گیاهان تراریخته چه هستند؟

گیاهان تراریخته چه هستند؟گیاهان دستکاری شده ژنتیکی یا تراریخته (Genetically Modified Organism=GMO) که در نتیجه ایجاد تغییرات در ژن­های گیاهان طبیعی به وجود می­آیند، گیاهانی شبیه به همتای طبیعی خود هستند با این تفاوت که حامل ژن­های افزاینده­ی ارزش کیفی و کمی بوده و نسبت به گیاهان طبیعی مزیت­های نسبی از قبیل مقاوم بودن به آفات و بیماری­های گیاهی، ارزش تغذیه­ای بهتر و ... دارند.
به گزارش کبنا؛ تکنولوژی دستکاری ژنتیکی، فناوری مدرنی است که تحولات گسترده­ای به خصوص در حوزه بیوتکنولوژی مدرن و تولید گیاهان تراریخته بوجود آورده و امید­های فراوانی برای فراهم کردن امنیت غذایی و  بهداشتی در راستای اهداف توسعه پایدار در بین مردم ایجاد کرده است، در این رابطه مهندسی ژنتیک ابزاری قدرتمند برای اصلاح گیاهان در کشاورزی و افزایش تولید فرآورده های غذایی با ویژگی های مطلوب محسوب می شود.
تراریخته ها؛ ابزاری برای مقابله با فقر؟
برخی از محققین این فناوری را ابزاری برای مقابله با گرسنگی می­دانند در حالی که مخالفان این فناوری با ارائه دلایل متعدد، از جمله خطرات ناشی از این فناوری برای سلامت انسان و محیط زیست، به مخالفت با آن می پردازند. رشد فزاینده جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای مواد غذایی در دهه­های اخیر موجب شده تا در زمینه علوم کشاورزی و مواد غذایی شاهد یک گذر جهشی و اجتناب ناپذیر از کشاورزی سنتی به کشاورزی پیشرفته و به کار­گیری فناوری­های نوین در تولید محصولات زراعی باشیم، با این تفکر به نظر می­رسد که بکار­گیری گیاهان تراریخته از بهترین دستاوردهای بیوتکنولوژی جهت تولید محصولات تغییر یافته ژنتیکی باشد، محصولات تراریخته طیف وسیعی از مواد غذایی مثل انواع میوه ­ها و سبزیجات­، روغن­ها، حبوبات، غلات و ... را شامل می شوند.
مواد غذایی نظیر سیب زمینی­، گوجه فرنگی­، کدو­، ذرت ، دانه­های سویا، گندم و برنج از جمله موادی هستند که با استفاده از جابجایی قطعات بزرگ DNA با ویژگی های مطلوب تهیه شده­ اند. مهندسی ژنتیک با تولید محصولات تراریخته فرصتی برای کاهش فقر، ایجاد امنیت غذایی، رفع سوء تغذیه و جلو گیری از تخریب منابع طبیعی و.. ایجاد کرده است ، با این حال باید همواره حقوق مصرف کنندگان که شامل برخورداری از سلامت، اطلاعات کافی، حق انتخاب، دریافت خسارت ، آموزش و تعلیم در مورد مواد و وسایل جدید عرضه شده به بازار و ... می باشد مد نظر قرار گیرد.
محصولات GMO با استقبال روبه رو شده­ اند
غذا همواره یکی از ضروریات اساسی برای بقا و ادامه حیات بشر بوده و بر اساس نظریه های مازلو اولین نیازمندی از نیازهای پنج گانه انسان محسوب می­شود و در چهارچوب حقوق بین الملل "حق بر غذا­" حق بنیادین هر شخص بر رهایی از  گرسنگی و دسترسی پایدار به غذا با کیفیت و کمیتی است که پاسخ گوی غذایی و فرهنگی وی باشد. طی چند دهه گذشته­، ورود محصولات GMO به بازار مواد غذایی، دارویی و همچنین تغذیه دام­، پا پرسش­های زیادی همراه بوده است. از یک طرف این محصولات به دلیل عملکرد تولید مطلوبی که ناشی از تغییرات ژنتیکی اعمال شده در آنها است با استقبال روبه رو شده­ اند و در موارد بسیاری موجب افزایش تولید مواد غذایی و بنابراین کاهش گرسنگی در مقیاس جهانی و همچنین افزایش تولید فرآورده­های دامی شده ­اند اما از سویی دیگر نگرانی هایی نیز در زمینه بهره برداری از این محصولات وجود داشته که از عمده ­ترین این دغدغه­ ها می توان به موارد مطرح پیرامون سلامت انسان ها و حفظ محیط زیست اشاره کرد.
نگرانی از آثار درازمدت تراریخته ها
حق هر شخص بر دسترسی پایدار به غذایی است که پاسخ گوی نیازهای تغذیه­ای او بوده است و فاقد عناصر سمی و خطرناک باشد. غذاهای تراریخته ممکن است حاوی مواد سمی نیز باشند. برخی محققان نتایج اصلاح ژنتیکی با روش زیست فناوری را از نظر سمیت مواد غذایی بررسی کرده ­اند. بر طبق گزارش پژوهشگران برخی انواع سموم در گیاهان اصلاحی یافت شده است که برای پستانداران سمی هستند به عنوان مثال گیاهان تراریخته مقاوم در برابر برخی آفات حاوی ژن تولیدی خاصی از سموم آفت­کش هستند تا حشرات و آفات با تغذیه از این محصولات دچار مسمومیت شده و از بین بروند. محققان وجود چنین ویژگی را خطرناک می­دانند و علت این نگرانی اثر ناخوشایند و مخربی می­باشد که این سم بر معده حشرات داشته و آن را از بین می برد بنابراین مخالفان این نوع محصولات در خصوص آثار درازت مدت مشابه این نوع سم ها بر سلامتی انسان ابراز نگرانی می کنند. برخی محققان بر این باورند که این محصولات می توانند باعث بیماری های جدید در انسان شوند چرا که در بسیاری از گونه های حیوانات مانند موش ها و پروانه ها باعث مرگ و میر شده ­اند.
مزایای محصولات تراریخته از دیدگاه موافقان برخی از این مزایا عبارتند از:
 ١- تولید محصولی قوی و مقاوم در برابر بیماریها و آفات و نیاز کمتر به سموم و آفت کش ها که باعث محافظت از
محیط زیست در برابر سم پاشی و آفت­کش ها می شوند.
۲- برتری تغذیه­ای نسبت به محصولات طبیعی و کاربرد دارویی
 ۳- بازدهی بالا و در پی آن کاهش قیمت و کمک به رفع فقر و گرسنگی
 ۴- تولید و رشد محصولات جدید در محیط های مختلف و مقاوم به سرما، شوری و خشکی
 ۵- ماندگاری بیشتر با تغییر در ساختار ژنی این محصولات بدون نیاز به ماده اضافی ، محصولات مدت زمان بیشتری با کیفیت باقی می­مانند.
 ۶- مقاومت در برابر حشرات این محصولات به دلیل مقاومت در برابر حشرات نیاز کمتری به حشره کش ها دارند.
 ۷- کاهش گرم شدن زمین، چراکه در صورت دستکاری ژنتیکی گیاهان­، آنها می­توانند CO₂ بیشتری مصرف کرده و اکسیژن بیشتری به اتمسفر برسانند که پدیده گلخانه ای را کاهش داده و باعث کاهش گرم شدن زمین می شوند.
۸- نقش مثبت در تامین امنیت غذایی ، تولید غذای ارزان و تامین خوراک دام
معایت گیاهان تراریخته
آنچه مسلم است هر فناوری در کنار مزایای فراوان خود مواردی از خطر با ریسک را هم به همراه دارد. حقیقت این است که محصولات غذایی حاوی سازواره های تراریخته نمی­توانند مانند غذاهای معمولی باشند­. چون تولید آنها مستلزم دستکاری و مداخلات فنی است و عناصر و ترکیباتی وارد این محصولات می شوند که سابق بر این در رژیم غذایی انسان وجود نداشته و همین تغییرات می توانند در بدن انسان موجب بروز واکنش ها و آثار منفی ناخواسته ای شوند. مخالفان تولید این محصولات بر این باورند که در محصولات غیر تراریخته سطح بالاتر آنتی اکسیدان، انرژی بیشتر­، پروتئین سالم تر و عملیات کشاورزی بهتر و طبیعی تر همگی منجر به تولید محصولات بهتری نسبت به محصولات تراریخته می شوند.
به اعتقاد آنها این محصولات دارای معایبی هستند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- امکان ایجاد واکنش آلرژیک بدن بدلیل شناسایی عوامل بیگانه

 ٢- کاهش تنوع زیستی در اکوسیستم بدلیل تغییر در ساختار این محصولات (به عقیده منتقدان تولید و کاشت محصولات تراریخته منجر به از بین رفتن علف های هرز و حشرات و تغییرات غیر قابل پیش بینی در سامانه زیست محیطی می شود و خطر کاهش تنوع زیستی را به دنبال خواهد آورد.
 ٣- کاهش کارآیی آنتی بیوتیک­ها
 ۴- طعم متفاوت و غير متداول بدلیل تغییر در ساختار این محصولات
با توجه به نظرات و سلیقه­های مختلف و متفاوت ارائه شده از طرف پژوهشگران، به نظر می­رسد لازم است تحقیقات بیشتری درباره تأثیرات بلندت مدت صورت گیرد. منتقدان محصوت تراریخته معتقدند فعلا در مورد مضرات این گونه فراروده­ها صبر و تامل بیشتری شود چرا که در آینده ممکن است دانش آن پیشرفت کرده و زوایای پنهان این علم و تکنولوژی آشکار شود بنابراین شایسته است هر چه بیشتر محصولات تراریخته به طور خاص و از ابعاد گوناگون مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند، زیرا این محصولات باعث اثار و تحولاتی در زندگی بشر هستند ولی استفاده بی رویه آنها، بدون در نظر گرفتن آثار مختلف بر زندگی و سلامت انسان، دام و سایر موجودات زنده می تواند مشکل ساز بوده و از طرفی با توجه به اثرات سودمند فراوان این گونه محصولات، نمی توان بدون دلایل علمی کافی و دقیق آنها را منع کرد.