سالمندی پدیده فردا / ۶ سال دیگر بیشتر فرصت نداریم / در بحبوحه سالمندی قرار گیریم دیگر جای جبران نیست

کبنا ؛ براساس داده‌های موجود، پنجره جمعیتی ایران از سال ۱۳۸۵ آغاز شده است و تا سال ۱۴۳۵ فرصت استفاده از این موقعیت برای جلوگیری از کاهش جمعیت و پیر شدن افراد جامعه وجود دارد.
اکنون داده‌های آماری نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۹۰ جمعیت جوان ایران از ۳۷.۴ درصد به ۲۸.۵ درصد رسیده است و تا سال ۱۴۱۰ این رقم به ۲۴.۱ درصد می‌رسد و با این اوصاف حرکت به سمت پیری جامعه را خواهیم داشت.
همچنین تا سال ۱۳۹۰ بیشترین جمعیت کشور در رده سنی ۲۰ تا ۲۹ سال، در سال ۱۳۹۵ بیشترین جمعیت کشور به رده سنی ۲۵ تا ۳۴ سال رسید و اکنون رده سنی ۳۰ تا ۳۹ سال به عنوان بیشترین جمعیت در ایران را به خود اختصاص داده است.
پیش‌بینی کارشناسان حوزه جمعیت نیز نشان می‌دهد که در سال ۱۴۱۰ بیشترین جمعیت ایران به رده سنی ۴۰ تا ۴۹ سال خواهد رسید و این همان موضوع نگران‌کننده و روند جمعیتی کشور به سمت میانسالی و سالمندی و در واقع افزایش پیری جمعیت و کاهش جمعیت است.
جامعه ایران جوان نخواهد بود
صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور این موضوع را تایید کرده که جامعه ایران را دیگر نمی‌توان از این پس جوان نامید زیرا طبق استانداردهای بین‌المللی میانگین سنی میانسالی در جهان در رده سنی ۳۰ تا ۶۰ ساله تعریف شده است و در سال ۱۳۹۷ نیز با تصویب شورای عالی جوانان پایان سن جوانی در ایران ۳۵ سال شد.

استفاده از فرصت پنجره جمعیتی برای کاهش جمعیت
این آمارهای نگران‌کننده روند پیری جمعیت و کاهش آمار جوانان فعال در عرصه‌های مختلف نشان می‌دهد که باید از فرصت پنجره باز جمعیتی استفاده کنیم تا بتوانیم با تغییر آهنگ رشد جمعیت و افزایش میزان باروری، جامعه را از پیر شدن نجات دهیم.
اکنون ۱۰ درصد جامعه پیر هستند اما طبق بررسی‌های کارشناسان جمعیت تا سال ۱۴۳۵ حدود ۳۵ درصد جمعیت ایران به سمت پیری و سالمندی خواهند رفت و این آمارها ما را به استفاده بهتر از فرصت باز پنجره جمعیتی سوق می‌دهد.
براساس داده‌های آماری اکنون جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله در سن زادآوری کشور حدود ۷۰ درصد هستند اما در سال ۱۴۳۵ این تعداد هم به حدود ۵۵ درصد جامعه می‌رسند و شیب کاهشی این آمار هم آغاز خواهد شد بنابراین همه این آمارها فرصت از پنجره باز جمعیتی در سال‌های پیش رو را به ما هشدار می‌دهند.
در دوره‌ای که پنجره جمعیتی در هر کشوری باز است، همه هزینه‌های عمومی در بخش‌های آموزش به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تولیدی و زیرساخت‌های آن جامعه سوق داده می‌شود و خانواده‌ها در سطح خرد نیز باید هزینه‌های خود را پس‌انداز کنند تا استانداردهای زندگی خود را ارتقا دهند.
این فرصت با پنجره جمعیتی فقط یک بار به روی جمعیت کشورها گشوده می‌شود و در نهایت با بسته شدن آن امکان استفاده از این فرصت طلایی از دست خواهد رفت. اکنون ایران هم در فرصت چند ساله‌ای برای بهره‌مندی از این پنجره جمعیتی قرار دارد.
ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده و قانون جوانی جمعیت
۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۳ سیاست‌های کلی خانواده از سوی رهبر معظم انقلاب در ۱۶ ماده ابلاغ شد و ایجاد سازوکارهای لازم برای ارتقاء سلامت همه‌جانبه خانواده‌ها به‌ویژه سلامت باروری و افزایش فرزندآوری در جهت برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده مورد تاکید قرار گرفته است.
وضعیت کنونی جامعه نشان می‌دهد که جامعه نه تنها به سمت سالمندی و پیری جمعیت پیش رفته است بلکه برای فرزندآوری و برخورداری از جامعه جوان و سالم اقدامی اساسی صورت نگرفته است.
در اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب مهر ۱۴۰۰ کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی مطابق اصل ۸۵ قانون اساسی با عنوان طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد و پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت هفت سال در جلسه علنی ۲۶ اسفند ۱۳۹۹ و تأیید شورای نگهبان، ابلاغ شد.
این سیاست‌های کلی خانواده و قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نیز به عنوان اسناد بالادستی برای موضوعات مرتبط با خانواده و جمعیت برای استفاده از طرح‌های تشویقی و گرایش زوج‌های جوان و افراد در سن باروری به فرزندآوری ابلاغ شده است تا در این مسیر بتوان بخشی از مشکلات جمعیتی کشور را حل کرد.
ایران امروز از نظر شاخص‌های جمعیتی در شرایط نگران‌کننده‌ای قرار دارد، اکنون کشور با جمعیت حدود ۸۵ میلیون نفر نرخ رشد جمعیتی با حدودی ۰.۷ درصد را به عنوان کمترین نرخ رشد جمعیت را تجربه می‌کند
با توجه به اینکه زنگ هشدارهای جمعیتی در کشور نواخته شده است و ایران امروز از نظر شاخص‌های جمعیتی در شرایط نگران‌کننده‌ای قرار دارد، اکنون کشور با جمعیت حدود ۸۵ میلیون نفر نرخ رشد جمعیتی با حدودی ۰.۷ درصد را به عنوان کمترین نرخ رشد جمعیت را تجربه می‌کند.
این روند در سال ۱۴۱۵ نرخ رشد جمعیت ایران را به صفر و در سال ۱۴۲۰ نرخ منفی آن شاهد کاهش جمعیت خواهیم بود.
کاهش نرخ باروری در کشور
دبیر ستاد ملی جمعیت گفت: نرخ باروری در کشور اکنون به ١.٦ رسیده است و فاصله کمی با سیاه‌چاله جمعیتی داریم و حتی در برخی استان‌ها وارد سیاه‌چاله جمعیتی شده‌ایم.
کاظم فروتن افزود: اکنون ما در اوج میانسالی هستیم اما در ٢٠ سال آینده شاهد افزایش چشمگیر جمعیت سالمند خواهیم بود و از نیروی انسانی جوان برای مدیریت کشور و پیشبرد علم خبری نیست.
ما در اوج میانسالی هستیم اما در ٢٠ سال آینده شاهد افزایش چشمگیر جمعیت سالمند خواهیم بود

وی ادامه داد: در حالی که موضوع جمعیت یکی از مباحث حساس است تا جایی که کشورهای غربی برای کشورهای اسلامی نسخه کاهش جمعیت را نوشته بودند.
فروتن اضافه کرد: پس از دستور رهبر معظم انقلاب برای افزایش جمعیت در سال ١٤٠٠، ستاد ملی جمعیت تشکیل شد و یکی از مصوبات این ستاد ملی، تشکیل قرارگاه‌های جوانی جمعیت بود که در بیشتر دستگاه‌ها تشکیل شدند و برنامه‌ها با وجود نواقص در حال پیشرفت است.
وی اظهارداشت: تجربه کشورهای توسعه یافته نشان داده است که فرهنگ‌سازی حرف نخست را می‌زند زیرا در مدت ٣٠ سال تلاش شده بر فرزند کمتر تبلیغ شود و این مسئله رسالت ما را سنگین کرده است.
۶ سال فرصت داریم
فروتن افزود: حدود ۶ سال دیگر بیشتر فرصت نداریم و وقتی در بحبوحه سالمندی قرار گیریم، دیگر جای جبران نیست. بسیاری، مسائل اقتصادی را عامل اصلی فرزند نیاوردن معرفی می‌کنند و ما هم قبول داریم ولی اگر اکنون شرایط ما بد است در آینده بسیار نزدیک با شرایط بسیار بدتری در صورت فرزندنیاوری مواجه خواهیم بود.
وی ادامه داد: بحث جمعیت از جمله بحث‌های بسیار حساس است که کشورهای غربی برای کشورهای اسلامی و به خصوص ایران نسخه کاهش جمعیت را نوشته بودند
دبیر ستاد ملی جمعیت افزود: در کشور ما در سال ۶۸ برنامه‌ریزی انجام شد که تا سال ۹۰ نرخ باروری از ۶.۴ به چهار برسد اما در عرض سه تا پنج سال این نرخ باروری به چهار کاهش یافت. با هجمه بسیار شدید، فرهنگ سازی و تبلیغاتی و محدودیت‌هایی که در این راستا انجام شد، کاری که صورت گرفت در دنیا بی‌سابقه بود.
با این اوصاف برای داشتن جامعه جوان و خروج از وضعیت پیری و کاهش رشد جمعیت باید مشوق‌هایی برای افزایش فرصت‌های ازدواج جوانان، افزایش تمایل خانواده‌های جوان به فرزندآوری و حمایت از خانواده‌ها فراهم شود.
اکنون که فقط ۱۰ درصد جامعه در سن سالمندی قرار دارند بهتر است با استفاده از قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده برای داشتن زندگی بهتر برنامه‌ریزی شود تا جامعه را از شرایط پیری و سالمندی نجات دهیم.