سراب زمستانی

در شرایطی که در چند وقت اخیر پس از تبادل پاسخ‌های برجامی میان ایران و آمریکا چنین به نظر می‌رسید که فاصله چندانی تا احیای نهایی توافق باقی نمانده، این روز‌ها سیگنال‌های منفی و سلبی قابل توجهی در ارتباط با مذاکرات مطرح می‌شود.
به گزارش کبنا، پس از پاسخ ایران به پیشنهادات برجامی آمریکا در پنجشنبه (۱۰ شهریور) غربی‌ها واکنشی نسبتا منفی را در قبال خواسته‌های پادمانی ایران اتخاذ کردند. در چند روز اخیر نیز شاهد هستیم که موج واکنش‌های منفی ابعاد گسترده‌تر و عمیق‌تری نیز به خود گرفته است. برای نمونه جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در چند روز اخیر در ابتدا گفته بود، در نزدیکی لبه پرتگاه هستیم، اما گزینه‌های دیگر در قبال ایران را بررسی می‌کنیم. همچنین، او اخیرا تاکید کرده صبر واشنگتن برای حصول توافق در وین بی‌پایان نیست.
حتی کارین ژان پی‌یر، سخنگوی کاخ سفید، احتمال استفاده از ماده پنج پیمان ناتو علیه ایران را در گفت‌وگوی با خبرنگاران مطرح کرده بود که به معنای اقدام مشترک اعضای این سازمان علیه ایران خواهد بود. همزمان رسانه‌های آمریکایی و اسرائیل همانند جروزالم‌پست و وال استریت ژورنال از تعویق هر گونه توافق تا بعد از برگزاری انتخابات میان دوره‌ایی کنگره در ۸ نوامبر سخن به میان آورده‌اند.
در جدیدترین کنش سلبی نیز وزارت خزانه‌داری آمریکا چهار شرکت و یک فرد ایرانی را به اتهام ساخت و انتقال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین تحریم کرده که خود اقدام منفی در مسیر مذاکرات برجامی نیز محسوب می‌شود. اکنون چرخش در فضای مثبتِ چند هفته اخیر به یک فضای منفی، در مقام یک مساله مهم قابل طرح است. اینکه آیا رخداد‌ها و اظهارات اخیر نشنانه‌ای برای پایان مذاکرات و توافق هستند یا صرفا در قالب جنگ روایت‌ها قابل خوانش خواهند بود؟
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین‌المللی در گفتگو با فرارو معتقد است هر گونه مذاکره و حصول توافق به مقطع بعد از انتخابات میان دوره‌ایی کنگره آمریکا موکول خواهد شد، اما سخن به میان آورد از «خزان توافق» هنوز زود به نظر می‌رسد.
آمریکا ادامه مذاکرات را به بعد از انتخابات میان دوره‌ایی کنگره موکول کرده است
عبدالرضا فرجی‌راد در بخش ابتدایی اظهارات خود در ارتباط با سیگنال‌های منفی چند روز اخیر گفت: «اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها، در انتظار دریافت پاسخ نهایی ایران بودند، اما آن‌ها تصور نمی‌کردند که در این پاسخ مسائل پادمانی به صورت جدی مجددا مطرح شود. از آن‌جایی که در پاسخ قبلی ایران، مسائل پادمانی به شکل جدی مطرح نشده بود، غربی‌ها خوش‌بین بودند ایران از این مساله صرف‌نظر کرده یا در پی کنار آمدن و تعامل است. پس از این‌که آن‌ها تاکید جدی ایران بر مسائل پادمانی را مشاهده کردند، به این نتیجه رسیدند با توجه به زمان اندک باقیمانده تا انتخابات میان‌دوره‌ایی کنگره نمی‌توانند مذاکرات را به سرانجام برسانند. بنابراین، آن‌ها در مسیر گام برداشته‌اند که موضوع توافق را بعد از ۸ نوامبر پی‌گیری و ادامه دهند.»
موکول شدن ادامه مذاکرات به بعد از انتخابات کنگره، مخالفت‌های با توافق را تقویت می‌کند
سفیر اسبق کشورمان در نروژ و مجارستان در ادامه تاکید کرد: «دموکرات‌ها و دولت بایدن، در پی آن بودند تا قبل از انتخابات کنگره توافق با ایران را به سرانجام برسانند تا بتوانند از آن به عنوان یک برگ برنده بهره بگیرند، اما بعد از مطرح شدن مسائل پادمانی میان تهران و آژانس، فشار‌های مضاعف اسرائیل و جنگ تبلیغاتی شدید جمهوری‌خواهان علیه توافق، به این نتیجه رسیدند که مسائل مورد اختلاف در عرض چند روز یا یک تا دو هفته آینده قابل حل نخواهد بود. بنابراین، آ‌ن‌ها تداوم کانال‌های گفتگو از طریق میانجی‌ها را تا بعد از برگزاری انتخابات کنگره در ۸ نوامبر در دستور کار قرار داده‌اند.» توقف توافق تا بعد از برگزاری انتخابات در آمریکا، فرصتی مناسب برای تجدید قوا و افزایش فشار‌های مخالفان احیای برجام است. اساسا فشار اسرائیلی‌ها، جمهوری‌خواهان و حتی بعضا کشور‌های عربی، مواضع دولت بایدن را در قبال توافق بیش از بیش تضعیف خواهد کرد.»
این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر این‌که تعلیق توافق تا بعد از انتخابات کنگره به معنای صدور قطعنامه ضدایرانی در نشست فصلی شورای حکام آژانس در ماه سپتامبر نخواهد بود، ادامه داد: «اساسا باید توجه داشت که صدور قطعنامه دوم تنها می‌تواند با هدف پی‌گیری قطعنامه نخست باشد. در قطعنامه اول از ایران درخواست شد پیرامون سه سایت هسته‌ای خود پاسخ دهد؛ در مقابل ایران دوربین‌ها آژانس را خاموش و فعالیت‌های ناظران آژانس را محدود کرد. اساسا باید توجه داشت تروئیکای اروپایی و آمریکا از قطعنامه اول نتیجه‌ای کسب نکردند و اگر بخواهند قطعنامه دومی صادر کنند، در صورت انجام مطالبه آن‌ها از سوی تهران، پرونده را به شورای امنیت ارجاع خواهد داد. در صورت وقوع این رخداد، دیگر محلی برای مذاکره بعد از انتخابات میان دوره‌ایی کنگره آمریکا باقی نخواهد ماند.»
وی افزود: «با توجه به استدلال‌هایی که مطرح شد، پیش‌بینی‌ام این است که در نشست جدید شورای حکام قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نخواهد شد. شاید بیانیه‌ای انتقادی نسبت به کنش‌های ایران صادر شود.»
بایدن برای مقابله با اتهامات داخلی، لحن ضدایرانی را تشدید کرده است
مدیرکل سابق شورای راهبردی روابط خارجی در بخش دیگری از گفته‌های خود تصریح کرد: «اساسا باید توجه داشت که در وضعیت بعد از موکول شدن ادامه مذاکرات به بعد از انتخابات میان دوره‌ایی کنگره، رقیب بایدن (جمهوری‌خواهان) بر عدم موفقیت دو سال مذاکرات دموکرات‌ها و صحت رفتار دونالد ترامپ تاکید خواهند کرد. در چنین فضایی شاهد هستیم که دولت بایدن مواضعی سفت و سخت‌تر را اتخاذ کرده است. برای نمونه در بحث آلبانی، استفاده از بند ۵ ناتو را به میان کشیده و  اخیرا چند شرکت ایرانی را تحریم کرده است. این کنش‌ها به نوعی کنش‌ورزی دولت بایدن برای مقابله با اتهامات جریان مقابل است.»
خزان مذاکرات فرا نرسیده است
این استاد ژئوپلتیک در پایان تاکید کرد: «با وجود تمام موانع پیش‌رو، هنوز سخن به میان آوردن از خزان مذاکرات زود به نظر می‌رسد. اگر خزان مذاکرات فرا برسد و غنی‌سازی ایران ادامه پیدا کند، به طور حتم غربی‌ها نمی‌توانند منفعل باقی بمانند. در صورت عدم انفعال نیز مساله این است که آن‌ها چه راهکاری را می‌خواهند در پیش بگیرند. واقعیت امر این است که حداقل در مقطع کنونی که بحران اوکراین به لحظه بن بست رسیده، تنش‌های میان چین و آمریکا بر سر تایوان اوج گرفته و کشور‌های اروپایی به شدت از بحران انرژی در فصل زمستان واهمه دارند، بعید به نظر می‌رسد آن‌ها خواهان گشوده شدن یک بحران جدید برای خود باشند. با توجه به این مسائل نمی‌توان از خزان مذاکرات سخن به میان آورد، اما باید توجه داشت بعد از انتخابات کنگرخ احتمال دولت بایدن امتیازات کمتری را خواهد داد.»
برجام و امنیت خاورمیانه سراب زمستاني

 اين گروه كوچك، مدتي است كه در كنار مخالفت گاه و بيگاه خود با برجام مسير جديدي را ريل‌گذاري كرده‌اند. مسيري كه مي‌توان آن را «سراب زمستاني» ناميد. هدف آنان اين است كه با به تاخير انداختن توافق برجام، مدعي شوند كه توافق بهتري در زمستان در انتظار ايران است و اين سرابي بيش نيست. خودشان هم مي‌دانند كه اين سراب و دروغ است، ولي آنان گمان مي‌كنند كه با گذشت زمان منافع برجام براي هر دو طرف ايران و امريكا كمتر مي‌شود و اگر به زمستان برسد و انتخابات كنگره نيز برگزار شود، عملا دو طرف به ويژه طرف امريكايي انگيزه خود را از دست مي‌دهد،  به علاوه ممكن است كه دموكرات‌ها با وضعيت ضعيف‌تري در كنگره و سنا مواجه بشوند و كفه مخالفان برجام قوي‌تر شود و اين آقايان به هدف اصلي خود كه لغو نهايي برجام است مي‌رسند و ايران را وارد يك چالش بسيار مهم كنند و قطعنامه‌هاي شوراي امنيت را دوباره برقرار نمايند و الي آخر... گرچه اين هدف اصلي است ولي ادعاي آنان اين است كه به علت جنگ اوكراين، اروپا با بحران انرژي مواجه شده و براي عبور از اين وضع امتيازات بيشتري در مذاكرات خواهد داد. اين تحليل به كلي نادرست است. چرا؟ اولا فرض كنيم كه اروپا با بحران انرژي مواجه شود، ايران چه كمكي مي‌تواند به آن بنمايد؟ ايران خودش هم در زمستان گاز ندارد و گاز صنايع را قطع مي‌كند تا مردم اعتراض نكنند. سال گذشته حدود ۷۰۰ ميليون دلار خسارت صنايع ناشي از قطع گاز زمستاني بود. حتي در صادرات گاز متعهد شده خود نيز دچار مشكل مي‌شود. به علاوه مگر ايران مي‌تواند به اروپا گاز صادر كند؟ با كدام لوله؟ ايران كه تكنولوژي مايع كردن گاز را ندارد كه گاز مايع صادر كند.
 حالا فرض كنيم كه همه اينها حل شود كه حل شدني نيست، اين آقايان كه متاسفانه گرايش‌هاي روسي دارند، چگونه مجاز خواهند شد كه عليه منافع روسيه و به سود اروپا وارد اين چالش شوند؟! اين ادعا شوخي است. شايد بگويند فروش نفت ايران آزاد مي‌شود و مشكل انرژي اروپا حل مي‌شود. اروپا مشكل نفت ندارد كه با آزاد كردن نفت ايران حل شود. از همه اينها گذشته، اروپا در اين ماجرا كجاي معادله قرار دارد؟ مگر اروپايي‌ها مي‌توانند عليه سياست‌هاي امريكا اقدامي كنند؟ اگر مي‌توانستند جنگ اوكراين اينقدر ادامه نمي‌يافت و روابط آنان با روسيه متشنج نمي‌شد. اكنون چگونه مي‌خواهند به امريكا فشار آورند كه زير بار توافق بهتري به سود ايران برود؟
اتفاقا امريكايي‌ها دنبال اين هستند كه اروپا روابط و وابستگي‌هاي خود به روسيه را كم كند، لذا از اين وضعيت استقبال مي‌كنند نه اينكه بخواهند مشكل اروپا را حل كنند. اگر چنين قصدي داشتند در ماجراي اوكراين چنين مي‌كردند.
 آقاي رييسي و دولت تحت‌تاثير اين تحليل‌هاي فريبكارانه و بولتن‌نويسان فريبكار قرار نگيرند. حتما يادتان است كه مي‌گفتند كسي جرات تحريم نفت ايران را ندارد چون نفت به ۲۰۰ دلار مي‌رسد. تحريم كردند ارزان هم شد و خسارات ماند براي مردم و تورم ۵۰درصدي. شما حتي اگر قصدي براي تصويب و احياي برجام ندارند، اين را مستقل از اين «سراب زمستاني» پيش ببريد. اروپايي‌ها به مسائل خودشان بهتر از ما واقف هستند و اگر چنين خطري آنان را تهديد كند و توان تاثيرگذاري داشته باشند، حتما اكنون آن را انجام مي‌دهند و نمي‌گذارند براي زمستان.