شوی اقتصاددانان اصولگرا

کبنا ؛موضع رئیس جمهور در خصوص اثرات روابط خارجی بر چالشهای اقتصادی کشور باعث شکل‌گیری هجمه‌های سیاسی جدید برخی افراد در آستانه انتخابات مجلس، علیه روحانی شده است. رئیس جمهور روز پنجشنبه در پنجاه و نهمین نشست مجمع عمومی بانک مرکزی و در جمع مدیران بانکی کشور با بیان اینکه اقتصاد با امنیت و سیاست خارجی درآمیخته است، ادامه داد: شاید کسی تنها درون‌گرا و به اقتصاد در داخل کشور فکر کند و معتقد باشد که اگر تمام روابط خارجی تخریب شود، مردم احساس کنند که شرایط سخت‌تر می‌شود، تحریم‌های بین‌المللی به کشور فشار می‌آورد و در فروش نفت مشکل داریم، اما در عین حال، اقتصاد کشور مشکلی ندارد، که لااقل من اینگونه بلد نیستم.
روحانی با اشاره به تمرکز آمریکایی‌ها برای به زانو درآوردن ملت ایران گفت: رئیس جمهور آمریکا به تعدادی از سران کشور‌ها که حداقل ۳ نفرشان با من صحبت کردند، گفته بود با فشار حداکثری رژیم ایران سه ماه بیشتر نخواهد توانست مقاومت کند.
روحانی با اشاره به آغاز اقدامات آمریکایی‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران از اردیبهشت ۹۷ و اعلام خروج از برجام و وضع توطئه‌ها و اجرایی کردن توطئه‌ها و تحریم‌ها از ۱۳ آبان سال گذشته، افزود: آیا تا امروز ملت ما قوی‌تر و مستحکم‌تر در برابر این توطئه شده یا ضعیف‌تر؟
رئیس جمهور در سخنان خود در این مجمع گفت: از ابتدا که وارد رقابت‌های انتخاباتی شدم می‌دانستم با مشکلات بزرگی روبرو هستیم و معلوم بود وضع رکود، تورم و سرمایه‌گذاری و به طور کلی وضع ما با دنیا چگونه است. وی افزود: مردم آمدند و در کنار دولت و نظام قرار گرفتند و از آغاز دولت یازدهم تغییراتی را در آثار تورمی شاهد بودیم.
روحانی ادامه داد: وقتی در گزارش صد روزه گفتم در دولت یازدهم تورم را تک رقمی می‌کنیم، برخی اقتصاددانان به من ایراد گرفتند که مگر می‌شود؟ ولی از اواسط سال ۹۴ تورم تک رقمی شد و این تک رقمی بودن نرخ تورم تا اوایل ۹۷ ادامه داشت. امید مردم به آینده باعث این موضوع شد.
> اقتصاد به سیاست، فرهنگ و امنیت مرتبط است
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه در دنیای امروز همه دنیا و اقتصاد با سیاست، فرهنگ و امنیت مرتبط است، افزود: در شرایط جنگ و صلح شرایط اقتصادی متفاوت است. وی افزود: هنگامی که ترامپ از برجام خارج شد برخی گفتند شما هم از برجام خارج شوید! اگر از برجام خارج می‌شدیم چقدر کار برای ترامپ راحت بود؛ از بقیه مطالبه کردیم و گفتیم اگر بقیه جبران کنند ما در برجام می‌مانیم؛ کاری کردیم که همه ترامپ را محکوم کنند. از سال ۹۲ کاهش نرخ تورم را آغاز و در سال ۹۳ رشد اقتصادی را شروع کردیم و توانستیم رشد منفی را متوقف و روند مثبت را آغاز کنیم.
> ایجاد سالانه ۵۰۰ هزار اشتغال خالص
حسن روحانی گفت: در دولت یازدهم و دوازدهم به طور متوسط سالانه ۵۰۰ هزار اشتغال خالص ایجاد کرده‌ایم و این در حالی است که قبل از ما سالانه ۱۰ تا ۱۲ هزار اشتغال خالص داشتیم. در تولیدات کشاورزی توانستیم به طور متوسط سالانه ۵ میلیون تن افزایش محصول داشته باشیم. در بخش گاز که همواره در زمستان واردکننده بودیم خودکفا شدیم و این اتفاق در گازوییل و بنزین نیز رخ داد و خودکفا شدیم. رئیس جمهوری در مورد نرخ ارز نیز گفت: قیمت ارز باید پایین‌تر از این باشد، ولی باید شرایط را هم در نظر گرفت. در میانه مشکلات، اصلاحات خوبی آغاز شد؛ کنترل موسسات غیرمجاز که کشور را به هم ریخته بودند و می‌ریختند کار بزرگی بود. ادغام بانک‌های نیرو‌های مسلح کار بزرگی بود که همه از جمله مقام معظم رهبری در این زمینه کمک کردند.
> سرمایه‌های منجمد بانک‌ها فعال شود
روحانی از بنگاهداری بانک‌ها انتقاد کرد و افزود: وقتی به بانک‌ها می‌گوییم اموال خود را بفروشید، تمایلی به فروش اموال خود ندارند. بانک‌ها در حال حاضر هم کار بانکی می‌کنند و هم در حال انجام بنگاهداری هستند. وی ادامه داد: باید در شرایط کنونی سرمایه‌های منجمدی را که در اختیار دولت، بانک‌ها و خصولتی‌هاست، فعال کنیم.
> موج جدید هجمه اقتصادی علیه روحانی
اما سخنان روحانی باعث شد تا موج جدید موضع گیری‌ها علیه وی در حوزه اقتصاد آغاز شود. این موج حملات تا جایی پیش رفت که برخی منتقدان طوری وانمود می‌کنند که گویی اقتصاد کشور جزیره‌ای است و بدون ارتباط وتعامل با دنیای خارج باید شکوفا شود. این حجم انتقادها در پاره‌ای از موارد منجر به برخی قضاوتها و بی‌انصافی‌ها در خصوص کل عملکرد روحانی در طی دو دوره ریاست جمهوری وی شده است.
به گفته برخی صاحبنظران حافظه تاریخی مردم هنوز آنقدر ضعیف نشده که دستاوردهای دولت روحانی در دوره اول ریاست جمهوری خود را بتوان حداقل در بخش اقتصاد نادیده گرفت.
روحانی در شرایطی سکان اقتصاد رو به نزول کشور را طی سال 92 در دست گرفت که تنها آمار نرخ رشد اقتصادی در ۶ ماه نخست این سال منفی ۲ درصد و نرخ رشد اقتصادی بدون احتساب نفت منفی 7/1 درصد بوده است. بر این اساس نرخ رشد گروه صنعت در سال 92 نیز منفی 4.5 درصد بوده است.
اما دولت روحانی با برنامه 100 روزه خود توانست در سال 93 نرخ رشد منفی اقتصاد را تبدیل به رشد مثبت 3 درصدی کند. منتقدان اقتصادی روحانی فراموش کرده‌اند که وی با ورود به برجام درصدد رشد صعودی اقتصاد کشور در سایه تعامل با کشورهای اروپایی و سایر کشورهای جهان برآمد، اما با بهم خوردن معادلات سیاسی جهان و ریاست جمهوری ترامپ و بدعهدی او در ماجرای برجام، ایران تحت شدیدترین تحریم‌های ظالمانه آمریکا قرار گرفت و با قفل شدن مراودات بین‌المللی و تحریم بانکی به خصوص بانک مرکزی در کنار تحریم‌های شدید نفتی بیشترین ضربه به اقتصاد کشور وارد آمد. حالا بی‌انصافی نیست که بدون در نظر گرفتن شرایط بین‌المللی ایران را جزیره‌ای دور از اقتصاد دنیا تصور کنیم؟ سخنان روز پنجشنبه گذشته روحانی دقیقا ناظر بر این موضوع است که می‌گوید: شاید کسی تنها درون‌گرا و به اقتصاد در داخل کشور فکر کند و معتقد باشد که اگر تمام روابط خارجی تخریب شود، مردم احساس کنند که شرایط سخت‌تر می‌شود، تحریم‌های بین‌المللی به کشور فشار می‌آورد و در فروش نفت مشکل داریم، اما در عین حال، اقتصاد کشور مشکلی ندارد، که من این گونه بلد نیستم.
> نظر منتقدان اقتصادی
اگرچه شاید نحوه گفتاری رئیس جمهور مبنی بر بلد نبودن این نوع اقتصاد به نوعی خالی از اشکال نیست اما نباید با تفسیر به رای این نوع شیوه گفتاری از سوی منتقدان اقتصادی، شایبه بهره برداری سیاسی در آستانه انتخابات مجلس را پررنگ‌تر سازیم. ظاهرا برخی فراموش کرده‌اند که در دور اول ریاست جمهوری روحانی روابط خارجی کشور با دنیا که دستاوردهای اقتصادی نیز به دنبال داشت، تسهیل گردید و اقتصاد کشور به سمت پویایی حرکت نمود . این دستاوردها از زمانی دچار خدشه شد که فشارهای بین‌المللی با ریاست جمهوری ترامپ آغاز شد.حالا اظهار نظر منتقدین در این خصوص و بی‌توجهی به عملکردهای مثبت دولت از سال 92 تا سال 96 که زمان آغاز ریاست جمهوری ترامپ و خصومتهای او با ایران بود، بعضا جالب توجه است.
> واکنش پاره‌ای از اقتصاددانان اصولگرا
به عنوان نمونه واکنش الیاس نادران نماینده پیشین مجلس و اقتصاددان جالب توجه است. نظر وی در این زمینه این گونه است: رئیس‌جمهور روز پنجشنبه (با اشاره به اثر روابط خارجی و تحریمهای بین‌المللی در اقتصاد و نحوه مدیریت کشور) گفت "من بلد نیستم"! اینکه دولت اقتصاد را نابود کرده خیلی هم سواد اقتصادی نمی‌خواهد! سه سال پیش گفتم با انتخاب دوباره دولت منتظر انفجار قیمت باشید. 4سال سرکوب قیمت‌ها و رشد سالانه نزدیک به 30 درصدی نقدینگی، نتیجه‌ای غیر از این نمی‌داشت!
دیگر واکنش‌ها نیز جالب توجه است که در پی می‌آید:
- یاسر جبرائیلی کارشناس اقتصادی اصولگرا: من کسی را در این کشور نمی‌شناسم که گفته باشد اگر "تمام روابط خارجی" خراب شد، اقتصاد دست نمی‌خورد. اما می‌شناسم کسی را که "تمام اقتصاد" را به رابطه با چند کشور معدود خارجی گره بزند و حل مشکل آب خوردن مردم را به توافق با آنها منوط بداند.
- احسان خاندوزی اقتصاددان اصولگرا: اخیرا از بخشهای صنعتی درگیر تحریم مهمان داشتم، می‌گفتند: مشکل ما کارشکنی دولت است وگرنه یاد گرفته‌ایم باتحریم چه کنیم...چرا هنوز رئیس جمهور فکر می‌کنند ریشه مشکلات خارجی است؟ چرا به قدری که کارشناسان گفته اند، موانع داخل را برنمی‌دارد؟ شاید می‌فهمند اما این دعوا به نفعشان است.
- مجید شاکری کارشناس اقتصادی اصولگرا: در اوج برجام ال سی گشایش شده سالانه بانک مرکزی کمتر از روزهای قبل از برجام بود. در سال اجرای برجام رشد شش ماهه بدون نفت زیر یک درصد بود. عدد سرمایه خارجی جذب شده در این سال کمتر از میانگین سالهای تحریم بود. فارغ از وضع سیاست خارجی، شما اساسا بلد نیستید.
> نامه 24 اقتصاددان اصولگرا
ماجرای واکنش به سخنان روحانی در پنجشنبه گذشته با نامه 24 اقتصاددان با 10 راهکار تدوینی به رئیس جمهور وارد مرحله تازه‌تری شد. آنها معتقدند بدون کمک خارجی اقتصاد ایران را باید نجات دهیم.
تسنیم در این خصوص نوشت که 24 اقتصاددان کشور در نامه‌ای به رئیس جمهور به ارائه 10راهکاری پرداختند که بدون کمک خارجی می‌تواند اقتصاد ایران را نجات دهد.
بر این اساس 24 اقتصاددان در نامه به رئیس‌جمهور نوشتند: بدیهی است توسعه روابط سیاسی با همه دولتهایی که به‌طور متقابل به کشور ما احترام می‌گذارند، به‌نفع اقتصاد ایران است و باید همچنان در دستور کار دولت محترم باشد.
متن نامه به‌شرح زیر است:
"جناب آقای حسن روحانی، رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران
سلام علیکم؛
امروز در بانک مرکزی فرمودید بلد نیستید با تکیه بر داخل و بدون کمک خارجی مشکلات اقتصاد ایران را حل کنید.
یادآوری می‌کنیم کثیری از کارآفرینان و کارشناسان کشور تاکید دارند مشکلات اصلی اقتصاد کشور، بیشتر ناشی از سوءمدیریت و "تحریم داخلی" است نه خارجی.
اینجانبان جمعی از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگران اقتصاد ایران، در پاسخ به فراخوان ضمنی امروز شما، با حسن نیت و حسب وظیفه ملی، 10 راهکار کم‌هزینه و موثر در کوتاه‌مدت را که بدون تکیه بر خارج، می‌تواند اقتصاد ایران را از بن‌بست فعلی نجات دهد تقدیم می‌کنیم:
1. صدور مجوزهای کسب‌وکار را سهل و انحصار دسترسی به شغل را حذف کنید.
2. همه سفارتخانه‌های ایران را مامور کنید با تمام توان به کمک صادرکنندگان کالاها و خدمات ایرانی بشتابند.
3. بانکها را از خرید و نگهداری املاک و رقابت با یکدیگر برای بالابردن نرخ سود سپرده منع کنید.
4. بازار سرمایه را مامور کنید با استفاده از ابزارهای جدید مالی و تسهیل انتشار اوراق، نقدینگی موجود را به‌سوی تولید هدایت کند.
5. به سازمان "تامین اجتماعی" دستور دهید به‌جای فشار غیرقانونی بر واحدهای تولیدی برای تامین مخارجش، هزینه‌های زایدش را مهار کند و جلوی هدر رفتن منابعش را بگیرد.
6. به بانک مرکزی دستور دهید با روشهای نوین جایگزین سوئیفت نظیر رمزارزها، پیمانهای پولی دوجانبه با شرکای اصلی تجاری و... تحریمهای بانکی کشور را کم‌اثر کند.
7. وزارت کشور را مامور کنید با اجرای ماده 16 قانون بهبود محیط کسب‌وکار، برای تولیدکنندگان کوچک ایرانی، بازار و امکان فروش فراهم کند.
8. در تصمیم 3ماه پیش‌تان درباره بنزین بازنگری و دستور فرمایید سهمیه بنزین، به‌جای هر خودرو، به هر کارت ملی تخصیص یابد و نرخ بنزین خارج از سهمیه، از سازوکار عرضه و تقاضای سهمیه‌ها به‌دست‌آید.
9. با شناسنامه‌دار کردن همه تراکنش‌های بانکی و تلفیق بانکهای اطلاعاتی موجود، از حدود 100هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی ثروتمندان جلوگیری و کسر بودجه موجود را جبران کنید. فردی را هم که 7 سال پیش به شما تلقین کرد نباید در حسابهای شهروندان سرک کشید، برای همیشه از خود برانید.
10. با تصویب و اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه، تقاضای سوداگری را از بازارهای خودرو، مسکن، طلا و ارز بیرون کنید تا سرمایه‌های مردم به‌جای سوداگریهای ضدتولیدی، به‌سوی تولید هدایت شوند.
خواهش می‌کنیم به دستگاه‌های اجرایی دستور فرمایید بدون فوت وقت این سیاستها را اجرا کنند تا با رونق ایجادشده در اثر آن، هم فشار اقتصادی بر اقشار کم‌درآمد کاهش پیداکند و هم برای کثیری از جویندگان کار، شغل مناسب ایجاد شود.
بدیهی است توسعه روابط سیاسی با همه دولتهایی که به‌طور متقابل به کشور ما احترام می‌گذارند هم به‌نفع اقتصاد ایران است و باید همچنان در دستور کار دولت محترم باشد.
با آرزوی ایرانی سربلند و مقتدر
پنجشنبه 26 دی‌ماه 1398"
امضاکنندگان به‌ترتیب حروف الفبا:
دکتر روح‌الله ایزدخواه، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر میثم پیله‌فروش، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر احمد تقوایی، پژوهشگر اقتصاد ایران
مجتبی توانگر، پژوهشگر اقتصاد انرژی
دکتر محمد جلیلی، پژوهشگر اقتصاد مالی و اعتبارسنجی
دکتر پیمان حدادی، پژوهشگر مالی
دکتر سیدمحمدرضا حسینی، پژوهشگر اقتصاد و حقوق
دکتر سیداحسان خاندوزی، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر مجتبی رضاخواه، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر محمدجواد رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر سید حسین رضوی‌پور، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر مصطفی زمانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر محسن زنگنه، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر سیدمحمدهادی سبحانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر سید امیر سیاح، پژوهشگر محیط کسب‌وکار
دکتر مالک شریعتی، پژوهشگر اقتصاد انرژی
دکتر محمد شیریجیان، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر مهدی طغیانی، عضو هیئت علمی دانشگاه
دکتر ارسلان ظاهری، پژوهشگر دکتری اقتصاد پولی
دکتر صمد عزیزنژاد، عضو هیئت علمی و پژوهشگر اقتصادی
دکتر میثم لطیفی، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر مهدی موحدی، عضو هیئت علمی دانشگاه
محسن مهدیان، پژوهشگر اقتصاد ایران
دکتر ناصر یارمحمدیان، عضو هیئت علمی دانشگاه
> بدون تعامل با دنیا نمی‌توانیم
برخلاف اظهارات و نامه اقتصاددانان اصولگرا کارشناسان دیگر نظر دیگری در این باره دارند. کامران ندری اقتصاددان در گفت‌وگو با آفتاب یزد در این خصوص گفت: طبیعی است که ما بدون‌تعامل با دنیا نمی‌توانیم به رشد اقتصادی قابل قبولی دست یابیم. البته صرفا تعامل نیست بلکه ما نوعی تقابل با دنیا داریم و تحریم‌ها به نوعی چیزی فراتر از تعامل با کشورهای دیگر است و موانعی را برای رشد و توسعه اقتصادی ما فراهم کرده است.
وی افزود: ما به طور میانگین هزینه‌های تعامل‌مان با دنیا حتی با کشورهای دوست که بیشترین همکاری را با ما دارند، در اثر تحریم‌ها کاهش یافته که این مسئله اقتصاد ما را به شکل منفی تحت تاثیر قرار داده است. وی افزود: بعید است کسی مدعی باشد ما در شرایط تحریمی و تقابلی که ایجاد شده می‌توانستیم رشد اقتصادی قابل قبول و اقتصاد رو به رشدی داشته باشیم. حتی آنهایی که به نوعی منتقد هستند که اگر این کارها را می‌کردی بهتر بود، نیز فکر نمی‌کنم، مستقیما این حرف را نفی کنند که این تحریم‌ها هیچ اثری روی اقتصاد نداشته است.
> اقتصاددانانی که کار بلدند، بگویند چه کنیم
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق گفت: حرف آقای روحانی حرف درستی است منتها لحن اشاره ایشان به نوعی خطاب به اقتصاددانان است اگر بلد هستید بگویید ما چه کنیم؟ در این زمینه تعدادی اقتصاددانان هستند که معتقدند می‌شود بدون تعامل وارتباط با دنیا اقتصاد رو به جلویی را داشت وشاید لحن آقای رئیس جمهور باعث برداشت منفی آنها شده است.
> از برخی اشتباهات دولت نمی‌توان چشم‌پوشی کرد
ندری گفت: البته در دوران 4 ساله اول ریاست جمهوری روحانی اقدامات مثبت خوبی صورت گرفت، اما نباید فراموش کنیم بعد از تحریم‌ها دولت اشتباهات بزرگ اقتصادی نیز داشت که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
وی ادامه داد: اگر 24 اقتصاددان نامه‌ای نوشته‌اند و خواستار اعمال برخی سیاستها شدند، اشتباهات دولت را مدنظر گرفته‌اند. مثلا در ماجرای اصلاح حاملهای انرژی در آبانماه امسال اشتباهاتی صورت گرفت که اگر رخ نمی‌داد، تلخی این تحریم‌ها برای ما کمتر بود. یعنی دولت در این داستان، به گونه‌ای عمل کرد که نه تنها از گزند تحریم‌ها نکاست، بلکه کام مردم تلخ‌تر نیز شد. شاید اشاره 24 اقتصاددان برای مواردی چون بهبود فضای کسب وکار و پرهزینه بودن فعالیتهای اقتصادی و یا بی‌نظمی‌های اداری واقعیاتی است که وجود دارد و نمی‌توانیم بگوییم تنها مربوط به دولت روحانی است. وی خاطرنشان کرد: ما همواره طی 40 سال بروکراسی اداری و یا فضای کسب وکار نامناسب را داشته‌ایم و این امر چیزی نیست که در دولت روحانی به وجود آمده باشد. مشکلاتی است که ما 40 سال با آنها دست به گریبانیم که انتظار می‌رفت دولت روحانی در جهت رفع این مشکلات که برخی از آنها ریشه داخلی دارد، اقدامات قابل‌قبولی به خصوص در بحث مبارزه با فساد و رانت که اصلی‌ترین چالش اقتصادی ایران است، انجام دهد.
به اعتقاد وی برخورد مشخص و واضحی از درون دولت در این زمینه مشاهده نشده و چند برخورد دیگری که با این مسئله صورت گرفته توسط قوه قضاییه با مفسدان بوده است.
این اقتصاددان تصریح کرد: بخشی از نامه 24اقتصاددان به روحانی کلی گویی است وکاری نمی‌شود برای آنها انجام داد اما به عنوان مثال در مورد ارز 4200 تومانی یا یارانه‌ها واصلاح قیمتهای حاملهای انرژی انتقاداتی به دولت وارد شده که نمی‌شود گفت خیلی غیر منصفانه است. بنده به شخصه نگاه سیاسی به مسایل ندارم اما از منظر اقتصادی که به قضیه نگاه می‌کنم، دولت اشتباهات قابل قبولی هم داشته است.
کامران ندری گفت: اقتصاد ما تحت تاثیر تحریم‌ها آسیب دیده است اما نباید تمام اشتباهات داخلی را هم به گردن تحریم‌ها بیندازیم.