جلب موافقت آمریکا، خرید نفت از ایران را از سرگیرد. ژاپن تا ماه مه گذشته، از مشتریان عمده نفت ایران بود، اما پس از لغو معافیت‌های فروش نفت ایران از سوی کاخ سفید در اوآخر ماه آوریل، ژاپن و دیگر مشتریان مجبور شدند خرید نفت از ایران، حداقل به شکل رسمی و علنی، را متوقف کنند.
استقبال ایران از وساطت ژاپن هم بی‌ارتباط با موضوع نفت نیست. احتمالا دولت ایران معتقد است که می‌تواند ژاپن را به بخشی از «پیشنهاد جدیدش» برای «شکستن تحریم» تبدیل کند. پیشنهادی که بر مبنای آن می‌توان حدس زد که آمریکا در ازای گرفتن امتیاز از ایران، به ژاپن اجازه می‌دهد واردات نفت از ایران را، شاید به مقدار محدود، از سر گیرد. اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که دولت روحانی چه امتیازی به آمریکا می‌دهد؟ فعلا دولت روحانی هیچ موضعی در این خصوص نگرفته است. اما روزنامه الاخبار لبنان، نزدیک به حزب الله، بخشی از معامله روحانی را افشا کرد.
الاخبار ضمن تایید گمانه فوق، از امکان حصول «آتش بس» بین ایران و آمریکا خبر داد. بر اساس این آتش بس، ایران از روند کاهش تعهدات هسته‌ای عقب نشینی می‌کند و در ازای این کار، آمریکا به ژاپن برای خرید نفت از ایران معافیت تحریمی می‌دهد.
روحانی در مجموع تقریبا چهار ساعت با ژاپنی‌ها گفتگو کرد.
چه کاری از ژاپن ساخته است؟
برای واکاوی چشم انداز موفقیت یا شکست وساطت ژاپن، ابتدا باید به سابقه وساطت فرانسه، که در عین تفاوت‌های مهم شباهت زیادی با وساطت آبه دارد، اشاره کرد. چرا که پیشنهاد فوق، تا حدود زیادی به طرح ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، شبیه است.
ماکرون در تابستان و پاییز گذشته، تلاش‌های زیادی انجام داد تا مقدمات گفتگو‌های مستقیم ایران و آمریکا را فراهم کند. وی حتی تلاش کرد دیداری میان روحانی و ترامپ ترتیب دهد. اما در نهایت، طرح او به دلیل تداوم تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران شکست خورد. فرانسوی‌ها طرحی به تهران و واشنگتن پیشنهاد کردند که به موجب آن، آمریکا برای فروش نفت ایران، ولو به شکل محدود، معافیت‌های تحریمی صادر می‌کند و در ازای این معافیت‌ها، ایران ضمن پایبندی کامل به برجام، قبول می‌کند که درباره مسائلی مانند تاریخ انقضای برجام، برنامه موشک‌های بالستیکی و نفوذ منطقه‌ای گفتگو کند.
نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، آخرین شانس موفقیت طرح فرانسوی‌ها بود. در نیویورک، روحانی به اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها گفت که کاخ سفید اول تحریم‌ها را رفع کند و سپس او لحظاتی بعد با ترامپ دیدار خواهد کرد. اما ترامپ با این پیشنهاد مخالفت کرد. آمریکایی‌ها بار‌ها گفته‌اند تحریم‌ها بعد از امضای «توافق جامع» با ایران رفع خواهند شد.
حال، ظاهرا آبه طرح مشابهی را دنبال می‌کند. با این تفاوت که ژاپن برخلاف فرانسه، تاکیدی بر مذاکرات موشکی و منطقه‌ای ندارد و افزون بر این، می‌تواند در صورت موافقت آمریکا، از ایران نفت بخرد. فرانسه، برخلاف ژاپن، مشتری عمده نفت ایران نبود.
اما ژاپنی‌ها از محدودیت‌های خود آگاه هستند و امید چندانی به موفقیت وساطت‌شان ندارند. دلیل این امر، تا حدودی به نوع رابطه ژاپن و آمریکا بازمی‌گردد. ژاپن، از نظر امنیتی، وابستگی قابل توجهی به آمریکا دارد. مضاف بر این، ژاپن در حال حاضر، در کنار مباحثات تجاری با آمریکا، با چالش روافزون کره شمالی مواجه است که اتفاقا در همین مورد هم به شدت به حمایت آمریکا نیاز دارد. در تماس ۷۵ دقیقه‌ای اخیر آبه و ترامپ، که ساعاتی بعد از سفر روحانی انجام شد، عمده گفتگو‌های دو طرف درباره چالش کره شمالی بود. آبه بعد از این تماس گفت: «ما جدیدترین تحولات مرتبط با کره شمالی را تحلیل کردیم و درباره گام‌های بعدی گفتگوی مفصلی داشتیم.»
این روزها، کره شمالی برای ژاپن و دیگر کشور‌های همجوار به یک چالش فوری تبدیل شده که این به دلیل به بن بست رسیدن مذاکرات هسته واشنگتن و پیونگ یانگ است. در ژوئن ۲۰۱۸، آمریکا و کره شمالی درباره خلع سلاح هسته‌ای کامل شبه جزیره کره به توافق رسیدند. اما مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نرسید. در نتیجه، کره شمالی برای موفقیت مذاکرات تا پایان سال میلادی ضرب الاجل تعیین کرد. مقامات کره شمالی می‌گویند آن‌ها اقدام لازم را انجام داده و اکنون نوبت آمریکاست که اقدامی برای موفقیت مذاکرات انحام بدهد. در ماه جاری حکومت کره شمالی بار دیگر دو آزمایش مهم موشکی انجام داد و به نشانه اعتراض به رفتار آمریکا از دیدار با استفن بیگان، نماینده ویژه آمریکا در امور کره شمالی، خودداری کرد. بیگان به کشور‌های کره جنوبی، ژاپن و چین سفر کرده و خواستار دیدار با مقامات کره شمالی شد. اما کره شمالی به او پاسخی نداد. آبه در گفتگو با ترامپ ضمن حمایت از گفتگو‌های هسته‌ای آمریکا و کره شمالی، درباره پاسخ هماهنگ توکیو و واشنگتن به پیونگ یانگ رایزنی کرد.
در چنین شرایطی، روحانی پیشنهاد جدیدی برای برداشتن تحریم‌های آمریکا به آبه داد. آمریکا هنوز واکنشی درباره این پیشنهاد نشان نداده و روزه سکوت گرفته است. با این حال، سابقه وساطت فرانسه و همچنین ناتوانی ژاپن در اعمال فشار بر آمریکا جهت رفع تحریم‌های ایران نشان می‌دهد که نباید نسبت به موفقیت وساطت آبه بیش از حد خوشبین بود. دقیقا مانند طرح ماکرون، موفقیت طرح آبه هم مستلزم همراهی و رضایت آمریکاست. اما باید دید که آیا آمریکایی‌ها حاضر میشوند چماق تحریم را زمین بگذارند و اگر این کار را بکنند، چه امتیازی در ازای آن، خواهند خواست؟ (فرارو)
