بازی ظریف در میدان 1400؟

کبنا ؛هر بار که محمد جواد ظریف با رسانه‌ای گفت وگو می‌کند حتماً باید شاهد بخش‌های جنجالی و حاشیه ساز هم در آن گفت وگو باشیم. حالا وزیر خارجه کهنه کار کشورمان در آغاز ششمین سال اجرای برجام با روزنامه همدلی صحبت کرده و از گذشته و آینده گفته از جمله تاکید بر این موضوع که نمی‌خواهد نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود هرچند این بار کمی تردید هم چاشنی کار کرده و گفته البته با تقدیر خداوند کاری نمی‌شود کرد. جمله‌ای که بسیاری آن را مستقیم‌ترین و مثبت‌ترین پاسخ ظریف برای حضور در انتخابات ۱۴۰۰ دانسته‌اند.
ادبیاتِ نیامدن
سید علیرضاکریمی در آفتاب یزد نوشت: ادبیات ظریف در گفتگوی اخیرش ادبیات نیامدن بود. تصمیم نیکی هم است. وزیرخارجه، جزو وزرای مؤثر دولت روحانی است. اگر یک نقطه قوت را بخواهیم در کارنامه دولت تدبیروامید بیابیم حتماً یکی از آنان حضور محمد جواد ظریف است. او نیز مثل هر انسان و سیاستمدار دیگری ضعف داشته و دارد اما به نسبت سایر وزرا عملکرد قابل قبولی داشته است.
اوج خروجی ظریف برجام بود؛ برجامی که گرفتار دیوانه‌ای به نام ترامپ شد. البت برجام فقط مشکلی به نام رئیس جمهور آمریکا نداشت، توافق هسته‌ای در داخل نیز کم دشمن نداشت. از همین رو نیز زمین خورد. می‌شد احتمال داد اگر حداقل در خارج از مرزها انتخابات آمریکا به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد و فی‌المثل هیلاری کلینتون پیروز می‌شد به این سادگی دسترنج ظریف به محاق نمی‌رفت. لگدهای سهمگین ترامپ به برجام، دشمنی با آن را در داخل سهل کرد زیرا مردمی که روزگاری برای توافق هسته‌ای در میدان ونک تهران گرد هم جمع شده بودند و پایکوبی کردند به این نتیجه رسیدند از برجام هم کاری ساخته نیست!
عرضم را خلاصه کنم؛ ظریف با تمام ضعف و قوت‌ها وزیری قابل احترام است.
راه و منش او در وزارت خارجه می‌تواند برای آیندگان درس آموز باشد. در دولت‌های بعدی اگر قرار باشد مجدداً تفاهمی یا توافقی با غرب امضا شود، می‌شود سخنان و تجربیات ظریف را بارها و بارها مرور کرد تا مبادا راه رفته مجدداً پیموده شود. برای مثال قبل از یک تفاهم داخلی نمی‌توان به تفاهم خارجی رسید. و یا یک وزیر آن هم وزیر خارجه نباید در جلسات خصوصی مثل کمیسیون‌های مجلس هرچه هست را روی دایره بریزد زیرا به سادگی درز پیدا می‌کند و عاقبت کار فشار عصبی و ویلچر نشینی است! موارد دیگری هم وجود دارد که قابل عرض نیست اما محرز است. این نکات قید شد تا این جمله را بگویم که اگر حمل را بگذاریم بر این نکته که عزم ظریف برای نیامدن جزم است باید گفت او یکی از بهترین تصمیمات سیاسی خود را گرفته است. میدان 1400 میدان امثال ظریف نیست. در این میدان قرار است اجازه داده شود کسانی مثل ظریف بازیگر باشند. اگر نگاهی به مدعیان 1400 بیاندازید مشخص است که بناست چه شود. ظریف با برجام و بی برجام محترم است و حالا که بناست بازیچه سیاسی عده‌ای نشود چه بهتر و چه خوش‌تر.
    
 اصرار به کاندیداتوری ظریف تخریبی است؟!
 یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با آفتاب یزد ضمن رد کاندیداتوری ظریف برای ریاست جمهوری 1400 می‌گوید: «وقتی خودش بارها گفته نمی‌آید اما بازهم از او به عنوان یک گزینه‌ی احتمالی نام می‌برند ذهن به این سو می‌رود که شاید این مسئله مهندسی شده و تخریبی باشد!» علی صوفی همچنین افزود: «این که هر از گاهی می‌بینید بحث کاندیداتوری آقای ظریف مطرح می‌شود اگر به منشأ و مرجع خبر خوب دقت کنید خواهید دید این مسئله از جناح رقیب استارت خورده و بیشتر از آن جهت است که مسیر ائتلاف با لاریجانی را تنها گزینه‌ی پیش روی اصلاح‌طلبان معرفی کنند تا در نهایت هیچ اصلاح‌طلب واقعی کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری نشود.»
پاسخ‌های متفاوت ظریف
وزیر امور خارجه کشورمان که همیشه در پاسخ به سؤالات در مورد آینده سیاسی‌اش و نامزدی احتمالی در انتخابات ۱۴۰۰ به شکلی سفت و سخت پاسخ می‌داد در مصاحبه با روزنامه همدلی پاسخی متفاوت داده و این پاسخ متفاوت از سوی او، که به سبک دیپلمات‌ها در استخدام کلمات دقت زیادی دارد اکنون ترند شبکه‌های اجتماعی شده است. ظریف گفته: «ترجیح بنده این است که تدریس کنم، از تجربیاتم در چهل سال گذشته استفاده کنم و دانشجو تربیت کنم. اما تقدیر خداوند هرچه باشد همان است، چرا که هیچ‌وقت با تقدیر خداوند نمی‌شود جدال کرد. ترجیحم برای آینده تدریس است، اما تسلیم تقدیرم»
در این مصاحبه البته گفته‌های دیگری نیز دیده می‌شود: بعضی علاقه دارند من را در موضعی بگذارند که مردم از من دلخور شوند / چون دیدم مردم خیلی ناراحت شدند اگر دوباره در معرض آن پرسش قرار بگیرم، احتمالاً آن جمله را نمی‌گویم، ولی دروغ هم نگفتم/ وظیفه من این نیست که از محمد جواد ظریف یک شخصیت محبوب یا منفور بسازم، وظیفه من آن است که کاری که به من واگذار شده را به نحو مطلوب به انجام برسانم / زمانی که مسئولیت من در برابر خارجی‌ها به پایان برسد، می‌توانم در هر جایی، واقعیات را برای مردم تشریح کنم و آن هم در حد و حدودی که به منافع ملی ضربه نزند/ اگر استعفا نمی‌کردم در دنیا یک وزیر خارجه بی‌خاصیت معرفی می‌شدم (حدود ۲ سال قبل رئیس‌جمهور سوریه در سفر به تهران، جلسه‌ای با برخی مقامات جمهوری اسلامی داشت که دعوت نشدن ظریف به آن جلسه به استعفای او انجامید که مورد پذیرش قرار نگرفت.)/ سریال «گاندو» را علیه من ساختند؛ از این صریح‌تر که نداریم، با این حال من وظیفه دارم که در خارج از ایران از کشورم، دفاع کنم.
 چون دیپلمات خوبی بوده لزوماً رئیس جمهوری نخواهد شد!
علی صوفی در بخش دیگری از مصاحبه‌ی خود می‌گوید: «تا آن جا که من می‌دانم گزینه‌ای به نام ظریف مدنظر اصلاح‌طلبان نبوده و نیست اما ظریف از منظر یک دیپلمات کارکشته برای بسیاری از طیف‌های سیاسی همواره قابل احترام بوده و از همین رو معمولاً یکی از گزینه‌هایی است که فکر می‌کنند اصلاح‌طلبان روی او نظر دارند اما قریب به یقین می‌دانم که اینگونه نیست!» این فعال اصلاح‌طلب معتقد است: «یک وقت‌هایی ذهن به سمت مهندسی بودن مطرح شدن نام ظریف می‌رود تا او را تخریب کنند یا شاید می‌خواهند اصلاح‌طلبان را خلع سلاح کنند یا حتی ممکن است بحث یک ائتلاف در میان باشد اما هرچه که هست به معنای مدنظر بودن ظریف در جناح اصلاح‌طلبی نیست.»
نظر یک اصولگرا
یک نماینده اسبق مجلس که اصولگراست معتقد است به خوبی ظریف را می‌شناسد و منتقد مشی «خودبینی» و «دیگر کم بینی» وزیر امور خارجه است، می‌گوید: «او برای آنکه بالا نشیند از افراد به عنوان پله‌های نردبان استفاده می‌کند و از آنها بالا می‌رود و فقط دنبال قهرمان شدن است.» احمد بخشایش اردستانی شاهد مثال را برجام ذکر کرده ادامه می‌دهد: «زمانی که برجام در حال به ثمر رسیدن بود تمام مزایای مثبت برجام را به اسم خود ثبت کرد و کار دیگران را دخیل نمی‌دانست.»
این نماینده اسبق مجلس می‌گوید: «تا جایی که بنده اطلاع دارم به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بهایی نمی‌داد و با حالت تبختر و غرور آمیز برخورد می‌کرد البته نمایندگان او را متواضع ساختند زیرا برخی از کمیسیون‌ها از آن چنان صلابتی برخوردارند که سیاست مداران را ادب می‌کنند.»
ظریف بیاید هم شانسی ندارد
بخشایش اردستانی در بخش دیگری از گفتگوی خود با آفتاب یزد می‌گوید: «من فکر می‌کنم اصلاح‌طلبان نیز نظر موافقی درباره‌ی ظریف ندارند منتها گروه روحانی و شاید بخشی از اصلاح‌طلبان فکر می‌کنند ظریف برای ریاست جمهوری شانس دارد اما این طور نیست چون او برد چندانی در توده ندارد.»
وی ادامه می‌دهد: «اگر در روزهایی که برجام را به ثمر رسانده بود و روزهایی که ترامپ بیرون نرفته بود و برجام مزایایی داشت شاید در آن روزها مردم متوجه آقای ظریف می‌شدند اما احساسم این است چون گروه اصلاح‌طلبان واقع گرا هستند و احساسشان این است که این دور، دور آن‌ها نیست بنابراین با آقای لاریجانی لابی کردند و چون موفق نشدند حالا بحث ظریف را مطرح کرده و ایشان را به دور آورده‌اند.»
اقبال مردمی با او نیست
استاد جامعه سیاسی دانشگاه در مورد لاریجانی هم می‌گوید: «علی لاریجانی مباحث را می‌بیند و رصد می‌کند زیرا فکر نخبگانی دارد ولی ارتباطش با توده مردم ضعیف است.»
وی می‌افزاید: «در عوض آقای ظریف فکر می‌کند با مردم ارتباط دارد اما دستاوردی در وزارت خارجه نداشته است که اقبال مردمی همراه او باشد؛ از بَعد برجام تقریباً تحریم‌ها که زیادتر شده و شخصیت‌ها ونهادهایی که در لوای تحریم قرار گرفتند بیشتر شده، فشار آمریکا بر ایران بیشتر شده، اجناس هم گرانتر شده است. ظریف نماینده‌ی همان گروهی است که می‌خواستند سیاست داخلی و معیشت را به سیاست خارجی گره زنند و می‌گفتند باید افرادی روی کار باشند که بتوانند در نظام بین‌الملل حل شوند و کسی نظام بین‌الملل را می‌فهمد که ژنرال باشد که درس خوانده باشد که دیپلمات باشد. الان هفت سال است که این گروه در قدرت هستند و دلارشان از سه تومان به بیست و سه تومان رسیده است؛ در مورد خودرو و معیشت هم به همین ترتیب. پول ملی و جان انسانها بی‌ارزش شده است و انصافاً فضایی که برای انسان‌ها است آنها را به سمت منزوی شدن و هر کسی به فکر خود بودن کشانده است.»
    
مصاحبه ظریف در واکنش به حرف‌های اخیر حسن خمینی است
بخشایش اردستانی اظهار می‌دارد: «احساس می‌کنم اصلاح‌طلبان از حس طمع به ریاست، از آقای ظریف استفاده می‌کنند و می‌گویند که نسبت به اصلاح‌طلبان دیگر رأی بهتری می‌توانی به دست‌آوری و ایشان هم دیپلمات بازی در می‌آورد و بلد هم نیست.» وی خاطرنشان می‌کند: «همه سیاست مداران معقول‌اند قبل از انتخابات می‌گویند شرکت نمی‌کنیم برای اینکه عکس العمل جامعه را ببینند این در حالی است که متاسفانه افراد گمنام که نمی‌توانند وارد این عرصه شوند و تنها افراد شناخته شده که در این چهل سال هم ناتوانایی‌هایی داشته و نتوانستن‌های خود را اثبات کردند وارد میدان می‌شوند. همه اینها علی‌الحساب می‌گویند ما نمی‌آییم آقای ظریف هم همین را گفته.»
نماینده اسبق مجلس معتقد است: «مصاحبه اخیر ظریف در واکنش به دیداری است که با حسن خمینی داشته و حرف‌هایی که او زده واگرنه تا جایی که من می‌دانم چنین برداشتی جنبه‌ی عمومی در بین اصلاح‌طلبان ندارد.»
بخایش اردستانی می‌گوید: «شاید ظریف خودش دوست داشته باشد که بیاید اما ظریف نفر اول اصلاح‌طلبان نیست به نظرم اصلاح‌طلبان لاریجانی را راضی می‌کنند و ظریف را در کنار او قرار می‌دهند. تنها حسنی که آقای ظریف دارد این است که زبان انگلیسی را سلیس و روان صحبت می‌کند!» وی البته تاکید می‌کند: «دور دور اصولگراها است اما به این شرط که یک نفر بیاید و تقسیم قدرت کنند در غیر این صورت توفیقی به دست نمی‌آورند.»
 بازی ظریف در میدان 1400؟
 چند روز قبل و پس از سخنان سید حسن خمینی مبنی بر این که «اگر به هر علتی این جامعه به کسی نیاز پیدا کرد نسبت به مسئولیت نباید شانه خالی کند.» خیلی‌ها ظریف را مخاطب این سخن تلقی کردند. ظریف همچنان از جمله معروفش که گفت: «این راهی است که خودمان انتخاب کردیم.» دفاع می‌کند اما می‌گوید با بازخورد بدی که داشته دیگر این حرف را نمی‌زند. نکات مهم این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:* قبل از تصدی وزارت،‌ خطاب به اعضای خانواده‌ام و همچنین همکارانم عرض کردم که این حوزه، حوزه‌ای برای قهرمان شدن نیست، بلکه حوزه قربانی شدن است. آن چه برای من مهم است، احساس مردم است. ناراحتی و نارضایتی مردم، من را نیز ناراحت و دلگیر می‌کند اما در نهایت فکر می‌کنم که وظیفه من این نیست که از محمد جواد ظریف یک شخصیت محبوب یا منفور بسازم، وظیفه من آن است که کاری را که به من واگذار شده، به نحو مطلوب انجام بدهم.*مسئولیت یک وزیر امور خارجه، دفاع از کل کشور است. نمی‌توانم بگویم که مثلاً با فلان کار قوه قضاییه مخالفم، یا با این کار اطلاعات سپاه مخالفم واز آن دفاع نمی‌کنم. اطلاعات سپاه جایی است که سریال «گاندو» را علیه من ساخته. از این صریح‌تر که نداریم، با این حال من وظیفه دارم که در خارج از کشور از این نهاد داخلی، دفاع کنم. *برخی مردم می‌گویند ما با سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه موافق نیستیم، چون برای ما ایجاد فشار کرده است. اما همزمان برای مراسم شهادت شهید سلیمانی، با جمعیت میلیونی در همه شهرهای کشور به میدان می‌آیند.

   
این نشان دهنده این است که انتخاب مردم ما، این است که در دنیا سربلند باشند. مردم ما، کسی را که نماد مقاومت است، این‌گونه بزرگ می‌دارند. این یک واقعیت است. بنابر این اگر من می‌گویم که ما انتخاب کرده‌ایم بقیه جمله من را هم ببینید. من گفتم که ما انتخاب کردیم مانند عربستان سعودی نباشیم. تفاوت ما با عربستان سعودی چیست؟ تفاوت ما شهید سلیمانی است. یعنی آن‌ها زیر بار آمریکا می‌روند اما ما نمی‌رویم. من نگفتم مردم انتخاب کردند که تحت فشار اقتصادی باشند، فشارهای روانی به آن‌ها وارد شود، دارو نداشته باشند، من گفتم مردم این روش را انتخاب کردند، این روش هم پیامدها و نتایجی دارد.* اگر آن جمله را (مردم ما خود انتخاب کرده‌اند که این طور زندگی کنند) من گفتم بی‌حساب نگفتم و دروغ هم نگفتم. بله من حتماً قبول دارم مردم انتقاد دارند، حتماً قبول دارم معیشت مردم سخت شده، اما چیزی را هم که گفتم، قبول دارم هرچند دیگر نمی‌گویم چون مردم ناراحت شدند.*درباره احتمال نامزد شدن در انتخابات، واقعاً دیگر فکر من برای مقابله با این وضعیت کار نمی‌کند، مگر این‌که تهدید کنم در انتخابات شرکت می‌کنم! چراکه من هرچه گفتم شرکت نمی‌کنم تأثیر منفی گذاشته‌است. دوستان دائم خوش‌شان می‌آید که بگویند من برای انتخابات می‌آیم، من باید چه‌کار کنم که آقایان این ماجرا را رها کنند؟*ترجیح بنده این است که از مرداد در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران که بنده آن‌جا سمت دانشیاری دارم تدریس کنم، از تجربیاتم در چهل سال گذشته استفاده و دانشجو تربیت کنم. اما تقدیر خداوند هرچه باشد همان است، چراکه هیچ‌وقت با تقدیر خداوند نمی‌شود جدال کرد. ترجیح ام برای آینده تدریس است، اما تسلیم تقدیرم. * این‌که بعضی می‌گویند، من با جو بایدن رفیق بودیم، هیچ دو مسئول خارجی با هم رفیق نیستند. من در زمانی‌که سفیر بودم و ایشان هم سناتور و یک مدت هم رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا بود، با ایشان دیدار داشتم و بحث‌های متعددی انجام دادیم. ایشان آدم بسیار زیرکی است و در روابط خارجی بسیار متخصص است.