تاریخ انتشار
شنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۱ ساعت ۱۱:۱۴
کد مطلب : ۴۴۸۲۱۵
هفته‌نامه اكونوميست هشدار داد
جهان در آستانه قحطي است / تکلیف وزارت جهاد کشاورزی چیست؟ / سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد چه برنامه‌ای دارد؟
۰
کبنا ؛«فاجعه غذا در حال آمدن است»؛ این تیتری است که مجله اکونومیست برای جلد خود در نظر گرفته است و با تصویر از سه خوشه گندم که به جای دانه‌های گندم اسکلت‌هایی از سر انسان را در خود جا داده، تلاش کرده عمق فاجعه را با استخدام کلمه «فاجعه» در کنار تصویر اسکلت سر انسان به مخاطب خود انتقال دهد. ریشه‌های این فاجعه غذایی در دنیا به جنگ روسیه با اوکراین باز می‌گردد. جنگ اوکراین به سیستم غذایی جهان آسیب زده‌است؛ سیستمی که پیش‌تر در اثر شیوع کرونا، تغییرات آب و هوایی و شوک قیمت‌های انرژی ضعیف شده است. از ابتدای سال ۲۰۲۲ قیمت گندم رشد ۵۳ درصدی داشته و تنها در یک روز در ماه می۶ درصد به این رقم افزوده شده‌است. دبیر کل سازمان ملل هم هشدار داده طی ماه‌های آینده ممکن است با کمبود جهانی مواد غذایی مواجه شویم که می‌تواند سال‌ها طول بکشد. در چنین شرایطی و در حالی که نگرانی از قحطی و فاجعه جهانی به تمام دنیا تسری یافته‌است، شاید تنها راهکار خودکفایی در تولید غلات و محصولات استراتژیکی همچون گندم باشد که می‌تواند ما را از تبعات جهانی این بحران نجات دهد. این در حالی است که به‌رغم دستیابی به خودکفایی گندم بی‌مهری و حتی تمسخر مسئله خودکفایی در غلات از سوی افرادی همچون عیسی کلانتری که در دولت‌های گذشته پست‌هایی همچون وزیر کشاورزی، مشاور معاون اول دولت در امور آب و کشاورزی و رئیس سازمان محیط‌زیست را بر عهده داشت، موجب شد دوباره در این زمینه به واردات وابسته شده و از تلاطم‌های جهانی متأثر شویم.
رهبر معظم انقلاب همواره بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی همچون گندم تأکید ویژه‌ای داشتند. امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود با تأکید بر این مسئله فرمودند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.» وقتی گزارش‌های جهانی درباره کمبود غذا را مشاهده می‌کنیم و وقتی می‌بینیم مجله اکونومیست تیتر اصلی و طرح روی جلد خود را به فاجعه غذایی اختصاص داده‌است، بیشتر به اهمیت تأکید رهبری بر خودکفایی در محصولات غذایی پایه پی می‌بریم. با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد.
اهمیت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک همچون غلات
تولید گندم مهم‌ترین بخش زراعت و اقتصاد کشاورزی است که همه کشور‌ها متناسب با مزیت‌های طبیعی و نسبی تلاش می‌کنند جدی‌ترین و دقیق‌ترین حمایت را از تولید این محصول بکنند تا رکن مهم امنیت غذایی را حفاظت نمایند. گندم بیشتر از هر محصول دیگری در دنیا کشت می‌شود. به طور متوسط در ۲۲۰ میلیون هکتار کشت و ۷۵۰ میلیون تن و تقریباً در همه کشور‌ها تولید می‌شود و بر اساس آمار فائو، کشورهای چین، هند، امریکا، روسیه، فرانسه و کانادا از تولید‌کنندگان عمده گندم و کشورهای عمده صادرکننده گندم هم اتحادیه اروپا، امریکا، استرالیا، کانادا، آرژانتین و روسیه هستند.
به همین خاطر هم جنگ روسیه و اوکراین روی مسئله تأمین غذا در دنیا تأثیر بسیار گسترده‌ای داشته‌است. در عین حال تولید گندم را نباید تنها از منظر اقتصادی بررسی کرد، چراکه این محصول نقش و جایگاه بسیار بالایی در امنیت غذایی دارد و محصول راهبردی محسوب می‌شود و روزانه ۴۴ تا ۴۵ درصد انرژی دریافتی و ۴۰ درصد پروتئین مصرفی افراد از طریق گندم تأمین می‌شود.
گزارشی از فاجعه غذایی در دنیا
هفته‌نامه اكونوميست در گزارش اصلي خود به موضوع بسيار مهم «توليد غذا» در سراسر دنيا پرداخته و عنوان كرده كه جهان در وضعيتي شكننده قرار دارد كه جنگ كنوني روسيه و اوكراين مي‌تواند نوعي «گرسنگي جمعي» ايجاد كند. موضوعي كه از ديدگاه اين نشريه رفع آن يك وظيفه همگاني است.
اكونوميست با اشاره به حمله روسيه به اوكراين اضافه مي‌كند: اين جنگ در حال ضربه زدن به سيستم جهاني توليد غذاست كه پيش‌تر به دليل تاثيرات كوويد 19، تغييرات اقليمي و شوك‌هاي انرژي تضعيف شده است. صادرات غلات و دانه‌هاي روغني اوكراين عمدتا متوقف شده و محصولات صادراتي روسيه نيز در معرض تهديد قرار دارند. اين دو كشور روي هم رفته 12 درصد از كالري مورد نياز مردم جهان را تامين مي‌كنند. زماني كه هند اعلام كرد صادرات گندم خود را به دليل موج گرماي فزاينده متوقف مي‌كند؛ قيمت گندم كه از ابتداي سال 53 درصد رشد كرده بود، 16 مه 6 درصد ديگر هم گران‌تر شد.
اكونوميست در ادامه مي‌نويسد: آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد هجدهم مه (سه روز پيش) هشدار داد كه در ماه‌هاي آينده «شبح كمبود جهاني غذا» بر جهان سايه مي‌افكند و اين كمبود مي‌تواند سال‌ها ادامه يابد. گراني محصولات استراتژيك به تعداد افرادي كه در سراسر دنيا از سوءتغذيه رنج مي‌برند، مي‌افزايد. برآورد اكونوميست اين است كه تعداد اين افراد از 440 ميليون نفر به 1.6 ميليارد نفر افزايش پيدا كند. نزديك به 250 ميليون نفر نيز در آستانه قحطي قرار دارند. اگر - اين احتمال بسيار قوي است- جنگ در اوكراين ادامه يابد و توليد مواد غذايي در روسيه و اوكراين محدود شود، صدها ميليون نفر ديگر نيز ممكن است به آمارهاي فقر غذايي اضافه شوند. ناآرامي‌هاي اجتماعي و سياسي گسترش مي‌يابد، كودكان از رشد متعارف باز مي‌مانند و مردم از گرسنگي مي‌ميرند.
اكونوميست در ادامه اين گزارش به صراحت عنوان مي‌كند كه «ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه نبايد از غذا به عنوان يك سلاح استفاده كند» و مي‌افزايد: كمبود مواد غذايي در دنيا نبايد به عنوان يك نتيجه ناگزير از رويداد جنگ تلقي شود و رهبران جهان بايد گرسنگي و قحطي را به عنوان يك مشكل جهاني ببينند كه نياز فوري به راه‌حل جهاني دارد.
به نوشته اين هفته‌نامه، روسيه و اوكراين، 28 درصد تجارت جهاني گندم، 29 درصد تجارت جو، 15 درصد تجارت ذرت و 75 درصد تجارت روغن آفتابگردان را در دست دارند. اين دو كشور صادركننده نيمي از غلات مورد نياز دو كشور لبنان و تونس هستند. براي ليبي و مصر اين رقم دوسوم است. صادرات مواد غذايي اوكراين كالري 400 ميليون نفر را تامين مي‌كند. جنگ اين منابع را مختل مي‌كند، زيرا اوكراين، آب‌هاي سرزميني خود را براي جلوگيري از حمله روس‌ها مين‌گذاري و روسيه بندر اودسا را محاصره كرده است.
اكونوميست به پيش‌بيني «برنامه جهاني غذا» درباره بحران كمبود مواد غذايي اشاره كرده و نوشته است: حتي پيش از جنگ اوكراين برنامه جهاني غذا هشدار داده بود كه 2022، سال وحشتناكي خواهد بود. چين بزرگ‌ترين توليدكننده گندم گفته است كه پس از كاهش سطح بارش‌ها كه كاشت گندم را به تاخير انداخت، عملكرد اين محصول ممكن است بدترين در تاريخ چين باشد. اكنون علاوه بر گرماي شديد در هند، دومين توليدكننده بزرگ جهان، كاهش بارندگي‌ها موجب مي‌شود تا محصول گندم در ساير مناطق موسوم به سبدهاي نان، از كمربند گندم امريكا گرفته تا منطقه Beauce در فرانسه تحت تاثير قرار گيرد. منطقه شاخ آفريقا نيز تحت تاثير بدترين خشكسالي چهار دهه اخير قرار گرفته است. به عصر تغييرات اقليمي و آب و هوايي خوش آمديد.
اكونوميست با بيان اينكه تمام اين رخدادها، تاثيرات ناخوشايندي بر فقرا خواهند داشت، مي‌افزايد: در اقتصادهاي نوظهور، خانوارها 25 درصد از بودجه خود را صرف غذا مي‌كنند. در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا اين عدد تا 40 درصد مي‌رسد. در مصر، نان 30 درصد از كل كالري مصرف‌كنندگان را تامين مي‌كند. در بسياري از كشورهاي واردكننده محصولات غذايي، دولت‌ها قادر به پرداخت يارانه جبراني براي كمك به افراد آسيب‌پذير نيستند.به ويژه اگر اين كشورها واردكننده انرژي نيز باشند، با آشفته بازار ديگري نيز روبه‌رو مي‌شوند.
اكونوميست با اشاره به وضعيت كاشت و برداشت محصولات غذايي در روسيه و اوكراين اضافه مي‌كند: تهديدات اين بحران فزاينده است. اوكراين پيش از جنگ، بخش بزرگي از محصولات تابستاني خود را ذخيره كرده بود. روسيه با وجود هزينه‌هاي سربار براي بخش حمل و نقل، همچنان در حال فروش غلات خود است. با اين حال، سيلوهاي اوكراين كه از جنگ جان سالم به در برده‌اند؛ پر از ذرت و جو هستند و كشاورزان جايي براي ذخيره‌سازي محصول جديد خود ندارند. برداشت محصول از يك ماه ديگر شروع مي‌شود و ممكن است بدون محلي براي ذخيره‌سازي از بين برود. سوخت و نيروي كار براي كاشت دوباره وجود ندارد و روسيه نيز ممكن است به برخي ذخاير بذر و آفت‌كش‌هايي كه از اتحاديه اروپا خريداري مي‌كند؛ دسترسي نداشته باشد.
به گفته اكونوميست، با وجود افزايش قيمت غلات در دنيا، كشاورزان ديگر نقاط جهان قادر به تامين اين كسري توليد نخواهند بود. يكي از دلايل اين است كه قيمت غلات در نوسان است و بدتر از آن، حاشيه سود كشاورزان به دليل افزايش قيمت كود و انرژي كاهش يافته است. اينها هزينه‌هاي اصلي كشاورزان است و هر دو اين بازارها به دليل تحريم‌ها و كمبود گاز طبيعي مختل شده‌اند. اگر كشاورزان مصرف كود را كاهش دهند، عملكرد توليد غلات در جهان آن هم در اين شرايط بحراني بدتر خواهد شد.
اكونوميست در بخش ديگري از گزارش خود به واكنش سياستمداران به اين شرايط اشاره كرده و معتقد است كه شتابزدگي سياستمداران وضعيت را از اين هم بدتر مي‌كند. به نوشته اين هفته‌نامه، از زمان شروع جنگ در اوكراين، 23 كشور از قزاقستان تا كويت محدوديت‌هاي شديدي را بر صادرات مواد غذايي اعمال كرده‌اند. بيش از يك‌پنجم كل صادرات محدود شده و اگر تجارت آن متوقف شود، قحطي رخ خواهد داد.
اكونوميست با انتقاد از رويكرد غربي‌ها به اين موضوع اضافه مي‌كند: صحنه جنگ تبديل به «بازي مقصريابي» شده است. غرب، آقاي پوتين را به دليل تهاجم به اوكراين محكوم مي‌كند و روسيه تحريم‌هاي غرب را. هرچند اختلال در عرضه مواد غذايي در درجه اول به دليل تهاجم روسيه به اوكراين به وجود آمده و برخي تحريم‌ها نيز آن را تشديد كرده است. اين بازي به راحتي مي‌تواند بهانه‌اي براي انفعال و بي‌عملي باشد. نتيجه اينكه بسياري از مردم گرسنه خواهند ماند و برخي خواهند مرد.
اكونوميست عنوان كرده كه دولت‌ها بايد با يكديگر متحد شده و با باز نگه داشتن بازارها شروع كنند. اين هفته اندونزي - تامين‌كننده 60 درصد روغن پالم در دنيا- ممنوعيت موقت صادرات اين محصول را لغو كرد. اروپا بايد به اوكراين كمك كند تا غلات خود را از طريق راه‌آهن و جاده به بنادر روماني يا بالتيك ارسال كند. اگرچه حتي خوش‌بينانه‌ترين برآوردها بر اين است كه فقط 20 درصد از محصولات به اين ترتيب قابل حمل و نقل است. از سوي ديگر، كشورهاي واردكننده غلات نيز نياز به حمايت بيشتري دارند. ذخاير اضطراري غلات بايد فقط به فقيرترين افراد برسد. تامين مالي واردات با شرايط مطلوب، مثلا از طريق صندوق بين‌المللي پول، راهكار ديگري است كه وجود دارد.
.jpg)
اكونوميست مي‌افزايد: تقريبا 25 ميليون تن ذرت و گندم معادل مصرف سالانه تمام اقتصادهاي كمتر توسعه يافته جهان در اوكراين به دام افتاده كه با شكستن محاصره درياي سياه، قابل آزاد شدن است. سه كشور در اين پروسه بايد همكاري كنند: روسيه بايد به كشتيراني اوكراين اجازه حمل و نقل بدهد. اوكراين بايد مين‌هاي كار گذاشته شده در اودسا را پاكسازي كند و تركيه بايد با اسكورت نظامي اين محموله‌ها را از تنگه بسفر عبور دهد.
اكونوميست مي‌نويسد: البته كه اين كار آسان نيست. روسيه كه در ميدان جنگ دست و پا مي‌زند در تلاش براي نابودي اقتصاد اوكراين است و اوكراين تمايلي به پاكسازي مين‌هاي خود ندارد. متقاعد كردن اين دو كشور، وظيفه كشورهايي مانند چين و هند است. كشتي‌هاي حامل غلات ممكن است به اسكورت كشتي‌هاي جنگي نياز داشته باشد كه توسط يك ائتلاف گسترده بين‌المللي تشكيل شده است. تامين غذا براي اين دنياي ضعيف و شكننده، حالا به يك دغدغه جمعي وابسته است.
دبیر کل سازمان ملل هشدار داده طی ماه‌های آینده ممکن است با کمبود جهانی مواد غذایی مواجه شویم که می‌تواند سال‌ها طول بکشد. قیمت بالای کالا‌های اساسی تعداد افرادی را که نمی‌توانند مطمئن باشند به غذای کافی دسترسی پیدا کنند از ۴۴۰ میلیون نفر به ۶/۱ میلیارد نفر افزایش داده‌است. حدود ۲۵۰ میلیون نفر در آستانه قحطی هستند. اگر جنگ اوکراین ادامه پیدا کند و عرضه مواد غذایی از روسیه و اوکراین محدود شود، صدها میلیون نفر دیگر دچار فقر خواهند شد، ناآرامی‌های سیاسی گسترش پیدا خواهد کرد و کودکان‌دچار نقصان می‌شوند و مردم گرسنگی می‌کشند.
پیش‌بینی اکونومیست از بروز فاجعه غذا در دنیا در حالی است که طی یکی دو سال اخیر و حتی قبل از بروز جنگ اوکراین، به دلیل بروز خشکسالی‌های شدید در بسیاری از مناطق دنیا و همچنین شیوع ویروس کرونا، شاهد رشد روزافزون قیمت مواد غذایی و غلات در دنیا بودیم، به گونه‌ای که بانک جهانی آذر ماه سال گذشته در گزارشی از رشد تا ۱۰۰ درصدی قیمت ۲۲ کالای اساسی و کشاورزی در دنیا خبر داده‌بود.
بر اساس گزارش اخیر فائو کشورهای در حال توسعه به‌ویژه آن‌هایی که به واردات مواد غذایی وابسته هستند مثل کشورهای آفریقایی، مصر و هند در معرض خطر تورم قیمت بالای مواد غذایی قرار دارند. حتی اقتصاد‌های ثروتمندی مثل امریکا، استرالیا و فرانسه نیز با چالش‌هایی برای مقابله با تورم مواجه شده‌اند.
رکورد قیمت غذا در دنیا
طبق آمار‌های این سازمان بین‌المللی قیمت مواد غذایی در ماه مارس در جهان رکورد زده و تحلیلگران را واداشته‌است، پیش‌بینی‌های خود را از چشم‌انداز بازار مواد غذایی جهان اصلاح کنند. متوسط قیمت مواد غذایی در ماه آوریل در جهان ۳۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده‌است.
در چنین شرایطی به جای تلاش برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی و رسیدن به خود کفایی، برخی مسئولان کشورمان موجب شدند در حالی که ما توانسته بودیم پیش از این به خودکفایی در تولید گندم دست پیدا کنیم، در حال حاضر در بسیاری از زمینه‌ها دچار وابستگی هستیم و این وابستگی به معنای تأثیرپذیری از بحرانی است که در دنیا در حال رخ دادن است!
در بین محصولاتی که خودکفایی در تولید آنها در طول سال‌های پی‌درپی به عنوان یک اصل راهبردی در کشور مورد توجه قرار گرفته، سال ۱۳۸۳ این هدف برای گندم تحقق یافت، اما در سال ۱۳۸۸ با واردات بیش از ۴/۵ میلیون تن گندم، به چهارمین واردکننده بزرگ این محصول در جهان تبدیل شدیم و از سال ۱۳۹۵ تا ۹۹ بار دیگر روند خودکفایی ادامه یافت، اما در حال حاضر در تولید این محصول استراتژیک خودکفا نیستیم و طبق گزارش شرکت بازرگانی دولتی ایران، سال گذشته، ۷ میلیون و ۷۵ هزار تن گندم به ارزش ۲ میلیارد و ۴۸۶ میلیون دلار بوده‌است. این وابستگی مجدد شاید به واسطه تفکر و عملکرد برخی مسئولان باشد. افرادی همچون «عیسی کلانتری» که در دولت دوازدهم معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور بود، از جمله کسانی است که سیاست‌های نظام را در عرصه خودکفایی زیر سؤال برد و با دیده مضحکانه بدان اشاره می‌کرد. وی در دولت‌های هاشمی و خاتمی سه دوره نیز وزیر و عهده‌دار وزارت کشاورزی بود و در دولت اول روحانی (یازدهم) نیز مشاور معاون اول دولت در امور آب و کشاورزی بوده‌است.
به‌روز‌رسانی کشاورزی راهکار تولید محصول همراه با مدیریت آب
شاید یکی از بهانه‌ها برای تمسخر خودکفایی در تولید محصولات استراتژیکی همچون گندم به واسطه خشکی و کم آبی ایران باشد، این در حالی است که دستیابی به این خودکفایی نیازمند به روزرسانی و علمی کردن روش‌های کشاورزی است. محمد‌رضا محبوب‌فر هم در گفتگو با «جوان» با تأکید بر منسوخ شدن کشاورزی ایران می‌گوید: «ما بیشترین پرت آب را داریم. دو کشور عربستان امارات و حتی کویت مقدار بار‌ندگی‌شان یک سوم ایران است، اما این کشور‌ها در بیابان‌هایشان برای جلوگیری از پیشرفت بیابان کشت و زرع می‌کنند و با استفاده از به روز‌ترین تکنولوژی دنیا در کشاورزی بیابان زدایی می‌کنند و خودشان به صادرکننده تکنولوژی آب تبدیل شده‌اند، آن هم در شرایطی که بارندگی آنها یک سوم ایران است. در رژیم صهیونیستی هم منابع آب قابل دسترسش بسیار کم است، اما تبدیل به صادرکننده تکنولوژی و فناوری است.»
جنگ گندم در شورای امنیت
دامنه جنگی که از ۲۴ فوریه (پنجم اسفند‌ماه) از نقاط شرقی اوکراین آغاز شد، روز به روز گسترده‌تر می‌شود. میکولا سولسکی، وزیر سیاست کشاورزی و مواد غذایی اوکراین به خبرگزاری تاس گفت: «جامعه جهانی باید امسال برای افزایش قیمت گندم به ۷۰۰ دلار به ازای هر تن آماده شود که در مقایسه با قیمت کنونی ۴۳۰ دلار، ۴۰درصد افزایش را نشان می‌دهد.» سولسکی با اشاره به اینکه چنین وضعیتی برای کشورهای آسیایی و آفریقایی بحران‌زا خواهد بود، هشدار داد: «برداشت محصول امسال اوکراین احتمالاً بسیار کمتر از سال ۲۰۲۱ خواهد بود.» شواهد نشان می‌دهد ابعاد امنیت غذایی، نه فقط چالشی منطقه‌ای و بنا بر آنچه وزیر اوکراینی گفته، متوجه کشورهای آسیایی و آفریقایی است، بلکه در حال تبدیل شدن به چالشی سیاسی در بعد جهانی است تا جایی که پای شورای امنیت نیز به میان آمده است.
کمبود در سایه تحریم
آنتونی بلینکن روز پنج شنبه در نشستی، در این نهاد بین‌المللی، روسیه را به گروگان گرفتن امنیت غذایی جهان برای فشار بر اوکراین متهم کرد. وی در این نشست که در پی درخواست واشنگتن برگزار شد و بلینکن هم ریاست آن را برعهده داشت، گفت: «جنگ تجارت و حمل و نقل دریایی منطقه وسیعی از دریای سیاه را متوقف و ناوبری در منطقه را ناامن کرده، صادرات محصولات کشاورزی اوکراین را گیر انداخته و زنجیره تأمین مواد غذایی در جهان را به خطر انداخته است. در نتیجه اقدامات دولت روسیه، حدود ۲۰ میلیون تن غلات در سیلو‌های اوکراین بدون استفاده مانده که باعث کاهش عرضه جهانی مواد غذایی و سر به فلک کشیدن قیمت‌ها می‌شود و افراد بیشتری در سراسر جهان با ناامنی غذایی مواجه خواهند شد.» وزیر خارجه امریکا که کشورش سردمدار حجم بالایی از تحریم‌ها علیه روسیه است، افزود: «این مسئله در زمانی اتفاق افتاده که گرسنگی در جهان پیش از این با تغییرات آب و هوایی و بیماری کووید-۱۹ تشدید شده بود و اکنون بدتر نیز شده است. از آغاز حمله روسیه به اوکراین، این کشور تلاش کرده دسترسی به دریای سیاه و دریای آزوف را تحت کنترل و بنادر اوکراین را مسدود کند که امریکا آن را تلاشی عمدی برای جلوگیری از عبور و مرور دریایی و حمل و نقل دریایی می‌داند.» واسیلی نبنزیام نماینده دائم روسیه در سازمان ملل و آناتولی آنتونوف سفیر روسیه در امریکا، در این نشست که به دعوای لفظی او با بلینکن کشیده شد، این اتهام امریکا به شدت رد کردند. آنتونوف گفت: «بحران غذایی پس از موجی از تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی ضدروسیه که اعتبار دولت‌های غربی را به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن اقداماتشان تضعیف کرد و همچنین زنجیره‌های تأمین را شکست و جریان‌های مالی بین‌المللی را قطع کرد، تشدید شد.» این دیپلمات روس در ادامه با اشاره به اینکه اظهارات کشورهای غربی مبنی بر اینکه ممنوعیت آنها شامل عرضه مواد غذایی و کود‌ها نمی‌شود فریب است، گفت: «زیرا تحریم‌ها در حوزه‌های مالی و حمل و نقل به‌طور مستقیم بر وضعیت بازار‌های جهانی مواد غذایی تأثیر می‌گذارد.» در میان تنش لفظی میان واشنگتن – مسکو، مجید تخت روانچی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل روز پنج‌شنبه ضمن اشاره به تأثیر چنین بحرانی بر تمام جهان، در حمایت از اقدامات سازمان ملل برای حل بحران پیش‌رو گفت: «ناامنی غذایی، تغییرات آب و هوایی، همه‌گیری کووید ۱۹ و اثرات منفی مخاصمات بین‌المللی مختلف، همگی بر بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران که بیش از چهار دهه از تحریم‌های امریکا رنج می‌برد، تأثیر گذاشته است.» اروپا هم از ترکش‌های جنگ اوکراین بی‌نصیب نمانده است. پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم در کل اتحادیه اروپا طی سال جاری به ۸/۶ درصد برسد، حتی نرخ تورم در انگلیس که دیگر عضو اتحادیه اروپا نیست هم به ۹ درصد رسیده است. این رقم بالاترین میزان تورم در این کشور از سال ۱۹۸۲ تاکنون است. روسیه نیز با تورم ۸/۱۷ درصدی روبه‌رو است.
غله در برابر سلاح
.jpg)
اخبار تورم و بحران مواد غذایی در حالی به جهانیان مخابره می‌شود که تجارت سلاح همچنان روی میز سردمداران قرار دارد. مطرح شدن قراردادی با اوکراین از جانب کشورهای غربی در جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که در جریان آن موضوع معاوضه غلات با سلاح به میان آمده، از جمله همین موارد است. دیمیتری پولیانسکی، معاون اول نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد در کانال تلگرامش به چنین طرحی اشاره کرد و نوشت: «ما از همکاران غربی خود خواستیم که علناً چنین قراردادی را رد کنند، قراردادی که امروزه بسیاری از کارشناسان آن را درست می‌پندارند. البته هیچ‌کس این کار را نکرد. همانطور که هیچ‌کس توضیح نداد که چگونه تحویل این غلات امنیت غذایی جهانی را که کشورهای غربی صرفاً به‌طور شفاهی نگران آن هستند، تسهیل می‌کند.» در سنای امریکا هم تحرکات قابل توجهی برای حمایت تسلیحاتی صورت گرفته است. سنا تقریباً ۴۰میلیارد دلار کمک تازه به اوکراین را تصویب کرده که بزرگ‌ترین بسته کمکی برای این کشور از زمان حمله روسیه است. این بسته که با ۸۶ رأی مثبت در مقابل ۱۱ رأی مخالف تصویب شد، شامل کمک‌های نظامی، اقتصادی و انسان‌دوستانه می‌شود. به این ترتیب مجموع کمک‌های امریکا در طول این جنگ به حدود ۵۴میلیارد دلار می‌رسد. این بسته که در نهایت جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا باید آن را امضا کند، شامل ۶ میلیارد دلار کمک امنیتی از جمله برای آموزش، تجهیزات، تسلیحات و پشتیبانی و ۹میلیارد دلار برای حمایت اقتصادی از اوکراین می‌شود. ۵ میلیارد دلار آن هم صرف کمک به حل مشکل ناامنی غذایی در جهان خواهد شد. این لایحه در مرحله نهایی باید به امضای جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا برسد.
به گزارش کبنا، بر اساس آنچه که این روزها در رسانه‌های دنیا مخابره می‌شود، امنیت غذایی در خاورمیانه و آفریقا تهدید می‌شود که علت اصلی آن جنگ اوکراین و روسیه است و این جنگ نوید ایجاد کانون‌های گرسنگی جدید در سراسر جهان را می‌دهد. اوکراین حدود 28.4 میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع مختلف محصولات دارد که 9 میلیون هکتار آن برای کشت زمستانه و 13.8 میلیون هکتار پیش بینی می‌شود برای محصولات بهاره استفاده شود. با این حال، 28 درصد از زمین‌های زیر کشت بهاره بعید است امسال شاهد کاشت باشند. با این شرایط که ایران هم از کشورهای واردات کننده غلات اوکراین بود، چه تکلیفی دارد؟ وزارت جهاد کشاورزی تکلیفش چیست؟ آیا برنامه‌ای برای عبور کشور از کمبود غلات از جمله؛ گندم، جو، دانه‌های روغنی و... دارد؟ آیا استان کهگیلویه و بویراحمد با این همه ظرفیت و وجود زمین‌های حاصلخیز کشاورزی و آب‌های روان می‌تواند، نقش مهمی در تولیدات محصولات اساسی کشاورزی داشته باشد؟ سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد آیا این توان را دارد که از نیروی انسانی تربیت شده در رشته‌های مختلف دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج و زمین‌های حاصلخیر و آب‌های روان برای تولید گندم، دانه‌های روغنی و سایر محصولات اساسی کشاورزی بهره ببرد؟ جنگ، جنگ اقتصادی، جنگ گندم است و باید سنگ خودکفایی گرفت.
رهبر معظم انقلاب همواره بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی همچون گندم تأکید ویژه‌ای داشتند. امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود با تأکید بر این مسئله فرمودند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.» وقتی گزارش‌های جهانی درباره کمبود غذا را مشاهده می‌کنیم و وقتی می‌بینیم مجله اکونومیست تیتر اصلی و طرح روی جلد خود را به فاجعه غذایی اختصاص داده‌است، بیشتر به اهمیت تأکید رهبری بر خودکفایی در محصولات غذایی پایه پی می‌بریم. با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد.
اهمیت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک همچون غلات
تولید گندم مهم‌ترین بخش زراعت و اقتصاد کشاورزی است که همه کشور‌ها متناسب با مزیت‌های طبیعی و نسبی تلاش می‌کنند جدی‌ترین و دقیق‌ترین حمایت را از تولید این محصول بکنند تا رکن مهم امنیت غذایی را حفاظت نمایند. گندم بیشتر از هر محصول دیگری در دنیا کشت می‌شود. به طور متوسط در ۲۲۰ میلیون هکتار کشت و ۷۵۰ میلیون تن و تقریباً در همه کشور‌ها تولید می‌شود و بر اساس آمار فائو، کشورهای چین، هند، امریکا، روسیه، فرانسه و کانادا از تولید‌کنندگان عمده گندم و کشورهای عمده صادرکننده گندم هم اتحادیه اروپا، امریکا، استرالیا، کانادا، آرژانتین و روسیه هستند.
به همین خاطر هم جنگ روسیه و اوکراین روی مسئله تأمین غذا در دنیا تأثیر بسیار گسترده‌ای داشته‌است. در عین حال تولید گندم را نباید تنها از منظر اقتصادی بررسی کرد، چراکه این محصول نقش و جایگاه بسیار بالایی در امنیت غذایی دارد و محصول راهبردی محسوب می‌شود و روزانه ۴۴ تا ۴۵ درصد انرژی دریافتی و ۴۰ درصد پروتئین مصرفی افراد از طریق گندم تأمین می‌شود.
گزارشی از فاجعه غذایی در دنیا
هفته‌نامه اكونوميست در گزارش اصلي خود به موضوع بسيار مهم «توليد غذا» در سراسر دنيا پرداخته و عنوان كرده كه جهان در وضعيتي شكننده قرار دارد كه جنگ كنوني روسيه و اوكراين مي‌تواند نوعي «گرسنگي جمعي» ايجاد كند. موضوعي كه از ديدگاه اين نشريه رفع آن يك وظيفه همگاني است.
اكونوميست با اشاره به حمله روسيه به اوكراين اضافه مي‌كند: اين جنگ در حال ضربه زدن به سيستم جهاني توليد غذاست كه پيش‌تر به دليل تاثيرات كوويد 19، تغييرات اقليمي و شوك‌هاي انرژي تضعيف شده است. صادرات غلات و دانه‌هاي روغني اوكراين عمدتا متوقف شده و محصولات صادراتي روسيه نيز در معرض تهديد قرار دارند. اين دو كشور روي هم رفته 12 درصد از كالري مورد نياز مردم جهان را تامين مي‌كنند. زماني كه هند اعلام كرد صادرات گندم خود را به دليل موج گرماي فزاينده متوقف مي‌كند؛ قيمت گندم كه از ابتداي سال 53 درصد رشد كرده بود، 16 مه 6 درصد ديگر هم گران‌تر شد.
اكونوميست در ادامه مي‌نويسد: آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد هجدهم مه (سه روز پيش) هشدار داد كه در ماه‌هاي آينده «شبح كمبود جهاني غذا» بر جهان سايه مي‌افكند و اين كمبود مي‌تواند سال‌ها ادامه يابد. گراني محصولات استراتژيك به تعداد افرادي كه در سراسر دنيا از سوءتغذيه رنج مي‌برند، مي‌افزايد. برآورد اكونوميست اين است كه تعداد اين افراد از 440 ميليون نفر به 1.6 ميليارد نفر افزايش پيدا كند. نزديك به 250 ميليون نفر نيز در آستانه قحطي قرار دارند. اگر - اين احتمال بسيار قوي است- جنگ در اوكراين ادامه يابد و توليد مواد غذايي در روسيه و اوكراين محدود شود، صدها ميليون نفر ديگر نيز ممكن است به آمارهاي فقر غذايي اضافه شوند. ناآرامي‌هاي اجتماعي و سياسي گسترش مي‌يابد، كودكان از رشد متعارف باز مي‌مانند و مردم از گرسنگي مي‌ميرند.
اكونوميست در ادامه اين گزارش به صراحت عنوان مي‌كند كه «ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه نبايد از غذا به عنوان يك سلاح استفاده كند» و مي‌افزايد: كمبود مواد غذايي در دنيا نبايد به عنوان يك نتيجه ناگزير از رويداد جنگ تلقي شود و رهبران جهان بايد گرسنگي و قحطي را به عنوان يك مشكل جهاني ببينند كه نياز فوري به راه‌حل جهاني دارد.
به نوشته اين هفته‌نامه، روسيه و اوكراين، 28 درصد تجارت جهاني گندم، 29 درصد تجارت جو، 15 درصد تجارت ذرت و 75 درصد تجارت روغن آفتابگردان را در دست دارند. اين دو كشور صادركننده نيمي از غلات مورد نياز دو كشور لبنان و تونس هستند. براي ليبي و مصر اين رقم دوسوم است. صادرات مواد غذايي اوكراين كالري 400 ميليون نفر را تامين مي‌كند. جنگ اين منابع را مختل مي‌كند، زيرا اوكراين، آب‌هاي سرزميني خود را براي جلوگيري از حمله روس‌ها مين‌گذاري و روسيه بندر اودسا را محاصره كرده است.
اكونوميست به پيش‌بيني «برنامه جهاني غذا» درباره بحران كمبود مواد غذايي اشاره كرده و نوشته است: حتي پيش از جنگ اوكراين برنامه جهاني غذا هشدار داده بود كه 2022، سال وحشتناكي خواهد بود. چين بزرگ‌ترين توليدكننده گندم گفته است كه پس از كاهش سطح بارش‌ها كه كاشت گندم را به تاخير انداخت، عملكرد اين محصول ممكن است بدترين در تاريخ چين باشد. اكنون علاوه بر گرماي شديد در هند، دومين توليدكننده بزرگ جهان، كاهش بارندگي‌ها موجب مي‌شود تا محصول گندم در ساير مناطق موسوم به سبدهاي نان، از كمربند گندم امريكا گرفته تا منطقه Beauce در فرانسه تحت تاثير قرار گيرد. منطقه شاخ آفريقا نيز تحت تاثير بدترين خشكسالي چهار دهه اخير قرار گرفته است. به عصر تغييرات اقليمي و آب و هوايي خوش آمديد.
اكونوميست با بيان اينكه تمام اين رخدادها، تاثيرات ناخوشايندي بر فقرا خواهند داشت، مي‌افزايد: در اقتصادهاي نوظهور، خانوارها 25 درصد از بودجه خود را صرف غذا مي‌كنند. در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا اين عدد تا 40 درصد مي‌رسد. در مصر، نان 30 درصد از كل كالري مصرف‌كنندگان را تامين مي‌كند. در بسياري از كشورهاي واردكننده محصولات غذايي، دولت‌ها قادر به پرداخت يارانه جبراني براي كمك به افراد آسيب‌پذير نيستند.به ويژه اگر اين كشورها واردكننده انرژي نيز باشند، با آشفته بازار ديگري نيز روبه‌رو مي‌شوند.
اكونوميست با اشاره به وضعيت كاشت و برداشت محصولات غذايي در روسيه و اوكراين اضافه مي‌كند: تهديدات اين بحران فزاينده است. اوكراين پيش از جنگ، بخش بزرگي از محصولات تابستاني خود را ذخيره كرده بود. روسيه با وجود هزينه‌هاي سربار براي بخش حمل و نقل، همچنان در حال فروش غلات خود است. با اين حال، سيلوهاي اوكراين كه از جنگ جان سالم به در برده‌اند؛ پر از ذرت و جو هستند و كشاورزان جايي براي ذخيره‌سازي محصول جديد خود ندارند. برداشت محصول از يك ماه ديگر شروع مي‌شود و ممكن است بدون محلي براي ذخيره‌سازي از بين برود. سوخت و نيروي كار براي كاشت دوباره وجود ندارد و روسيه نيز ممكن است به برخي ذخاير بذر و آفت‌كش‌هايي كه از اتحاديه اروپا خريداري مي‌كند؛ دسترسي نداشته باشد.
به گفته اكونوميست، با وجود افزايش قيمت غلات در دنيا، كشاورزان ديگر نقاط جهان قادر به تامين اين كسري توليد نخواهند بود. يكي از دلايل اين است كه قيمت غلات در نوسان است و بدتر از آن، حاشيه سود كشاورزان به دليل افزايش قيمت كود و انرژي كاهش يافته است. اينها هزينه‌هاي اصلي كشاورزان است و هر دو اين بازارها به دليل تحريم‌ها و كمبود گاز طبيعي مختل شده‌اند. اگر كشاورزان مصرف كود را كاهش دهند، عملكرد توليد غلات در جهان آن هم در اين شرايط بحراني بدتر خواهد شد.
اكونوميست در بخش ديگري از گزارش خود به واكنش سياستمداران به اين شرايط اشاره كرده و معتقد است كه شتابزدگي سياستمداران وضعيت را از اين هم بدتر مي‌كند. به نوشته اين هفته‌نامه، از زمان شروع جنگ در اوكراين، 23 كشور از قزاقستان تا كويت محدوديت‌هاي شديدي را بر صادرات مواد غذايي اعمال كرده‌اند. بيش از يك‌پنجم كل صادرات محدود شده و اگر تجارت آن متوقف شود، قحطي رخ خواهد داد.
اكونوميست با انتقاد از رويكرد غربي‌ها به اين موضوع اضافه مي‌كند: صحنه جنگ تبديل به «بازي مقصريابي» شده است. غرب، آقاي پوتين را به دليل تهاجم به اوكراين محكوم مي‌كند و روسيه تحريم‌هاي غرب را. هرچند اختلال در عرضه مواد غذايي در درجه اول به دليل تهاجم روسيه به اوكراين به وجود آمده و برخي تحريم‌ها نيز آن را تشديد كرده است. اين بازي به راحتي مي‌تواند بهانه‌اي براي انفعال و بي‌عملي باشد. نتيجه اينكه بسياري از مردم گرسنه خواهند ماند و برخي خواهند مرد.
اكونوميست عنوان كرده كه دولت‌ها بايد با يكديگر متحد شده و با باز نگه داشتن بازارها شروع كنند. اين هفته اندونزي - تامين‌كننده 60 درصد روغن پالم در دنيا- ممنوعيت موقت صادرات اين محصول را لغو كرد. اروپا بايد به اوكراين كمك كند تا غلات خود را از طريق راه‌آهن و جاده به بنادر روماني يا بالتيك ارسال كند. اگرچه حتي خوش‌بينانه‌ترين برآوردها بر اين است كه فقط 20 درصد از محصولات به اين ترتيب قابل حمل و نقل است. از سوي ديگر، كشورهاي واردكننده غلات نيز نياز به حمايت بيشتري دارند. ذخاير اضطراري غلات بايد فقط به فقيرترين افراد برسد. تامين مالي واردات با شرايط مطلوب، مثلا از طريق صندوق بين‌المللي پول، راهكار ديگري است كه وجود دارد.
اكونوميست مي‌افزايد: تقريبا 25 ميليون تن ذرت و گندم معادل مصرف سالانه تمام اقتصادهاي كمتر توسعه يافته جهان در اوكراين به دام افتاده كه با شكستن محاصره درياي سياه، قابل آزاد شدن است. سه كشور در اين پروسه بايد همكاري كنند: روسيه بايد به كشتيراني اوكراين اجازه حمل و نقل بدهد. اوكراين بايد مين‌هاي كار گذاشته شده در اودسا را پاكسازي كند و تركيه بايد با اسكورت نظامي اين محموله‌ها را از تنگه بسفر عبور دهد.
اكونوميست مي‌نويسد: البته كه اين كار آسان نيست. روسيه كه در ميدان جنگ دست و پا مي‌زند در تلاش براي نابودي اقتصاد اوكراين است و اوكراين تمايلي به پاكسازي مين‌هاي خود ندارد. متقاعد كردن اين دو كشور، وظيفه كشورهايي مانند چين و هند است. كشتي‌هاي حامل غلات ممكن است به اسكورت كشتي‌هاي جنگي نياز داشته باشد كه توسط يك ائتلاف گسترده بين‌المللي تشكيل شده است. تامين غذا براي اين دنياي ضعيف و شكننده، حالا به يك دغدغه جمعي وابسته است.
دبیر کل سازمان ملل هشدار داده طی ماه‌های آینده ممکن است با کمبود جهانی مواد غذایی مواجه شویم که می‌تواند سال‌ها طول بکشد. قیمت بالای کالا‌های اساسی تعداد افرادی را که نمی‌توانند مطمئن باشند به غذای کافی دسترسی پیدا کنند از ۴۴۰ میلیون نفر به ۶/۱ میلیارد نفر افزایش داده‌است. حدود ۲۵۰ میلیون نفر در آستانه قحطی هستند. اگر جنگ اوکراین ادامه پیدا کند و عرضه مواد غذایی از روسیه و اوکراین محدود شود، صدها میلیون نفر دیگر دچار فقر خواهند شد، ناآرامی‌های سیاسی گسترش پیدا خواهد کرد و کودکان‌دچار نقصان می‌شوند و مردم گرسنگی می‌کشند.
پیش‌بینی اکونومیست از بروز فاجعه غذا در دنیا در حالی است که طی یکی دو سال اخیر و حتی قبل از بروز جنگ اوکراین، به دلیل بروز خشکسالی‌های شدید در بسیاری از مناطق دنیا و همچنین شیوع ویروس کرونا، شاهد رشد روزافزون قیمت مواد غذایی و غلات در دنیا بودیم، به گونه‌ای که بانک جهانی آذر ماه سال گذشته در گزارشی از رشد تا ۱۰۰ درصدی قیمت ۲۲ کالای اساسی و کشاورزی در دنیا خبر داده‌بود.
بر اساس گزارش اخیر فائو کشورهای در حال توسعه به‌ویژه آن‌هایی که به واردات مواد غذایی وابسته هستند مثل کشورهای آفریقایی، مصر و هند در معرض خطر تورم قیمت بالای مواد غذایی قرار دارند. حتی اقتصاد‌های ثروتمندی مثل امریکا، استرالیا و فرانسه نیز با چالش‌هایی برای مقابله با تورم مواجه شده‌اند.
رکورد قیمت غذا در دنیا
طبق آمار‌های این سازمان بین‌المللی قیمت مواد غذایی در ماه مارس در جهان رکورد زده و تحلیلگران را واداشته‌است، پیش‌بینی‌های خود را از چشم‌انداز بازار مواد غذایی جهان اصلاح کنند. متوسط قیمت مواد غذایی در ماه آوریل در جهان ۳۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده‌است.
در چنین شرایطی به جای تلاش برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی و رسیدن به خود کفایی، برخی مسئولان کشورمان موجب شدند در حالی که ما توانسته بودیم پیش از این به خودکفایی در تولید گندم دست پیدا کنیم، در حال حاضر در بسیاری از زمینه‌ها دچار وابستگی هستیم و این وابستگی به معنای تأثیرپذیری از بحرانی است که در دنیا در حال رخ دادن است!
در بین محصولاتی که خودکفایی در تولید آنها در طول سال‌های پی‌درپی به عنوان یک اصل راهبردی در کشور مورد توجه قرار گرفته، سال ۱۳۸۳ این هدف برای گندم تحقق یافت، اما در سال ۱۳۸۸ با واردات بیش از ۴/۵ میلیون تن گندم، به چهارمین واردکننده بزرگ این محصول در جهان تبدیل شدیم و از سال ۱۳۹۵ تا ۹۹ بار دیگر روند خودکفایی ادامه یافت، اما در حال حاضر در تولید این محصول استراتژیک خودکفا نیستیم و طبق گزارش شرکت بازرگانی دولتی ایران، سال گذشته، ۷ میلیون و ۷۵ هزار تن گندم به ارزش ۲ میلیارد و ۴۸۶ میلیون دلار بوده‌است. این وابستگی مجدد شاید به واسطه تفکر و عملکرد برخی مسئولان باشد. افرادی همچون «عیسی کلانتری» که در دولت دوازدهم معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور بود، از جمله کسانی است که سیاست‌های نظام را در عرصه خودکفایی زیر سؤال برد و با دیده مضحکانه بدان اشاره می‌کرد. وی در دولت‌های هاشمی و خاتمی سه دوره نیز وزیر و عهده‌دار وزارت کشاورزی بود و در دولت اول روحانی (یازدهم) نیز مشاور معاون اول دولت در امور آب و کشاورزی بوده‌است.
به‌روز‌رسانی کشاورزی راهکار تولید محصول همراه با مدیریت آب
شاید یکی از بهانه‌ها برای تمسخر خودکفایی در تولید محصولات استراتژیکی همچون گندم به واسطه خشکی و کم آبی ایران باشد، این در حالی است که دستیابی به این خودکفایی نیازمند به روزرسانی و علمی کردن روش‌های کشاورزی است. محمد‌رضا محبوب‌فر هم در گفتگو با «جوان» با تأکید بر منسوخ شدن کشاورزی ایران می‌گوید: «ما بیشترین پرت آب را داریم. دو کشور عربستان امارات و حتی کویت مقدار بار‌ندگی‌شان یک سوم ایران است، اما این کشور‌ها در بیابان‌هایشان برای جلوگیری از پیشرفت بیابان کشت و زرع می‌کنند و با استفاده از به روز‌ترین تکنولوژی دنیا در کشاورزی بیابان زدایی می‌کنند و خودشان به صادرکننده تکنولوژی آب تبدیل شده‌اند، آن هم در شرایطی که بارندگی آنها یک سوم ایران است. در رژیم صهیونیستی هم منابع آب قابل دسترسش بسیار کم است، اما تبدیل به صادرکننده تکنولوژی و فناوری است.»
جنگ گندم در شورای امنیت
دامنه جنگی که از ۲۴ فوریه (پنجم اسفند‌ماه) از نقاط شرقی اوکراین آغاز شد، روز به روز گسترده‌تر می‌شود. میکولا سولسکی، وزیر سیاست کشاورزی و مواد غذایی اوکراین به خبرگزاری تاس گفت: «جامعه جهانی باید امسال برای افزایش قیمت گندم به ۷۰۰ دلار به ازای هر تن آماده شود که در مقایسه با قیمت کنونی ۴۳۰ دلار، ۴۰درصد افزایش را نشان می‌دهد.» سولسکی با اشاره به اینکه چنین وضعیتی برای کشورهای آسیایی و آفریقایی بحران‌زا خواهد بود، هشدار داد: «برداشت محصول امسال اوکراین احتمالاً بسیار کمتر از سال ۲۰۲۱ خواهد بود.» شواهد نشان می‌دهد ابعاد امنیت غذایی، نه فقط چالشی منطقه‌ای و بنا بر آنچه وزیر اوکراینی گفته، متوجه کشورهای آسیایی و آفریقایی است، بلکه در حال تبدیل شدن به چالشی سیاسی در بعد جهانی است تا جایی که پای شورای امنیت نیز به میان آمده است.
کمبود در سایه تحریم
آنتونی بلینکن روز پنج شنبه در نشستی، در این نهاد بین‌المللی، روسیه را به گروگان گرفتن امنیت غذایی جهان برای فشار بر اوکراین متهم کرد. وی در این نشست که در پی درخواست واشنگتن برگزار شد و بلینکن هم ریاست آن را برعهده داشت، گفت: «جنگ تجارت و حمل و نقل دریایی منطقه وسیعی از دریای سیاه را متوقف و ناوبری در منطقه را ناامن کرده، صادرات محصولات کشاورزی اوکراین را گیر انداخته و زنجیره تأمین مواد غذایی در جهان را به خطر انداخته است. در نتیجه اقدامات دولت روسیه، حدود ۲۰ میلیون تن غلات در سیلو‌های اوکراین بدون استفاده مانده که باعث کاهش عرضه جهانی مواد غذایی و سر به فلک کشیدن قیمت‌ها می‌شود و افراد بیشتری در سراسر جهان با ناامنی غذایی مواجه خواهند شد.» وزیر خارجه امریکا که کشورش سردمدار حجم بالایی از تحریم‌ها علیه روسیه است، افزود: «این مسئله در زمانی اتفاق افتاده که گرسنگی در جهان پیش از این با تغییرات آب و هوایی و بیماری کووید-۱۹ تشدید شده بود و اکنون بدتر نیز شده است. از آغاز حمله روسیه به اوکراین، این کشور تلاش کرده دسترسی به دریای سیاه و دریای آزوف را تحت کنترل و بنادر اوکراین را مسدود کند که امریکا آن را تلاشی عمدی برای جلوگیری از عبور و مرور دریایی و حمل و نقل دریایی می‌داند.» واسیلی نبنزیام نماینده دائم روسیه در سازمان ملل و آناتولی آنتونوف سفیر روسیه در امریکا، در این نشست که به دعوای لفظی او با بلینکن کشیده شد، این اتهام امریکا به شدت رد کردند. آنتونوف گفت: «بحران غذایی پس از موجی از تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی ضدروسیه که اعتبار دولت‌های غربی را به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن اقداماتشان تضعیف کرد و همچنین زنجیره‌های تأمین را شکست و جریان‌های مالی بین‌المللی را قطع کرد، تشدید شد.» این دیپلمات روس در ادامه با اشاره به اینکه اظهارات کشورهای غربی مبنی بر اینکه ممنوعیت آنها شامل عرضه مواد غذایی و کود‌ها نمی‌شود فریب است، گفت: «زیرا تحریم‌ها در حوزه‌های مالی و حمل و نقل به‌طور مستقیم بر وضعیت بازار‌های جهانی مواد غذایی تأثیر می‌گذارد.» در میان تنش لفظی میان واشنگتن – مسکو، مجید تخت روانچی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل روز پنج‌شنبه ضمن اشاره به تأثیر چنین بحرانی بر تمام جهان، در حمایت از اقدامات سازمان ملل برای حل بحران پیش‌رو گفت: «ناامنی غذایی، تغییرات آب و هوایی، همه‌گیری کووید ۱۹ و اثرات منفی مخاصمات بین‌المللی مختلف، همگی بر بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران که بیش از چهار دهه از تحریم‌های امریکا رنج می‌برد، تأثیر گذاشته است.» اروپا هم از ترکش‌های جنگ اوکراین بی‌نصیب نمانده است. پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم در کل اتحادیه اروپا طی سال جاری به ۸/۶ درصد برسد، حتی نرخ تورم در انگلیس که دیگر عضو اتحادیه اروپا نیست هم به ۹ درصد رسیده است. این رقم بالاترین میزان تورم در این کشور از سال ۱۹۸۲ تاکنون است. روسیه نیز با تورم ۸/۱۷ درصدی روبه‌رو است.
غله در برابر سلاح
اخبار تورم و بحران مواد غذایی در حالی به جهانیان مخابره می‌شود که تجارت سلاح همچنان روی میز سردمداران قرار دارد. مطرح شدن قراردادی با اوکراین از جانب کشورهای غربی در جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که در جریان آن موضوع معاوضه غلات با سلاح به میان آمده، از جمله همین موارد است. دیمیتری پولیانسکی، معاون اول نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد در کانال تلگرامش به چنین طرحی اشاره کرد و نوشت: «ما از همکاران غربی خود خواستیم که علناً چنین قراردادی را رد کنند، قراردادی که امروزه بسیاری از کارشناسان آن را درست می‌پندارند. البته هیچ‌کس این کار را نکرد. همانطور که هیچ‌کس توضیح نداد که چگونه تحویل این غلات امنیت غذایی جهانی را که کشورهای غربی صرفاً به‌طور شفاهی نگران آن هستند، تسهیل می‌کند.» در سنای امریکا هم تحرکات قابل توجهی برای حمایت تسلیحاتی صورت گرفته است. سنا تقریباً ۴۰میلیارد دلار کمک تازه به اوکراین را تصویب کرده که بزرگ‌ترین بسته کمکی برای این کشور از زمان حمله روسیه است. این بسته که با ۸۶ رأی مثبت در مقابل ۱۱ رأی مخالف تصویب شد، شامل کمک‌های نظامی، اقتصادی و انسان‌دوستانه می‌شود. به این ترتیب مجموع کمک‌های امریکا در طول این جنگ به حدود ۵۴میلیارد دلار می‌رسد. این بسته که در نهایت جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا باید آن را امضا کند، شامل ۶ میلیارد دلار کمک امنیتی از جمله برای آموزش، تجهیزات، تسلیحات و پشتیبانی و ۹میلیارد دلار برای حمایت اقتصادی از اوکراین می‌شود. ۵ میلیارد دلار آن هم صرف کمک به حل مشکل ناامنی غذایی در جهان خواهد شد. این لایحه در مرحله نهایی باید به امضای جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا برسد.
به گزارش کبنا، بر اساس آنچه که این روزها در رسانه‌های دنیا مخابره می‌شود، امنیت غذایی در خاورمیانه و آفریقا تهدید می‌شود که علت اصلی آن جنگ اوکراین و روسیه است و این جنگ نوید ایجاد کانون‌های گرسنگی جدید در سراسر جهان را می‌دهد. اوکراین حدود 28.4 میلیون هکتار سطح زیر کشت انواع مختلف محصولات دارد که 9 میلیون هکتار آن برای کشت زمستانه و 13.8 میلیون هکتار پیش بینی می‌شود برای محصولات بهاره استفاده شود. با این حال، 28 درصد از زمین‌های زیر کشت بهاره بعید است امسال شاهد کاشت باشند. با این شرایط که ایران هم از کشورهای واردات کننده غلات اوکراین بود، چه تکلیفی دارد؟ وزارت جهاد کشاورزی تکلیفش چیست؟ آیا برنامه‌ای برای عبور کشور از کمبود غلات از جمله؛ گندم، جو، دانه‌های روغنی و... دارد؟ آیا استان کهگیلویه و بویراحمد با این همه ظرفیت و وجود زمین‌های حاصلخیز کشاورزی و آب‌های روان می‌تواند، نقش مهمی در تولیدات محصولات اساسی کشاورزی داشته باشد؟ سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد آیا این توان را دارد که از نیروی انسانی تربیت شده در رشته‌های مختلف دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج و زمین‌های حاصلخیر و آب‌های روان برای تولید گندم، دانه‌های روغنی و سایر محصولات اساسی کشاورزی بهره ببرد؟ جنگ، جنگ اقتصادی، جنگ گندم است و باید سنگ خودکفایی گرفت.
