چم‌شیر تا 9 ماه دیگر آبگیری می‌شود / پاسخ به ادعای مطرح‌شده پیرامون سد چم‌شیر

بهزادی سرپرست تیم نظارتی سد چمشیر با بیان اینکه از سال 1373 مطالعات این سد انجام گرفته است گفت: با قاطعیت اعلام می‌شود در سد چم‌شیر گچساران هیچگونه سد نمکی مشابه سد گتوند نداریم.
به گزارش کبنا، سدها از جمله سازه‌هایی هستند که زمانی نماد توسعه محسوب می‌شدند. با اجرای اصل 4 ترومن سدسازی به عنوان مبنای توسعه در ایران نیز مورد توجه قرار گرفت. چند دهه بعد در دوره سازندگی نیز به این رویه بیش از پیش توجه شد. اما در یک دهه اخیر برخی از کارشناسان مضرات سدسازی را بیش از مواهب آن می‌دانند. به طور کلی سه نگاه در ارتباط با سدسازی در ایران امروز شکل گرفته است؛ برخی اصولاً با سدسازی به هر شکل آن مخالف هستند. برخی دیگر نیز سدسازی را مبنای توسعه ایران می‌دانند. اما در حد وسط این دو نگاه، برخی دیگر نیز که البته تعداد آنها بسیار کمتر است، سدسازی را مقید به موارد متعددی می‌دانند که در صورت الزام آنها می‌توان از مزایای سدسازی در راستای تأمین آب مورد نیاز کشور و توسعه بهره گرفت.
یکی از سدهایی که اخیراً مورد انتقاد برخی از کارشناسان قرار گرفته، سد چمشیر در نزدیکی شهرستان گچساران است. این سد هم‌اکنون بر روی رودخانه زهره در حال احداث است. رودخانه زهره مبتنی بر مسیری که از شهرها و دشت‌های مختلف می‌گذرد به نام‌ها مختلفی مثل اردکان، شش پیر، فهلیان و زیدون نامگذاری شده اما نام رسمی آن رودخانه زهره و بر اساس آخرین شهری که از آن می‌گذرد و به دریا می‌ریزد رودخانه هندیجان نیز نامیده می‌شود. این رودخانه از دو رود فهلیان و تنگ شیو در شهرستان ممسنی در استان فارس و خیرآباد در منطقه دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد. رودخانه زهره یا هندیجان با طول تقریبی حدود ۴۷۵ کیلومتر در سه استان فارس ،کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد اما با وجود نیاز این استان‌ها به آب  و خطرات سیلاب هنوز سدی برای مهار آب آن احداث نشده است. سد چمشیر که در حال حاضر در نزدیکی شهرستان گچساران در جنوب کهگیلویه و بویراحمد در حال احداث است بلندترین سد وزنی از نوع بتنی غلتکی (R. C.C) ایران است.
در ارتباط با مسائل پیرامون این سد، معرفی آن و پاسخ به برخی شبهاتی که اخیراً در مورد آن مطرح شده است، مسئولین این سد، در نشست خبری به برخی از سؤالات مورد نظر پاسخ دادند.

حسن بهبودی کارشناس فنی دستگاه نظارت در اجرای سد و نیروگاه چم‌شیر در جمع خبرنگاران عنوان کرد: سد چمشیر از طراحی تا اجرا توسط نیروهای بومی کشور ساخته شده است.
وی در مورد شیوه بتن‌ریزی سد چم‌شیر گفت: چمشیر در حال بتن‌ریزی آر. سی. سی هست؛ این نوع از بتن‌ریزی، تکنولوژی جدیدی از بتن‌ریزی است که در حال حاضر کشورهای به‌روز دنیا استفاده می‌شود.
بهبودی اضافه کرد: از مزیای بتن غلتکی مصرف سیمان کمتر و سرعت اجرای بالاتر است و در نهایت محصولی که تولید می‌شود با بتن معارف هیچ تفاوتی ندارد.
کارشناس فنی دستگاه نظارت در اجرای سد و نیروگاه چم‌شیر اظهار داشت: حجم بتن‌ریزی سد چمشیر یک میلیون و 300 هزار متر مکعب است که تا این لحظه حدود 88 درصد از بتن ریزی آن انجام شده و حدود 150 هزار متر کعب از بتن آن باقی مانده که با برنامه‌ای که در پیش داریم سال آینده احتمالاً کل بتن‌ریزی انجام می‌شود و آماده آبگیری خواهیم شد.
وی تصریح کرد: برای این سد، یک میلیون و هشتصد هزار متر مکعب بتن‌ریزی پیش‌بینی شده بود که از این حجم یک میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب متعلق به بدنه است.
بهبودی هدف اصلی از احداث سد چمشیر را کنترل سیلاب‌ها و بهبود کیفیت آب رودخانه دانست و عنوان کرد: علاوه بر آن تولید برق و توسعه گردشگری از دیگر اهداف این سد است.
بهبودی با بیان این‌که سد چم‌شیر در یکی از مناطق خشک و بی‌آب کشور احداث می‌شود گفت: 1800 میلیون متر مکعب آورد این رودخانه است که 75 درصد آن در طول 4 ماه از سال از رودخانه عبور می‌کند  و فصلی هم عبور می‌کند که کشاورزان پایین دست احتیاج چندانی به این آب ندارند. یعنی یک آورد بسیار مناسب و با کیفیت بدون استفاده سالیان سال با کلی خسارت می‌رفت و وارد حوزه خلیج فارس می‌شد.
کارشناس فنی دستگاه نظارت در اجرای سد و نیروگاه چم‌شیر ادامه اداد: اما ما با احداث این سد می‌توانیم این آب را ذخیره کنیم و از آن استفاده نمائیم و با احداث این سد آب‌ها جمع آوری و در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محمدرضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران در خصوص مشخصات این سد گفت: سد چمشیر روی رودخانه زهره در شهرستان گچساران در دست اجرا می باشد. مساحت کل حوزه آبریز حوزه رودخانه زهره  15460، طول دریاچه در تراز نرمال 48 کیلومتر و سطح دریاچه در تراز نرمال 51 کیلومتر مربع است.
وی ادامه داد: از سال 1373 تاکنون کارهای مطالعاتی آن انجام شده است؛ سال 1373 مطالعات مرحله اول طرح شروع شده و سال 1381 پایان مطالعات مرحله اول است. سال 1386 شروع پیمان طرح ساخت، و سال 1389 عملیات اجرایی پروژه آغاز می‌شود. یک سال بعد یعنی سال 1390، پایان مطالعات بازنگری فاز اول و سال 1391، بازگشایی ال. سی و شروع عملیات اجرایی اصلی پروژه بوده است.
فاضل عنوان کرد: سد چمشیر، وزنی و از نوع بتن غلتکی است که ارتفاع بدنه 1851 متر، طول تاج 598 متر و تراز تاج 604 متر است.
وی گفت: حجم مخزن آن 2/3 میلیارد متر مکعب است و ظرفیت نیروگاه نیز سه واحد 55 مگاواتی و دو واحد کوچک می‌باشد.

فاضل در خصوص اهداف طرح گفت: اولین هدف طرح، مدیریت و بهبود کیفیت آب برداشتی ازرودخانه زهره است.
وی گفت: از دیگر اهداف طرح ایجاد زیرساخت مناسب جهت تأمین آب کشاورزی اراضی بالادست و پایین دست، تولید انرژای برقابی به میزان حدود 482 گیگاوات ساعت در سال، کنترل سیلاب‌ها و استفاده بهینه از آب و جلوگیری از بروز خسارت سیلاب، اشتغال‌زایی در زمان ساخت و بهره‌برداری، ایجاد زیرساخت مناسب جهت تأمین آب صنعت و شرب و همچنین ایجاد بستر مناسب جهت توسعه صنایع آبزیان و گردشگری منطقه است.
معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران عنوان کرد: پروژه بیش از 88 درصد پیشرفت داشته است و تاریخ پیش‌بینی برای آبگیری نیز آذر ماه 1401 خواهد بود.
وی در مورد عملکرد مالی این پروژه اظهار داشت: تا کنون نزدیک 2 هزار میلیارد تومان هزینه شده است و به 800 میلیارد تومان برای تکمیل پروژه نیاز است.
فاضل با بیان اینکه تولید برق دومین هدف این پروژه است گفت: فقط با استفاده برق 5 ساله از نیروگاه سد چمشیر، می‌توان هزینه سد را برگرداند. وی گفت: کل هزینه این پروژه 350 میلیون دلار است و سالانه تنها 70 میلیون درلار درآمد از بخش برق دارد و از همین بخش برق، در عرض 5 سال می‌توان هزینه کل سد را برگرداند.  
به گفته فاضل، پیشرفت کلی پروژه بیش از 88 درصد است.
اما در خصوص ادعاهایی که در مورد این سد مطرح شده است، ساسان بهزادی سرپرست تیم نظارتی سد چمشیر پاسخ داد. برخی از مهمترین ادعاها در مورد این سد از قرار زیر هستند: وجود گنبدهای نمکی مشابه سد گتوند، فرسایش‌پذیری و قابلیت انحلال بالای سازند گچساران، وجود چشمه نمکی در فاصله 500 متری پشت سد، شوری آب در صورت آبگیری و قرار گرفتن تکیه‌گاه راست بدنه سد چمشیر بر روی نمک.
بهزادی گفت: هر 5 ادعا کاملا غلط است.
وی با بیان اینکه از سال 1373 مطالعات این سد انجام گرفته است گفت: با قاطعیت اعلام می‌شود هیچگونه سد نمکی مشابه گتوند نداریم، ادعاهای بعدی نیز همگی غلط هستند.
وی گفت: بدنه سد چمشیر روی لایه آهک و آهک مارنی سازند میشان قرار دارد و در مخزن سد چمشیر هیچگونه برونزدی از توده نمک وجود ندارد.
سرپرست تیم نظارتی سد چم‌شیر اضافه کرد: طبق محاسبه طرح واحدهای گچ و مارن سازند گچساران در مخزن سد چمشیر در حدود 35 درصد از سطح مخزن را پوشش می‌دهد.
وی گفت: زمین‌شناسی زاگرس در ناحیه خوزستان و فارس شامل سازندهای آهکی و تبخیری بوده و مخازن بسیاری از سدهای بزرگ مانند سلمان فارسی، مارون، کارون 3، کارون 4، سیمره و ... بر روی سازند گچساران و رازک قرار دارند و طی سال‌های بهره‌برداری، به لحاظ کیفیت آب با مشکلی مواجه نبوده‌اند.
سرپرست تیم نظارتی سد چمشیر در پایان اظهار داشت: با توجه به EC موجود، کیفیت آب رودخانه برای استفاده در فصول خشک سال (8 ماه) مناسب نمی‌باشد. بر اساس مطالعات مخزن سه نقش تعدیل کنندگی در کیفیت آب نسبت به رژیم طبیعی رودخانه خواهد داشت.