اَبَر چالش‌های ایران در دهه آینده؛ ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم است!

کبنا ؛

در گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد، پنج ریسک شامل بحران اشتغال و معیشت، سرخوردگی جوانان، رکود اقتصادی طولانی‌مدت، بحران منابع طبیعی، از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم برای اقتصاد ایران شناسایی شده است.

به گزارش کبنا، بررسی روند‌های آماری ایران باهدف سنجش صحت و اعتبار ریسک‌های شناسایی‌شده، نشان از تایید نگرانی‌های فوق دارد. بر اساس آمار‌های موجود هرچند که نرخ بیکاری، از سال ۱۳۹۵ کاهش‌یافته است، اما به نظر نمی‌رسد این کاهش از محل افزایش مشاغل تمام‌وقت نتیجه شده باشد.
درزمینه بررسی معیشت، ارقام شاخص فلاکت نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ رقم این شاخص بیش از دو برابر شده است که به‌نوعی ناشی از رکود تورمی حاکم بوده است و ترکیب بیکاری و تورم بالا معیشت جامعه را با بحران جدی مواجه می‌کند. متوسط درآمد خانوار شهری به متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در نقاط شهری نیز در سال ۱۳۹۸ کمترین رقم را در دهه ۱۳۹۰ داشته است و نسبت هزینه خالص مسکن به‌کل هزینه‌های خانوار شهری در فاصله ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹، ۱،۳ برابر شده است. افزایش هزینه‌های مسکن، توانایی خانوار‌ها را برای انجام سایر مخارج ضروری زندگی کاهش می‌دهد و تأمین معیشت را دشوارتر می‌کند.
در این گزارش تأکید شده که در دهک‌های اول تا پنجم روستایی و اول تا سوم شهری متوسط درآمد خانوار از هزینه‌های آن کمتر است. این مسئله ضمن آنکه نابرابری در توزیع درآمد را در سطح جامعه نشان می‌دهد، دشواری تأمین معیشت و پرداخت هزینه‌ها را برای درصد قابل‌توجهی از جمعیت گوشزد می‌کند.
از سویی بر اساس نتایج این گزارش، نگرانی‌های عمده در سطح جهانی عبارت‌اند از: مسائل اجتماعی و محیطی، کاهش همکاری در حل چالش‌های جهانی ناشی از بهبود اقتصادی متفاوت، تشدید نابرابری‌ها در اثر تغییرات نامنظم آب و هوایی، افزایش تهدیدات سایبری در اثر افزایش وابستگی دیجیتالی، تشدید ناامنی جهانی در اثر موانع وضع شده بر روی جا به جایی افراد بین مرزها، مشکلات در استفاده از فرصت‌های فضایی و تاثیرات همه‌گیری بر تاب‌آوری کشورها.

ایران با چالش‌های فراوانی روبرو است

وحید شقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران امروز با اَبَرچالش‌های مختلفی روبرو است، در گفت‌وگو با فرارو، اظهار داشت: هرچند در گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد نسبت به چالش‌هایی نظیر وضعیت وخیم معیشتی مردم، رکود اقتصادی و تعمیق آن و همچنین بیکاری هشدار داده شده است، اما این چالش‌های همواره طی سال‌های گذشته با ایران بوده‌اند، ولی در حال حاضر با چالش‌های نوظهوری روبرو هستیم؛ از سویی ریشه برخی از این بحران‌هایی که مجمع جهانی اقتصاد به آن اشاره کرد، به دهه ۵۰ هجری بر می‌گردد و مربوط به امروز و دیروز نیست.

وی افزود: این چالش‌های تداوم پیدا کرده و امروز انباشت آن‌ها باعث به وجود آمدن بحران‌های اقتصادی در ایران شده و به نوعی به دُمَل‌های چرکینی تبدیل شده است. اما به اعتقاد بنده این چالش‌ها در برابر اَبَر چالش‌هایی که امروز با آن روبرو هستیم، در سطح نازل‌تری قرار دارد.

به بیان دیگر گزارش مجمع جهانی اقتصاد به این بحران‌ها هیچ اشاره‌ای نکرده، این درحالیست که بحران‌هایی که در دهه ۱۴۰۰ ایران با آن‌ها روبرو است، بسیار عمیق و حاد هستند و اگر برای آن‌ها کاری انجام نشود، ایران را گرفتار مشکلات بسیار زیادی خواهند کرد.
شقاقی گفت: بحران‌های نوظهور در ایران بسیار پیچیده‌تر از بحران‌هایی است که مجمع جهانی اقتصاد به آن‌ها اشاره کرده، بحران‌هایی نظیر آب، محیط زیست «ریزگرد‌ها و آلودگی هوا»، فرونشست زمین و خشکسالی، پیری جمعیت، صندوق‌های بازنشستگی و فرسودگی اقتصادی ایران، از جمله اَبَرچالش‌های ایران در دهه پیش رو قلمداد می‌شوند، همچنین باید به این نکته اشاره کرد، هر چند شاید در نگاه اول این بحران‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، ارتباطی با اقتصاد نداشته باشند، اما باید توجه داشت، برای رفع آن‌ها به منابع مالی عظیمی احتیاج است، که این مسئله برای اقتصاد ایران، بسیار چالش‌برانگیز است، با توجه به مشکلات مالی و کمبود منابعی که دولت با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند.

این اقتصاددان اضافه کرد: به اعتقاد بنده بحران‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، در حال حاضر از اهمیت بیشتری نسبت به بیکاری، اشتغال و تورم برخوردار هستند، زیرا آن‌ها منابع دولت و کشور را برای حل شدن خواهند بلعید؛ این درحالی است که حل آن‌ها علاوه بر بودجه هنگفت، به زمان زیادی نیز نیاز دارد، طبیعتا در چنین شرایطی دولت باید مسائل را اولویت‌بندی کند، زیرا منابع مالی کشور محدود است و نمی‌توان انتظار داشت که دولت بتواند همزمان برای رفع تمامی این چالش‌ها که همگی آن‌ها از پیچیدگی‌های فراوانی برخوردارند، برنامه‌ریزی کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه برای رفع این بحران‌ها ایران در ۴ سال آینده نیازمند سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری است، ادامه داد: برای حل مشکل کم آبی، ریزگرد‌ها و آلودگی هوا، سامان دادن به صندوق‌های بازنشستگی، سرمایه گذاری در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و...، به منابعی در حدود ۴۰۰ میلیارد دلار نیاز است، تا بتوان وضعیت کشور را در تمامی ابعاد و زمینه‌ها سروسامان داد، بنابراین در چنین وضعیتی باید سه اقدام را انجام داد.
شقاقی بیان کرد: در وهله اول باید دولت و مسئولان کشور این بحران‌ها را اولویت‌بندی کنند و برای حل آن‌ها برنامه‌ریزی صورت گیرد، در وهله دوم نیز باید فکری به حال منابع مالی و تامین آن‌ها شود، دست آخر نیز در این مورد باید گفتگو و اجماع ملی در کشور صورت پذیرد. متاسفانه ما در کشور در هیچ موردی گفتگو نمی‌کنیم که این موضوع بسیار بد است، زیرا در گفتگو می‌توان هم افزایی انجام داد و برای بررسی مشکلات راهکار‌های بهتری ارائه کرد، اما چنین چیزی را در کشور سال‌هاست که در اختیار نداریم.

وی با اشاره به اینکه خشکالی و بحران آب یکی از مهم‌ترین بحران‌هایی است که در سال‌های آینده در ایران تشدید می‌شود، خاطر نشان کرد: بر اساس گزارش‌های بین المللی در سال‌های پیش رو در کشور‌های حوزه خلیج فارس به دلیل خشکسالی امکان سکونت وجود ندارد و این موضوع باعث موج مهاجرت در ایران نیز خواهد شد، که این موضوع نیز به یک برنامه ریزی برای این موج مهاجرتی دارد.

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه جمعیت سالمند در ایران رو به افزایش است، گفت: در ابتدای دهه آینده با توجه به جمعیت ۹۰ تا ۹۵ میلیونی ایران، بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون سالمند وجود خواهد داشت که تامین هزینه‌های این افراد چه در بحث بازنشستگی و چه سلامت با، اما و اگر روبرو است، همین امروز صندوق‌های بازنشستگی با بحران ورشکستگی روبرو هستند و اگر کمک دولت از طریق بودجه عمومی نباشد، این صندوق‌ها از پس تامین هزینه‌های خود بر نمی‌آیند، بنابراین صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشگری نیاز به اصلاحات جدی دارند تا از این وضعیت وخیم خارج شوند.