حاجی گرونی

کبنا ؛قیمت کالاهای پرمصرف سبد خانوارهای ایرانی مانند گوشت، مرغ، برنج و تخم‌مرغ در روزهای اخیر در حال ثبت رکوردهای عجیبی است؛ مرغ کیلویی 27 هزار تومان، برنج کیلویی 31 هزار تومان و گوشت کیلویی 120 هزار تومان شرایطی را فراهم کرده است که اقشار آسیب‌پذیر تصمیم به کاهش یا حذف این کالاها از سبد مصرفی خود بگیرند. بخشی از این افزایش قیمت‌ها، معطوف به عوامل ناخواسته مانند ویروس منحوس کرونا و تحریم‌های مالی کشور است اما بخش عمده آنها ریشه در تصمیمات اشتباه و نارسایی‌های اقتصادی دارد.
 به گزارش «وطن امروز»، اعداد و آمار زبان گویای تشریح شرایط کنونی اقتصادی کشورمان است. بررسی‌ گزارش‌های رسمی مرکز آمار حاکی از آن است که قیمت کالاهای مصرفی از ابتدای سال جاری تا پایان شهریور بین 6 تا 153 درصد افزایش یافته است، البته این آمار برای گزارش‌های رسمی و تا پایان شهریورماه است. بررسی آمار 6 ماه اخیر نشان می‌دهد بیشترین افزایش قیمت مربوط به مرغ با 56 درصد، پرتقال با 153 درصد، ‌تخم‌مرغ با 35 درصد، عدس با 41 درصد و لوبیا چیتی با 41 درصد بوده است.  اما آنچه آژیر خطر معیشتی را به صدا درآورده رشد قیمت در همین ایام گذشته از پاییز است. در همین بازه زمانی کوتاه قیمت هر کیلو مرغ 7 هزار تومان، هر کیلو برنج ایرانی 5 هزار تومان و هر کیلو گوشت گوسفندی قریب به 15 هزار تومان افزایش یافته است. در ادامه به بررسی دلایل رشد قیمت‌ها در 6 ماه اخیر می‌پردازیم:
 
* حذف ارز 4200 تومانی
به نظر می‌رسد دولت به این نتیجه رسیده که دیگر به برخی از اقلام ارز ترجیحی ندهد، البته این اقدام بدون برنامه‌ریزی قبلی و با شوک به بازارهای مختلف همراه بوده است. برای مثال حذف ارز 4200 تومانی کنجاله و سویا ناگهان در روزهای پایانی تابستان سال جاری انجام شد و باعث رشد قیمت مرغ و تخم‌مرغ شد، دیری نپایید که دولت از تصمیم خود برگشت اما باز هم قیمت‌ها روند صعودی خود را حفظ کردند. 
 
* عدم نظارت و سوداگری
یکی دیگر از دلایل رشد قیمت‌ها در روزهای اخیر را می‌توان معطوف به عدم نظارت سیستمی دانست به طوری که با وجود تامین کالاها، آنها سر از بازار سیاه در‌می‌آورند. مرسوم است برای مقابله با این دست سوداگری‌ها، دولت رصد مدیریتی در خط تامین کالاهای مختلف داشته باشد که به نظر می‌رسد این ظرفیت تاکنون در کشور ما ایجاد نشده و صرفا نظارت معطوف به برخوردهای فیزیکی شده است. ظرفیت نظارت فیزیکی اساسا پاسخگوی اقتصاد بزرگ کشور نیست. 
 
* تأثیر تورم انتظاری
نباید فراموش کنیم بازارهای مختلف در ماه‌های اخیر بسیار پربازده بوده‌اند؛ از بورس گرفته تا طلا و مسکن، زمانی که یک اقتصاد در چنین شرایطی قرار می‌گیرد بروز تورم انتظاری دور از دسترس نیست. این یعنی دارندگان هر دارایی و کالا احساس می‌کنند باید قیمت کالاهای خود را افزایش دهند؛ در این شرایط ناخواسته قیمت تمام کالاها صعودی می‌شود. البته این جنس تورم در ایران برای کالاهایی که قیمت مصوب ندارد، رخ نمی‌دهد اما در بلندمدت تاثیر خود را روی آنها هم می‌گذارد. این تاثیر در افزایش هزینه‌های تولید محقق می‌شود. 
 
* افزایش قیمت ارز
اصلی‌ترین دلیل رشد قیمت در کوتاه‌مدت رشد قیمت ارز است. نباید فراموش کنیم که در 6 ماه اخیر قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد 100 درصد افزایش داشته است. در کنار رشد قیمت ارز در بازار آزاد، قیمت ارز نیمایی که رابطه مستقیمی با کالاهای وارداتی دارد نیز طی مدت زمان مذکور رشد 90 درصدی داشته است. با در نظر گرفتن این موضوع که بیش از 80 درصد واردات کشورمان معطوف به کالاهای واسطه‌ای و از بنیان‌های تولید است باید این موضوع را بپذیریم که به طور مستقیم رشد قیمت ارز نیمایی می‌تواند روی قیمت محصولات مصرفی مردم تاثیرگذار باشد. اینطور که پیداست دولت هیچ برنامه‌ای برای کنترل قیمت ارز در ماه‌های اخیر نداشته است.
 


* تبدیل چاپ پول به تایپ پول
عوامل مختلفی در ایجاد تورم نقش دارند که پس از بررسی آنها، حال به نقش مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین عامل تورم که همان افزایش نقدینگی بدون پشتوانه است می‌پردازیم. در گذشته اگر خلق نقدینگی را الزاما چاپ پول می‌دانستند، اکنون و با پیشرفت سیستم بانکی، بانک‌های تجاری می‌توانند با تایپ چند عدد روی صفحه کلید، اقدام به خلق نقدینگی از هیچ کنند. نقدینگی از ۲ طریق پرداخت بهره به حساب‌های بانکی و پرداخت تسهیلات اتفاق می‌افتد. دولت با هدف کنترل کوتاه‌مدت تورم، این نقدینگی را با پرداخت بهره‌های بالا در سیستم بانکی حبس کرد. همین امر موجب افزایش روز‌افزون نقدینگی در کشور شد. اگر این بهره‌ها از طریق سودهای کسب شده توسط بانک پرداخت شود تاثیر زیادی روی تورم ندارد اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که بانک‌های زیان‌ده با آسودگی خاطر از عدم نظارت بانک مرکزی، اقدام به پرداخت‌ بهره‌های موهومی کردند. در سمت دیگر و در سایه نبود نظارت بانک مرکزی بر ترازنامه و نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها، اعطای تسهیلات بانک‌ها بیش از پیش افزایش یافت؛ تسهیلاتی که برخی از بانک‌ها در ابتدای اعطای آن می‌دانستند که قرار نیست به هیچ وجه به بانک بازگردد. اگر چه این اقدامات شدیدا بر آتش افزایش نقدینگی بدون پشتوانه می‌دمد اما این آتش وقتی شعله‌ور‌تر می‌شود که دولت برای جبران کسری بودجه‌اش، دست به دامان سیستم بانکی می‌شود و آن را از طریق استقراض از سیستم بانکی تامین می‌کند. با مراجعه به آمار بانک مرکزی مشخص می‌شود نقدینگی در خرداد 99 از 2657 هزار میلیارد تومان به رقم عجیب 2943 هزار میلیارد تومان در شهریور 99 رسیده است. این میزان از افزایش نقدینگی در 3 ماه، تاکنون بی‌سابقه بوده است که تاثیر آن را می‌توان اکنون در سطح عمومی قیمت‌ها مشاهده کرد.
 
* گرانی مسأله امروز کشور است
گرانی‌های اخیر صدای رئیس مجلس شورای اسلامی را هم درآورد. دکتر محمدباقر قالیباف دیروز در صحن علنی مجلس نسبت به شرایط موجود انتقاد کرد. وی گرانی‌های افسارگسیخته در بیشتر کالاهای ضروری و مورد نیاز را مساله‌ امروز همه مردم دانست و افزود: این روزها توفیق داشتم درد‌دل‌ها و مطالبات مردم را چه در سیستان‌وبلوچستان، چه در حاشیه مراسم‌های عزاداری بشنوم. حرف اصلی همه مردم یک چیز بود؛ آنها نجیبانه می‌گفتند شما را به خدا، فکری برای گرانی‌ها بکنید و هر کدام نمونه‌هایی از گرانی یک کالا را که در مدتی کوتاه چند برابر شده بود ذکر می‌کردند که از کالاهای اساسی مانند مرغ و لبنیات و کره و تخم‌مرغ تا لوازم خانگی و پوشاک و... را شامل می‌شد. رئیس نهاد قانون‌گذاری همچنین با بیان این مطلب که این یک واقعیت تلخ است که رکوردشکنی‌های نگران‌کننده قیمت ارز و گرانی لجام‌گسیخته، زندگی را بر مردم سخت کرده است، یادآور شد: امروز یک کارگر برای تامین هزینه‌های زندگی خود مجبور است هر ماه یکی از اقلام سبد مصرف خانوار خود را حذف کند؛ امروز حقوق بسیاری از کارگران و معلمان ما این اجازه را به آنها نمی‌دهد که سبد خرید خود را پر کنند و مجبورند با خرید چند قلم کالای ضروری، زندگی خود را بچرخانند. 
 
* مسؤولان در هر جایگاهی هستند برای کنترل گرانی‌ها تلاش کنند
وی افزود: کارگران روزمزدی هستند که با خودشان محاسبه می‌کنند اگر یک وعده غذای کمتر مصرف کنند، می‌توانند شب با دست پرتر به منزل بروند و کمتر شرمنده فرزندان خود شوند و آنچه تحمل این فشار را سخت‌تر می‌کند، سوءمدیریت‌ها، بی خیالی‌ها و بی‌توجهی‌های ملموسی است که باعث شده مردم احساس بی‌پناهی کنند. رئیس قوه مقننه ادامه داد: حداقل کاری که امروز یک مسؤول می‌تواند انجام دهد این است که در کنار مردم باشد تا آنها احساس بی‌پناهی نکنند و تحمل سختی زندگی را برای آنها ساده‌تر کند. امروز همه باید بدانند که بگومگوهای سیاسی برای مردم نان و آب نخواهد شد. وی در ادامه با تأکید بر اینکه باید از منابع موجود به سرعت و با فوریت برای تأمین نیازهای ضروری مردم استفاده کنیم و تمام کشور با هر گرایش و سمت‌و‌سویی که هستند برای کاهش فشاری که به مردم وارد می‌آید دست به کار شوند، عنوان کرد: مشکل اصلی ما نه کمبود منابع است و نه نبود ایده کارشناسی شده در جهت رفع دشواری‌های معیشتی. مشکل اصلی ما تمرکز نداشتن تصمیم‌گیران روی مسائل روزمره زندگی مردم، سوء‌مدیریت در اجرای درست تصمیمات و در نهایت نداشتن اراده واقعی و موثر برای حل فوری مسائل است.
 

 

***
    جلسه اضطراری رئیس مجلس با دولتی‌ها  درباره گرانی     
رئیس مجلس شورای اسلامی دیروز گفت: امشب (یکشنبه) نشستی با حضور بنده، روسای کمیسیون‌های اقتصادی مجلس،‌ رئیس‌کل بانک مرکزی و وزرای اقتصادی دولت جهت بررسی وضعیت بازار ارز و نهاده‌های کشاورزی برگزار خواهد شد. محمدباقر قالیباف ادامه داد: ما حتماً باید به اولویت‌های مردم توجه کنیم و این حرف حقی است و فلسفه وجودی ما همین است، کما اینکه الان طرح دو‌فوریتی مربوط به سبد کالا در کمیسیون مربوطه در حال بررسی است و اعضای این کمیسیون باید تلاش بیشتری برای تسریع این روند داشته باشند. همچنین موضوع گرانی و کنترل بازار در دستور کار جلسه روز چهارشنبه صحن قرار دارد که با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت برگزار خواهد شد. وی یادآور شد: امشب (یکشنبه) نیز ساعت ۸ نشستی با حضور بنده، روسای کمیسیون‌های اقتصادی، برنامه، بودجه و محاسبات، صنایع و معادن، کشاورزی، آب و منابع طبیعی و وزرای مربوطه و رئیس‌کل بانک مرکزی جهت بررسی وضعیت بازار ارز و نهاده‌های کشاورزی برگزار خواهد شد.