سنجاب‌ها و نژادها / سنجابِ وزنه بردار! + تصاویر

کبنا ؛یک عکاس حیات وحش برای جذب سنجاب های قرمز دست به ابتکار هوشمندانه ای زده است.
گرت وگن 52 ساله برای گرفتن عکس از سنجاب ها در باغ نزدیک خانه اش در بیسپگاردن سوئد چند گردو را به دو سر یک چوب وصل کرده و آن را به شکل یک وزنه درآورده است.
او می گوید سنجاب ها هر روز به باغ من می آیند و دنبال غذا می گردند. چند روز طول کشید تا این عکس ها را بگیرم و در فاصله سه متری آنها قرار داشتم.
این تصاویر آن قدر طبیعی به نظر می رسند که بیننده با دیدن آن تصور می کند این سنجاب در حال پرورش ماهیچه های خود و ورزش کردن است.












سَنجاب یکی از انواع جوندگان است از خانواده سنجابان (Sciuridae) و جنس آن جنس سنجاب‌ها (Sciurus) نام دارد. این حیوان معمولاً بر بالای درختان زندگی می‌کند و از مشخصات آن داشتن دم بلند و پر پشت و دستهای کوتاه و پاهای قوی و تنومند و موی ظریف بدن و گوشهای برجسته احاطه شده با پشم و چشمهای بزرگ است. سنجاب در قاره آسیا، آمریکا، اروپا و آفریقا وجود دارد و گونه‌های مختلفی دارد و در طبیعت از گردو، فندق، بلوط، میوه‌جات و دانه‌ها تغذیه نموده و در صورت دسترسی به لانه پرندگان بر تخم و جوجه پرندگان نیز تغذیه می‌کند. این حیوان ممکن است که توسط مار، پرندگان شکاری و روباه صید شود. از صفات مشهور سنجاب ذخیره‌سازی گردو و فندق در شکاف درختان یا در زیر زمین جهت مصرف آن‌ها در زمستان‌ها است و بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهند که این حیوان حافظه‌ای بسیار قوی دارد و به راحتی می‌تواند محل دفن گردو و فندق را یافته و در زمستان که به دست آوردن غذا دشوار می‌شود از ذخیره غذای خود تغذیه نماید. سنجابها شاخه‌های درخت را برای تمیز کردن و تیز کردن دندانهایشان می‌جوند.
این حیوان در زبان ترکی «sincap» و در زبان عربی «السنجاب» و در زبان فارسی سنجاب نامیده می‌شود که این نام ظاهراً از زبان فارسی به زبان عربی راه یافته و برخی افراد به آن «خز موش» و «موش خرما» نیز می‌گویند که واژه موش خرما به غلط بر این حیوان اطلاق شده‌است و به نظر می‌رسد که واژه خز موش واژه‌ای اصیل و فارسی است که در دوره قبل از اسلام، بر این جانور اطلاق می‌شده‌است. در گذشته‌های دور صید سنجاب در سرزمین خوارزم و جمهوری آذربایجان که بخشی از ایران بوده رایج و متداول بوده‌است و پوست‌های سنجاب خزری و خوارزمی از شهرت خوبی برخوردار بوده‌است. نام دیگر سنجاب در فارسی وَروَره[۱] است که ریشه آن به ریشه هندواروپایی ‎*(o)wer-‏ برمی‌گردد.
سنجاب زمینی
اگر یک سنجاب زمینی با یک مار زنگی که در کمین او نشسته‌است مواجه شود، سنجاب سعی می‌کند که از خود دفاع کند و پاسخ دفاعی اش نیز بسیار خارق‌العاده و شگفت‌انگیز است. سنجاب زمینی معمولاً با مشاهده مار، آرام و بی سر و صدا سر جای خود ایستاده و در مقابل شروع به تکان دادن دم خود می‌کند، با پاهای خود شروع به پرتاب سنگ کرده و حتی ممکن است گاز نیز بگیرد. دم سنجاب زمینی به هنگام نبرد با مار زنگی بسیار گرم می‌شود و از خود امواج مادون قرمزی ساطع می‌کند که موجب به هم خوردن تعادل مار زنگی شده و باعث لغزیدن و لیز خوردن آن می‌شود. سنجاب‌های زمینی که در زبان انگلیسی پریری داگ نامیده می‌شوند در دالان‌های زیرزمینی که خود حفر می‌کنند زندگی می‌کنند. شکل ظاهری آن‌ها شباهت چندانی به سنجاب‌های درختی نداشته و بیشتر شبیه به سگ آبی است. آن‌ها بیشتر در علفزارهای آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. به دالان‌های زیرزمینی آن‌ها شهر می‌گویند که در هر شهر بیش از هزار پریری داگ زندگی می‌کند.
نژادها
سنجاب‌ها در سال ۱۸۱۷ میلادی توسط دانشمند المانی «جان فیشر ون والدهایم» در رده‌بندی علمی قرار گرفتند. خانواده سنجاب‌ها، پنج زیر خانواده دارد که این زیر خانواده‌ها به شرح زیر می‌باشند:
۱. زیر خانواده سنجاب‌های بزرگ
این زیر خانواده یک جنس به نام «سنجاب بزرگ آسیایی» دارد که نام علمی آن Ratufa است.
۲. زیر خانواده سنجاب‌های کوتوله
این زیر خانواده یک جنس به نام «سنجاب کوتوله آمریکای جنوبی» دارد که نام علمی آن Sciurillus است.
۳. زیر خانواده سنجاب‌های آمریکایی

این زیر خانواده پنج جنس به نام‌های زیر دارد:

    سنجاب کوچک آمریکایی: که نام علمی آن Sciurillus است.
    سنجاب زمینی کاکل دار برونیو: که نام علمی آن Rheithrosciurus است.
    سنجاب درختی آمریکایی و اروپا آسیایی: که نام علمی آن Sciurus است.
    سنجاب کوهستان مرکزی آمریکا: که نام علمی آن Syntheosciurus است.
    سنجاب سرخ آمریکایی: که نام علمی آن Tamiasciurus است.
    زیر خانواده سنجاب‌های درختی آسیایی

این زیر خانواده نه جنس دارد که عبارتند از:

    سنجاب درختی شرقی: که نام علمی آن Callosciurus است.
    سنجاب کوتوله آسیایی: که نام علمی آن Exilisciurus است.
    سنجاب نخل آسیایی: که نام علمی آن Funambulus است.
    سنجاب تراش گر: که نام علمی آن Glyphotes است.
    سنجاب کوچک آسیایی: که نام علمی آن Nannosciurus است.
    سنجاب کوچک سولاوسی: که نام علمی آن Prosciurillus است.
    سنجاب بزرگ سولاوسی: که نام علمی آن Rubrisciurus است.
    سنجاب سوندا: که نام علمی آن Sundasciurus است.
    سنجاب راه راه آسیایی: که نام علمی آن Tamiops است.
    زیر خانواده سنجاب‌های درختی آفریقایی

این زیر خانواده شش جنس دارد که عبارتند از:

    سنجاب نخل آفریقایی: که نام علمی آن Epixerus است.
    سنجاب کمند: که نام علمی آن Funisciurus است.
    سنجاب خورشیدی: که نام علمی آن Heliosciurus است.
    سنجاب کوتوله آفریقایی: که نام علمی آن Myosciurus است.
    سنجاب فرچه‌ای: که نام علمی آن Paraxerus است.
    سنجاب بزرگ آفریقایی: که نام علمی آن Protoxerus است.

زادآوری
سنجاب‌ها معمولاً دو مرتبه در سال جفت‌گیری و تولید مثل می‌کنند. یکی اواخر زمستان که دمای هوا رو به اعتدال می‌رود و دیگری اوایل بهار قبل از این که هوا گرم شود. در واقع می‌توان گفت که بهار مناسب‌ترین فصل برای این امر است که ایده‌آل‌ترین دما را داراست.
سنجاب‌ها بیشترین فعالیت را دراواخر زمستان دارند، وقتی که فصل جفتگیری فرا می‌رسد، نرها به دنبال ماده‌ها می‌افتند، وقتی که دنبال کردن به پایان می‌رسد زمان عشقبازی شروع می‌شود. مراسم دنبال کردن، بر روی درختان با سرعت بالا اتفاق می‌افتد. حاملگی سنجاب ۳۰ تا ۴۵ روز طول می‌کشد. مدت زمان بارداری در گونه‌های کوچک ۳۳ روز و در گونه‌های بزرگتر مانند سنجاب طوسی و نوع روباهی آن بالای ۶۰ روز طول می‌کشد.
سنجاب‌ها در هر مرتبه ۳ تا ۵ بچه به دنیا می‌آورند. بچه‌ها با بدنی عاری از مو و با چشم و گوش بسته به دنیا می‌آیند. در ۱۵ روزگی بدن آن‌ها مو درمی‌آورد و در ۲۵ تا ۳۰ روزگی چشم باز می‌کنند. همچنین تا ۸ الی ۱۰ هفتگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند. تولید مثل سنجاب‌ها از نوع جنسی و لقاح آن‌ها داخلی است.
پراکندگی
سنجاب‌ها در مناطق وسیعی از زیستگاه‌های دنیا از جنگل‌های استوایی تا بیابان‌های نیمه خشک یافت می‌گردند این حیوانات را می‌توان در تمامی کشورها مشاهده کرد. سنجاب در محیط‌های زیست متنوعی از جنگل‌های استوایی گرفته تا صحراهای نیمه خشک سوزان زندگی می‌کنند. آن‌ها فقط در مناطق قطبی و صحراهای بسیار خشک قادر به زندگی نیستند. سنجاب‌ها در قاره استرالیا، جزیره ماداگاسکار و آمریکای جنوبی یافت نمی‌شوند. سنجاب معمولاً در درجه اول گیاه خوارند و بر میوه و بذر گیاهان و فندق تغذیه می‌کنند. آن‌ها همچنین از حشرات، خزندگان کوچک نیز تغذیه می‌کنند.
ارتباطات سنجاب‌ها
پژوهشگران در بررسی‌های خود بر روی نوع خاصی از سنجاب‌ها (سگ دشتی) دریافتند، این جانوران در برخورد با موجودات مختلف، صداهای متفاوتی از خود تولید می‌کنند.
پروفسور کان اسلوبودچیکوف (Slobodchikoff) می‌گوید که صدای جیغ سگ‌های دشتی فرم پیچیده‌ای از ارتباط است که حداقل حاوی ۱۰۰ لغت است (و این پیچیده‌ترین زبان شناخته شده در حیوانات است)
حتی جیغ‌های کوتاه آنها نیز اطلاعات زیادی دربردارد. آنها می‌توانند جزئیات مربوط به افرادی که از مقابلشان عبور می‌کنند، همچون سایز، رنگ و سرعت حرکت آنها را توصیف کنند. همچنین می‌توانند به راحتی تشخیص دهند حیوانی که از راه دور می‌آید، گرگ است یا سگ؛ و نیز قدرت تشخیص چند نوع مختلف از پرندگان را دارند.
اسلوبودچیکوف و شاگردانش صدای این جوندگان را به هنگام مواجه با یک انسان، شاهین، سگ و گرگ ضبط کردند و فرکانس و لحن آنها را تحلیل کردند. دانشمندان متوجه شدند که در هر مورد صدای این جونده با بقیه موارد تفاوت دارد.
این مطالعه نشان داد که آنها قابلیت تشخیص رنگ‌ها را نیز دارند، شخصی چندین بار از مقابل این موجودات عبور کرد و هر بار رنگ لباسش را تغییر داد. صدای جیغ سنجاب‌ها هر بار با تغییر رنگ لباس فرد عوض می‌شد. شاید برای توضیح آوای سنجاب‌ها در مواجه با انسان‌ها بتوان از این توصیف استفاده کرد که یک سنجاب به جانور دیگر می‌گوید: مرد قد بلند با لباس آبی آمد یا مرد قد کوتاه با لباس زرد آمد.