اقدامات ناکافی اداره‌کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد در زمینه‌ی پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی

سازمان بهزیستی چه اقدامی در زمینه‌ی آسیب‌های ناشی از اعتیاد انجام داده است؟ به نظر می‌رسد که اقدامات انجام گرفته چندان تأثیرگذار نبوده‌اند، چرا که آمارها نشان می‌دهد میزان اعتیاد در استان کهگیلویه و بویراحمد کاهش نداشته است. در واقع اگر اقدامی صورت بگیرد، ما انتظار داریم که از میزان اعتیاد در استان کهگیلویه و بویراحمد کاسته شود، اما آمارهای منتشر شده خلاف این را نشان می‌دهند. سازمان بهزیستی باید پاسخ دهد که دقیقاً چه اقداماتی در این زمینه انجام داده و دستاورد آن چه بوده است.
رفع نیازهای اجتماعی از اساسی‌ترین نیازها برای هر جامعه است. در هر جامعه‌ای پاره‌ای از خلأهای اجتماعی وجود دارد که سازمان‌های متنوعی برای رفع و ترمیم آن خلأها به وجود آمده است. در ایران، سازمان بهزیستی، یک نهاد دولتی است که خدماتی را به افراد نیازمند جامعه ارائه می‌دهد. در واقع سازمان بهزیستی عمده‌ترین نهاد دولتی در جهت سامان‌دهی طیف آسیب‌پذیر جامعه است. بهزیستی از چندین جهت، وظایف و مسئولیت‌های سنگینی را عهده‌دار است. از سویی مسئولیت تأمین رفاه، خیل عظیمی از معلولان جامعه به این سازمان محول شده است و از سوی دیگر وظیفه‌ی سر و سامان دادن به وضعیت بسیاری از زنان و کودکان محروم نگه‌داشته‌شده جامعه نیز در حیطه‌ی مسئولیت‌های سازمان بهزیستی جای می‌گیرد. به‌طور کلی مجموعه‌ی عظیمی از وظایف را سازمان بهزیستی بر عهده دارد.
کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های محروم و کم‌برخوردار در کشور است. وجود طیفی از آسیب‌های اجتماعی در این استان، سازمان بهزیستیِ استان را تبدیل به یکی از سازمان‌های مهم در آن کرده است. حال باید دید سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد در حوزه‌ی وظایف کاریِ خود، در چه جایگاهی قرار دارد؟ آیا توانسته است به وظایف خود به درستی عمل کند یا نه؟ برای پاسخ به این سؤال، قبل از هر چیز باید دید که اصلی‌ترین وظایف سازمان بهزیستی کدامند و سپس وضعیت این مؤلفه‌ها در استان کهگیلویه و بویراحمد را بررسی کرد. از جمله وظایف بهزیستی می‌توان موارد زیر را نام برد: «حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست، ارائه‌ی خدمات مختلف به عموم كودكان و نوجـوانان، حمایت و نگهداری از كودكان و اطفال بی‌سرپرست، ساماندهی، حمایت و نگهداری از كودكان خیـابانی، ارائه‌ی خدمات‌ مختلف به آسیب‌دیدگان اجتماعی و افراد در معرض آسیب، تأمیــن جهیـزیه‌ی مورد نیاز ایتام، معلولان و آسیب‌دیدگان نیازمند، ارائه‌ی خدمات درمانی و توانبخشی به معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن، ساماندهی، حمایت و نگهداری بیماران روانی مزمن، ارائه‌ی خدمات آموزشی به معلولان، پیشگیری از معلولیت‌ها، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (از جمله طلاق، ‌خودكشی، كودك‌آزاری)، پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر، درمان و بازتوانی معتادان و ارائه‌ی خدمات تخصصی به منظور كاهش آسیب ناشی از اعتیاد و حمایت از معتادانِ بهبود یافته و توانمندسازی آن‌ها.»
برای پاسخ به سؤالی که مطرح شد، برخی از این شاخص‌ها را در استان کهگیلویه و بویراحمد مورد نظر قرار می‌دهیم. در واقع بر اساس همان قاعده‌ی آماری که بیان عامیانه‌ی آن «مشت نمونه‌ی خروار است» عمل می‌کنیم.
در مورد زنان بی‌سرپرست، آمارها نشان می‌دهد که بیش از 15 هزار زن سرپرست خانوار در استان کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد. متأسفانه همچنان این جامعه‌ی آماری از اغلب خدماتی رفاهی محروم هستند و در گفت‌وگویی که با برخی از آن‌ها داشتیم، اغلب از وضعیت نامناسب زندگی و مشکل در تأمین نیازهای ضروری‌شان گلایه‌های بسیاری داشتند. متأسفانه مطالعات هر چند محدود نشان می‌دهد این بخش از جمعیتِ استان کهگیلویه و بویراحمد در مضیقه قرار دارند و چنان‌که باید و شاید به آن‌ها توجهی نشده است. سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد باید بیش از پیش به این بخش از جامعه‌ی استانی توجه نماید. چرا که زنان سرپرست خانوار یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند.
اما در مورد ارائه‌ی تسهیلات به خانواده‌های دومعلولی، به نظر می‌رسد سازمان بهزیستی کهگیلویه وبویراحمد اقدامات مطلوبی انجام داده است. صاحب‌خانه‌شدن حدود ۵۰۰ خانواده‌ی دومعلولی در استان، یکی از همین اقدامات است. اما همچنان برخی از خانواده‌های دومعلولی و حتی بیشتر شناسایی نشده‌اند. شناسایی این خانواده‌ها و ارائه‌ی تسهیلات به آن‌ها نیازمند عزم بیشتری از سوی سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد است.
یکی دیگر از مهم‌ترین اقشار آسیب‌پذیر، کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست در استان کهگیلویه و بویراحمد هستند. این کودکان هر چند جمعیت چندان زیادی در استان کهگیلویه و بویراحمد ندارند، اما نیازمند توجه بیش از پیش هستند.  این کودکان در طول زندگی لطمه‌های زیادی دیده و نباید تنها بوده و احساس کنند که از جامعه جدا هستند. کمک به بازگشت کودکان زیر پوشش به فعالیت‌های عادی اجتماعی و ارتقاء سطح سلامت روانی و رفتاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست از جمله موارد مهمی است که باید همواره مد نظر قرار گیرد.
ساماندهی کودکان خیابانی و کودکان کار نیز از معضلات اصلی استان کهگیلویه و بویراحمد است. امری که متولیِ آن تنها سازمان بهزیستی نیست و ساماندهیِ آن‌ها نیازمند کار گسترده‌ی هماهنگ و سازمان‌یافته از سوی سازمان‌های مختلفِ استانی است.  ۸۰ درصد از این کودکان در کهگیلویه و بویراحمد، دانش‌آموز هستند. دانش‌آموزانی که علاوه بر اقدام به تحصیل، اقدام به کار هم می‌کنند، مورد ظلم مضاعف قرار می‌گیرند. سازمان بهزیستی استان پاسخ دهد که چه اقدامی برای این گروه از جامعه انجام داده است. ما بارها می‌شنویم که تعدادی کودک کار شناسایی شد. شناسایی شدن چه مشکلی می‌تواند از مشکلات آن‌ها حل کند؟ شناسایی شدن در واقع تنها یک گام است و آن هم گام اول. متأسفانه اغلبِ اقدامات در همین گام اول متوقف می‌شوند. کمک به یک کودک کار بسیار اساسی‌تر از شناسایی چند صد کودک کار است. گفتنی است که شناسایی، صبغه‌ی تبلیغاتیِ بیشتری دارد که ممکن است در جا زدن در همین گام اول به همین خاطر باشد.
نگهداری از سالمندان و ارائه‌ی خدمات به آن‌ها نیز از وظایف اصلی در سازمان بهزیستی است. 53 هزار نفر از جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد معادل 8 درصدِ آن‌ها سالمند هستند. آمار جمعیت نگهداری‌شده در خانه‌ی سالمندان، یک دهم درصد معادل 75 نفر سالمند است که در 2 مرکز شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند. از تعداد سالمندان نگهداری شده در خانه‌ی سالمندان این استان 45 نفر زن و 25 نفر مرد هستند. گفتنی است این آمار متغیر است و سالانه تغییر می‌کند و ممکن سالانه چند درصد افزایش یا کاهش داشته باشد. استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل بافت خاصی که دارد، معمولاً افراد سالمندِ آن، در کنار فرزندان خود زندگی می‌کنند. اما در بازدیدی که از خانه‌ی سالمندان داشتیم، مشکلاتی مشاهده شد که مهم‌ترینِ آن، مشکلات بهداشتی است. در بازدیدی که داشتیم، از همان بدو ورود، بوی نامطبوعِ فضا، بسیار آزاردهنده بود. انتظار می‌رود که این مسأله به جد مورد نظر قرار گیرد. سالمندان در وضعیتِ جسمانیِ خاصی قرار دارند که ممکن است بسیار زودتر از دیگر رده‌های سنی مورد بیمار شوند. بیماری هم در این سن آسیب‌های بیشتری در پی دارد.
در خصوص مشاوره‌های ژنتیکی سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد، اقدامات مقبول بسیاری انجام داده و به درستی به شناسایی این موارد پرداخته است که جای تقدیر دارد. اما در خصوص مسائل دیگری از این دست، نظیر حمایت و نگهداری از بیماران روانی مزمن، پیشگیری از طلاق و مشاوره‌ی ازدواج، اطلاعاتی در دست نداریم که بخواهیم قضاوت کنیم.
یکی از اساسی‌ترین معضلات در جامعه به ویژه در استان کهگیلویه و بویراحمد، کم‌توجهی به مادر آسیب‌های اجتماعی یعنی اعتیاد است. اعتیاد هر چند خود تنها یک آسیب اجتماعی است، اما به شدت پتانسیل آن را دارد که به دیگر آسیب‌های اجتماعی نیز دامن بزند. در واقع، اعتیاد می‌تواند با طلاق، همسرآزاری، کودک‌آزاری، سرقت، دروغ‌گویی، کارتن‌خوابی، طلاق و بسیاری دیگر از مسائل اجتماعی همراه شود. به همین خاطر است که می‌توان آن را مادر آسیب‌های اجتماعی دانست. در استان کهگیلویه و بویراحمد و به ویژه در شهر یاسوج، متأسفانه گاهاً دسترسی به مواد مخدر چندان سخت نیست. باید پرسید که سازمان بهزیستی چه اقدامی در این زمینه انجام داده است؟ به نظر می‌رسد که اقدامات انجام گرفته چندان تأثیرگذار نبوده‌اند، چرا که آمارها نشان می‌دهد میزان اعتیاد در استان کاهش نداشته است. در واقع اگر اقدامی صورت بگیرد، ما انتظار داریم که از میزان اعتیاد در استان کاسته شود، اما آمارهای منتشر شده خلاف این را نشان می‌دهند. سازمان بهزیستی باید پاسخ دهد که دقیقاً چه اقداماتی در این زمینه انجام داده و دستاورد آن چه بوده است.
در موارد دیگری که وظیفه‌ی سازمان بهزیستی  است، اطلاعات چندانی در دست نداریم و ازاین‌رو نمی‌توان درباره‌ی آن قضاوت کرد. اما واضح است که وظیفه‌ی روابط عمومی سازمان بهزیستی انتشار گزارش دستاوردها و عملکرد این سازمان است. در صورتی که ما گزارش چندانی در این زمینه‌ها در دست نداریم. یکی از تأکیدات مقام معظم رهبری انتشار گزارش عملکرد سازمان‌های دولتی است. بنابراین، این دستگاه نیز باید عملکرد خود را رسانه‌ای کند تا اگر اقدامی صورت گرفته است جامعه‌ی رسانه‌ای از آن مطلع شود. گفتنی است در مواردی که در این‌جا بررسی کردیم، اقدامات سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد ناکافی است و حل این آسیب‌های اجتماعی نیازمند عزم جدی‌تری است. گروه‌های آسیب‌پذیری مثل معلولین، زنان سرپرست خانوار، کودکان کار، سالمندان، و معتادان نیازمند توجه بیش از پیش از سوی سازمان بهزیستی هستند. عدم توجه به مسائل و مشکلات این گروه‌ها، عملاً سازمان بهزیستی را از ضرورت وجودی می‌اندازد. سازمانی که با هدف حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر به وجود آمده است، در صورتی که به این گروه‌ها توجه نکند، عملاً هدف وجودیِ آن زیر سؤال می‌رود.