آیا در سند همکاری با چین، بحث کشورفروشی مطرح است؟

مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران افزود: چارچوبی که مورد تفاهم قرار گرفته زیربخش های بسیار متنوعی را در حوزه‌های حمل و نقل، صنعت، تکنولوژی، معدن، توریسم، هایتک، پتروشیمی، انرژی، برق، فولاد و … در بر می‌گیرد؛ ما منابع انرژی متنوعی داریم که مزیت است؛ ایجاد شرکت‌های صنعتی یکی از مصادیق فعالیت ما به عنوان پایه تولیدات خواهد بود. اجرایی شدن هر یک از این حوزه‌ها منجر به پیشرفت و افزایش تولید می‌شود که بر اساس برآوردهای اقتصادی انجام شده هم منافع ما و هم منافع طرف چینی را تأمین خواهد کرد.
برای سند همکاری عدد و رقمی پیش بینی نشده است
وی در خصوص اینکه آیا عدد و رقمی در این سند مورد توافق قرار گرفته است یا خیر، تصریح کرد: خیر رقمی در نظر گرفته نشده است اما با توجه به میزان همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف می‌توان به صورت سرانگشتی به یک عددی رسید اما این سند امضا شده یک تفاهم کلی است و یک طرح یا پروژه نیست که بتوان گفت فلان میزان عدد برای هزینه‌ها یا سرمایه گذاری یا همکاری مدنظر قرار گرفته شده است.
سیدآقازاده در خصوص اینکه رسانه‌های خارجی خبر از سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری از سوی چین در ایران می‌دهند، گفت: هر کسی می‌تواند با توجه به مفاد سند، به صورت سرانگشتی ارقامی را برآورد کند و مشخص نیست این رسانه‌ها این رقم ۴۰۰ میلیارد دلار را از چه طریقی برآورد کرده‌اند اما به طور کلی می‌توان با نگاه منطقی به محورهای سند، ارقام مختلفی را برای میزان همکاری‌ها بین دو کشور برآورد کرد.
تفاهمات در بخش توریسم و فرهنگ زودتر اجرا می‌شود
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران در مورد زمان اجرایی شدن سند، اظهار داشت: باید شرایط بین‌المللی بهتر شود اما بخش‌هایی که حساسیت‌های کمتری دارند و راحت تر هستند، زودتر اجرا می‌شوند؛ به عنوان نمونه می‌تواند همکاری‌ها در بخش توریسم و حوزه فرهنگ را زودتر شروع کرد زیرا مانع خاصی در این حوزه وجود ندارد و قاعدتاً دو طرف باید تسهیلاتی در نظر بگیرند تا به فرایند کار کمک کند؛ مثلاً در بخش توریسم ما باید اقدامات زیربنایی همچون تسهیل ورود توریست و تقویت مراکز اقامتی را اجرا کنیم. اما طرح‌های بزرگ صنعتی مثل کشیده شدن خط ریل بزرگ نیاز به مطالعات و ارزیابی اقتصادی و امکان‌سنجی دارند و بعد می‌توانند اجرایی شوند. بنابراین طرح‌ها در بازه‌های زمانی مختلفی اجرایی خواهند شد.
اولویت، بهره برداری از منابع انرژی است
وی افزود: از زمان امضای سند فعالان اقتصادی ایرانی و چینی برای همکاری با هم اظهار تمایل کرده‌اند و بخش خصوصی ایران نیز علاقمند به بهره برداری از این موضوع است و دولت‌های دو طرف باید زمینه‌ها را فراهم و علایق بخش خصوصی را بررسی کنند و کمک کنند که در راستای این علایق طرح‌ها اجرا شوند.
سیدآقازاده در مورد اولویت بندی طرح‌ها نیز گفت: طبیعتاً برای ما که کشوری با منابع انرژی فراوان هستیم، بهره برداری از این منابع اولویت نخست ما خواهد بود.

چرا باید منتظر غربی‌ها بمانیم؟
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران در مورد اینکه برخی از منتقدان به سند همکاری با چین معتقدند که به جای چین باید بر بازار اروپا و همکاری با این قاره تمرکز بیشتری می‌شد، تصریح کرد: شاید لازم باشد در مورد اروپا و چین دقت بیشتری داشته باشیم؛ چین کشوری است که در بسیاری از صنایع پیشرو بوده و دومین اقتصاد بزرگ دنیاست و حتی به تنهایی یک قاره محسوب می‌شود به شکلی که ۴.۶ تا ۴.۷ تریلیون دلار تجارت خارجی این کشور است و بزرگترین صادرکننده به حدود ۱۰۰ کشور از جمله اتحادیه اروپا، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه چین حوزه تجاری بسیار گسترده‌ای دارد، گفت: نکته مهم این است که چین علاقه به کار با ما دارد اما اروپا ما را تحریم و علاقه‌ای هم به کار با ما ندارد چراکه حاضر نیستند کوچک‌ترین ریسکی را بپذیرند و کوچک‌ترین قدمی را بردارند اگر در این شرایط منتظر باشیم که یک روزی اروپا با ما کار کند بسیاری از فرصت‌های خود را از دست می‌دهیم.
ذخایر ارزی چین بیش از ۳.۵ تریلیون دلار است
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران افزود: همین الان هم که تجارت ایران و چین را نگاه کنیم می‌توان گفت که بخش بزرگی از ماشین آلات ما از چین تأمین می‌شود که نشان می‌دهد بخش خصوصی ما به خوبی ظرفیت‌های چین را شناسایی کرده و از آن استفاده می‌کند. اگر ماشین آلات مشابهی که از چین تأمین می‌کنیم از اروپا تأمین کنیم قیمت‌های بسیار بالایی دارند و از آن طرف نیز کیفیت آنچنان خوبی هم ندارند که فکر کنیم این تفاوت قیمت را جبران می‌کند.
وی گفت: چین امکانات، ظرفیت و توان مالی بسیار بالایی دارد؛ امروز ذخایر ارزی چین بالای ۳.۵ تریلیون دلار است با این توانمندی‌هایی که در این کشور وجود دارد امروز شریک تجاری بسیاری از کشورها از اروپا، آسیا و آمریکاست و همه این کشورها در حال استفاده از این امکانات هستند و سوال این است که چرا ما استفاده نکنیم؟ تا کی باید منتظر باشیم که غربی‌ها شروع به همکاری با ما کنند؟ ما با چین منافع مشترک داریم و این کشور نیز علاقمند به کار ماست و در کنار این هم در نظر داشته باشید که چین با کشورهای متعددی همکاری می‌کند بنابراین وقتی آنها علاقمند به همکاری با ما هستند ما هم استقبال می‌کنیم و معتقدیم که ظرفیت‌هایی داریم که با همکاری چین می‌توانیم به پیشرفت برسیم.
تحریم چه تأثیری بر اجرای سند دارد؟
سیدآقازاده در مورد تبعیت چین از تحریم‌های آمریکا و عدم سرمایه گذاری و فاینانس در ایران، افزود: این تفاهم به این معنا نیست که از فردا در کوچه و بازار چینی‌ها را مشاهده خواهیم کرد. این سند یک سند ۲۵ ساله است و نه فقط با چین بلکه با سایر کشورها هم باید از این دست سندها داشته باشیم.
وی ادامه داد: تحریم وجود دارد و ممکن است ادامه داشته باشد اما بستگی به شرایط بین‌المللی دارد و تلاش ما بر لغو تحریم‌هاست. همچنین با توجه به تحولاتی که در سطح بین‌الملل صورت گرفته قطعاً شرایط امروز با دیروز و شرایط فردا با امروز متفاوت است. اما در همین شرایط تحریم هم کشورهای مختلف با ما رفتارهای متفاوت داشتند؛ به عنوان مثال کشوری نفت ما را قانونی خریده اما به دلیل تبعیت از تحریم‌های آمریکا حاضر به آزادسازی منابع ما نیست اما ما با چین چنین مشکلی نداشتیم و این کشور خریدار اول کالاهای ما از جمله نفت است به شکلی که ۲۷ درصد از صادرات ما به چین انجام می‌شود و در مقابل هم کالا وارد کشور شده است و بیشتر از ۹۰ درصد این کالاها مصرفی نیست بلکه ماشین آلات و عوامل تولید هستند که به ما کمک می‌کنند که تولید داشته باشیم.
سیدآقازاده تاکید کرد: در زمانی که غربی‌ها ما را به شدت تحریم کردند چینی‌ها با ضوابطی که داشتند به اقتصاد ما کمک کردند.
منابع مالی «مسدود شده» در چین نداریم
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران در مورد اینکه گفته می‌شود در چین منابع مالی ایران مسدود شده داریم، تصریح کرد: ما منابع مالی مسدود شده‌ای در چین نداریم بلکه منابعی داریم که از آنها استفاده می‌کنیم. ما به خاطر صادراتی که به چین انجام داده‌ایم پولی داریم و این پولی که در آنجا وجود دارد به صورت منظم مورد استفاده قرار می‌گیرد و در ازای آن کالا وارد می‌کنیم.
وی در خصوص اینکه به گفته اعضای اتاق بازرگانی تهران، چین به دلیل تبعیت از تحریم‌ها منابع مالی ما را برنمی گرداند، افزود: بحث برنگرداندن پول نیست بلکه بحث این است که منابعی که در آنجا وجود دارد به یوان است و اگر این یوان برگردد دوستان چه استفاده‌ای می‌خواهند از آن کنند؟ این توافق ما بوده و به صورت طبیعی هم است که بهترین استفاده از یوان همین شکل فعلی است.
آیا بحث کشورفروشی مطرح است؟
سیدآقازاده در پاسخ به این سوال که بحث دیگری که منتقدان مطرح کرده‌اند این است که تزریق منابع چین در برخی از کشورها منجر به بدهکار شدن آن کشور شده و در نهایت چین صاحب آن پروژه شده است و احتمال بروز این چالش در ایران هم وجود دارد، تصریح کرد: اگر بخواهیم از این منظر نگاه کنیم که عمدی وجود دارد که چین منابعی به کشورهای دیگر می‌برد با علم به اینکه طرف مقابل نمی‌تواند قرض را ادا کند و از این طریق صاحب پروژه می‌شود، کارنامه اروپا و آمریکا بسیار سیاه‌تر است. آنها نمی‌توانند در این خصوص مدعی باشند.
وی افزود: اما از منظر دیگر که نگاه کنیم می‌بینیم که کشورها سطح توان مدیریتی و اقداماتشان متفاوت است؛ ما در چارچوبی که بحث می‌کنیم پروژه‌های سرمایه گذاری مورد امکان‌سنجی قرار می‌گیرند که آیا این پروژه می‌تواند منابعی که استفاده می‌کند را برگرداند یا خیر. نباید انتظار داشته باشیم اتفاقی که در یک کشور کوچکی رخ می‌دهد در ایران هم رخ می‌دهد.
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: این مسائل نمی‌تواند این معنا را دهد که نباید وارد همکاری شویم و نباید فعالیت‌هایمان را توسعه دهیم و از توان و ظرفیت‌هایمان استفاده نکنیم. باید این کارها را انجام دهیم اما در عین حال باید از توان متخصصان خود استفاده کنیم تا طرح‌ها اقتصادی باشند.
سیدآقازاده گفت: همواره برای همکاری‌ها دو بحث «تأمین مالی» و «سرمایه گذاری» را داریم؛ تأمین مالی به شکل وام است که گاهاً منجر به عدم بازگشت اقساط می‌شود اما در مورد ایران تاکنون این اتفاق نیفتاده است و ما همیشه اقساط خود را پرداخته‌ایم و سرمایه گذاری نیز به این شکل است که دیگر تعهد برگشتی وجود ندارد. اینکه یک شرکت چینی در ایران با یک واحد تولیدی قرارداد ببندد و سرمایه گذاری کند در زمانی می‌تواند توقع داشته باشد که آن شرکت به سوددهی برسد و ریسک تولید نیز با خود سرمایه گذار است و تعهدی برای دولت ایجاد نمی‌کند که در قبال آن تعهد چیزی را گرو بگذارد و واگذار کند.
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران در مورد به کارگیری الفاظی همچون «کشورفروشی» تصریح کرد: این تحلیل‌ها درست و بر اساس واقعیات نیست. یک موقع نگرانی‌هایی را مطرح می‌کنیم که همیشه می‌تواند مطرح باشد و هر لحظه ممکن است در سراسر فعالیت اقتصادی حادثه‌ای رخ دهد اما آنچه که مسلم است این است که دو کشور مستقل که توان ارزیابی، تصمیم‌گیری و شناسایی منافع خود را دارند می‌خواهند کار اقتصادی مشترک کنند بنابراین هر دو طرف باید حداکثر تلاش خود را کنند که تا منافع خود را به حداکثر برساند و در عین حال کمک کنند طرف مقابل هم از این کار مشترک حداکثر انتفاع را ببرد.
چرا سند منتشر نمی‌شود؟
وی در مورد ابهامات انتشار سند همکاری با چین نیز گفت: چیزی که وجود دارد این است که در سایت وزارت امور خارجه شرح کاملی از این چارچوبی که امضا شده بارگذاری شده است. این خود می‌تواند مبنای کارشناسی باشد.
سیدآقازاده افزود: در حال حاضر یک سند کلی داریم و کلیات بین دو طرف صحبت شده است و بیشتر مباحثی که صحبت شده مورد نظر طرف ایرانی بوده است که موجب توسعه اشتغال، تولید، بهبود کیفیت کالا، صادرات و … خواهد شد.
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: چین با بسیاری از کشورها از این مدل همکاری‌ها دارد؛ به عنوان مثال با کشورهای آ سه آن تفاهمات استراتژیک دارد. حتی با آمریکا نیز سالهاست در حال مذاکره برای یک تفاهم هستند اما به دلیل کارشکنی‌های دولت ترامپ این تفاهم هنوز به نتیجه نرسیده است.
ظرفیت افزایش ۳ برابری صادرات به چین را داریم
وی در مورد احتمال افزایش ۳ برابری صادرات به چین گفت: در حال حاضر چین ۲.۵ تریلیون دلار واردات کالا و خدمات دارد که از این میزان حداقل بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار واردات خدمات دارد. مجموع صادرات ما به چین ۹ میلیارد دلار است که ۳ دهم درصد میزان واردات چین است.
سیدآقازاده افزود: طبق مطالعات انجام شده در سازمان توسعه تجارت مشخص شد ما ظرفیت صادرات ۲۸ میلیارد دلار کالا به چین را داریم؛ کالاهایی که چینی‌ها وارد می‌کنند و ما در حال تولید آنها هستیم.
وی گفت: البته سه برابر در شرایط فعلی است اما عدد بزرگی نیست ولی به هر حال باید زمینه‌ها همچون توسعه بنادر، جاده‌ها، حمل و نقل و … نیز فراهم شود. این سند جامع می‌تواند به این امر کمک کند.
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: اگر سرمایه گذاری در امور زیربنایی لازم انجام نشود رسیدن به این میزان صادرات سخت می‌شود اما اگر همه شرایط را ثابت در نظر بگیریم چین ظرفیت جذب این حجم از کالا از ما را دارد.