پر کردن جیب فرانسه و پر کردن جای خالی آمریکا / مکرون در عراق چه می‌خواهد؟ +عکس و فیلم

کبنا ؛امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نگاه ویژه‌ای به عراق دارد. طی دو سال گذشته دو بار از عراق دیدن کرده است. اولین بار، شهریور ۱۳۹۹ بود که برای بازدید از عراق عازم این کشور شد. دقیقاً یک سال بعد، یعنی شهریور ۱۴۰۰، نیز مکرون در حاشیه‌ی «کنفرانس همکاری‌ و مشارکت بغداد»، از این کشور دیدن کرد. نکته‌ی جالب توجه در این کنفرانس، حضور ۹ کشور منطقه‌ی غرب آسیا به علاوه‌ی فرانسه بود. علاوه بر این، اگرچه برخی از کشورهای حاضر در این کنفرانس (از جمله ایران) در سطح وزیر خارجه شرکت کرده بودند، اما فرانسه با رئیس‌جمهور خود مشارکت داشت.
مکرون بلافاصله پس از کنفرانس، از سه شهر حساس عراق دیدن کرد. ابتدا به کاظمین رفت تا از نزدیک با شیعیان عراق دیدار کند؛ سپس به موصل، شهر اهل سنت، رفت تا با دیدار از مسجد «النوری» و کلیسای این شهر، پیام خود را به اهل سنت و مسیحیان عراق برساند. و در نهایت، به شهر اربیل رفت و با رهبران کُرد منطقه دیدار کرد. این سفر مکرون و دیدارهایش نشان داد که پاریس نگاه ویژه‌ای به عراق دارد.
پول‌های فرانسه در عراق
علاقه‌ی فرانسه به عراق دست‌کم از دو جهت قابل‌اعتناست. جهت اول، تعاملات و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی فرانسه در عراق است. با فروکش کردن جنگ آمریکا در عراق و ناآرامی‌های ناشی از شورش داعش، اکنون عراق آماده‌ی رشد و توسعه است و فرصت را برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی باز کرده است. در همان شهریور ۱۴۰۰، همزمان با سفر مکرون به عراق، شرکت فرانسوی «توتال» برای کشف، استخراج و توسعه‌ی میادین نفت و گاز عراق و همچنین استحصال انرژی‌های خورشیدی در بصره، قراردادی به ارزش ۲۷ میلیارد دلار امضا کرد[۱]. این در حالی است که بهمن ۱۳۹۸، عراق توافقات اولیه را برای استخراج نفت و گاز با چین امضا کرده بود[۲].
در واقع، این قرارداد بزرگ به نوعی پیروزی هرچند موقتِ سیاست‌های پاریس بر سیاست‌های پکن بود. اکنون شرکت توتال علاوه بر فعالیت در حوزه‌ی نفت و گاز عراق، در حال آماده‌سازی خود برای ساخت لوله‌ی نفتی است که بصره را به بندر عقبه‌ی اردن متصل می‌کند. همچنین گروه فرانسوی «سی‌ام‌اِی سی‌جی‌ام[۳]» که سومین کمپانی بزرگ ترابری در جهان است، همچنان مدیریت بندر «ام قصر[۴]» در جنوب عراق را به عهده دارد و محموله‌های بزرگ از آن‌جا با پرچم فرانسه به نقاط مختلف دنیا منتقل می‌شود. بنابراین از لحاظ صنایع نفت و گاز (سوخت‌های فسیلی) منافع اقتصادی فرانسه در عراق بسیار کلان است. اما عراق برای فرانسه فقط نفت و گاز نیست.
حدود ده سال پیش شرکت فرانسوی «آلستوم» و مسئولین عراقی، توافقات اولیه را برای تأسیس متروی بغداد انجام دادند[۵]، اما به خاطر حمله‌ی داعش و ناآرامی‌های منطقه، اجرای این توافق بارها و بارها به تعویق افتاد. با این وجود، اردیبهشت ۱۴۰۰، مسئولین عراقی از توافق مجدد با آلستوم فرانسه و هیوندای کره‌ی جنوبی برای راه‌اندازی متروی پایتخت سخن گفتند[۶]. گفته شده است کلنگ این پروژه‌ی بزرگ، که احتمالاً ۲/۵ میلیارد دلار ارزش دارد، طی ماه‌های آتی زده می‌شود[۷] و دولت فرانسه مصمم است برای تأمین هزینه‌های این پروژه به دولت عراق کمک کند.
  از سوی دیگر، شرکت هوانوردی فرانسوی «اِی‌دی‌پی»، دی ماه ۱۳۹۹، توافقات اولیه را برای ترمیم و ارتقای فرودگاه موصل با مسئولین عراقی انجام داد. زیرساخت‌های فرودگاه این شهر پس از حمله‌ی نیروهای داعش در سال ۱۳۹۰ تخریب شده است. اکنون شرکت فرانسوی، مطالعات اولیه را برای راه‌اندازی مجدد و ارتقای زیرساخت‌های این فرودگاه آغاز کرده و متعهد شده است که استانداردهای بین‌المللی را در این فرودگاه اجرا کند.
این توافق در حالی انجام شد که ترکیه اشتیاق فراوانی برای این قرارداد داشت و با قیمت پایین‌تر حاضر بود این پروژه را انجام دهد. ترکیه حتی متعهد شد بخشی از هزینه‌ی ۳۰۰ میلیون دلاری این پروژه را از تعهد ۵ میلیارد دلاری خود برای بازسازی عراق فراهم کند. با این وجود، مسئولین عراقی در آن زمان، فرانسه را به دلایل سیاسی و اقتصادی به ترکیه ترجیح دادند[۸]. اکنون اهمیت ترمیم و ارتقای فرودگاه موصل بیش‌تر از یک قرارداد تجاری است و ابعاد سیاسی به خود گرفته است.

علاوه بر این قرادادهای کلان، تعدادی از شرکت‌های دفاعی و نظامی فرانسوی نیز پشت درهای عراق منتظر اجازه‌ی ورود هستند. به عنوان مثال، مسئولین «شورای بین‌المللی دفاع[۹]»، نهاد صادرکننده‌ی علوم، آموزش و کمک‌های فنی نظامی به نیابت از وزارت نیروهای مسلح فرانسه، اخیراً با همتایان عراقی خود دیدار کردند و پیشنهادهای تجاری بزرگی به آن‌ها ارائه دادند. اسفندماه سال جاری، نمایشگاه بین‌المللی صنایع دفاعی در بغداد برگزار خواهد شد[۱۰] و غول‌های دفاعی فرانسه، مانند «تالس» و ایرباس، نیز در این نمایشگاه شرکت خواهند کرد. این بدان معناست که این شرکت‌های بزرگ علاقه‌مند به حضور در عراق هستند.  

دلایل دیگر حضور فرانسه در عراق
مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، از آغاز دوره‌ی نخست‌وزیری‌اش، نسبت به فرانسه روی گشاده نشان داد. سفرهای مکرر و طولانی مکرون و دیگر نمایندگان فرانسوی به عراق و همچنین سفر چند ماه قبل الکاظمی به پاریس نشانه‌ی همین علاقه‌ی دوطرفه است. در عین حال، تنها انگیزه‌ی مسئولین عراقی برای ارتباط با فرانسه جلب سرمایه‌ی شرکت‌های فرانسوی برای بازسازی عراق نیست، چراکه در این صورت چین، ترکیه و حتی رقبای منطقه‌ای، مانند ایران، نیز برای این کار آماده هستند. نکته این‌جاست که فرانسه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و یکی از متحدان کلیدی آمریکا و انگلیس است. بنابراین جلب حمایت این کشور به معنای برقراری یک پل ارتباطی با غرب محسوب می‌شود. در واقع، رفتار مسئولین عراقی در ارتباط با غرب و آمریکا در برخی مواضع، دوگانه و متناقض است.